07 March 2012

ज, झ, ञ







ज the eighth consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच आठवां व्यंजन॑.

जगत n  world. भूलोक.

जगत n  Universe. विश्व. ब्रह्मांड. 

जगतगुरु n  mentor of the world. जगत्ताच गुरू. 

जगतगुरु n  a title by which Shri. Shankaracharya is known. श्रि. शंकराचार्याच पदवी.

जगदांबा n  Goddess Durga. जगदांबिका. दुर्गा देवि. पार्वति देवि.

जगदांबिका n  Goddess Durga. जगदांबा.

जगदीश n  Lord Shiva. शिव. परमेश्वर. जगदीश्वर.

जगदीश्वर n  Lord Shiva. जगदीश.

जगदोद्धार n  salvation of the world. जगत्ताच मुक्ति ; जगदुद्धार in sm. 

जगन्नाथ n  Lord of the Universe. जगत्ताच स्वामि.

जगन्नाथ n  Lord Vishnu. महाविष्णु. uis ओडीस्सांत असाच पुरी गामांत श्रीजगन्नाथांचे जुन॑ देऊळ आहे. तेथ प्रति वर्ष कार्तिक मासांत थोर रथ यात्रा चालीवतात॑.

जगन्निवास n  the Lord who is present everywhere in the universe. सर्वव्यापि भगवान.

जटका n  horse carriage. घोडाबंडि. टांगा. uis साठ वर्षा पुढ॑ अम्ही ल्हान असताना ’मंत्रालयम रोड’ स्टेषनांत उतरून बाहेर ओठाकलहोतते जटका बंडींत॑ मंत्रालय मठाला गेलों.

जटा n  matted hair. गुंता होवून चिक्कटलते केंस. uis काले टीवींत कुंभ मेळांत स्नान करणार लोकाना दाखीवत होते. तजांत साधू-संत लोक॑ जटा सहीत होते.

जटारी n  Lord Shiva. शिव. जट धारी.

जड adj  heavy. भार. जेड. uis ज॑ड वस्तु अम्च मादावर (माजावर) उचलून ठिवलतर, मादाच लचक होऊया.

जड n  dead body. मृत देह. मड॑. मढ॑.

जड n  inanimate thing. जीव नाहीते वस्तु. uis श्री मध्वाचार्यांच द्वैत तत्वांत॑ जड, आत्मन् अणी ब्रह्मन् हे तीनाचीं मध्ये पांच विधाच भेद आहे.

जडभरत॑ fig   an extremely lazy person. an indifferent person. शोंबेरी (tamil). आलस मनुष. uis वयाच पोर/पोरी म्हणजे झट-झट काम शिकून काम नीट कराम॑. जडभरतास्क असलतर काहीं प्राप्त कराला होईना.

जण॑ n  people. दन॑. जन॑. लोके.

जत्तन n  proper care. दत्तन ; जतन in sm. uis ल्हान लेंकरु असतां पसून तिला तिज सामान अग्गीन जत्तन ठींगाच स्वभाव होत॑.   

जत्तन n  caution. सांभाळून असणे. दत्तन. uis  घरांत॑ येऊन जुने पेपर घेणार लोकांकडे वागताना अम्ही जत्तन असाम॑. कां म्हणजे, तूकम करताना एमारिवाला पाह्तील॑.

जनकथा n  folktale. लोक कथा. uis श्रीमति सुधामूर्ती कन्नडांत जनकथा पुस्तक लिव्हलाहेत॑. अत्ता तज इंग्रेजी अनुवादन (तर्जुमा) पणीं मिळते.

जनगणना n  census survey. जनमोजी. लोकसंख्या किती आहे म्हणून पाह्णे. लोकांच संख्या काढणे. uis (1) भारतांत॑ प्रति दहा वर्षी जनगणनाच कार्यक्रम होत असत॑. (2) 2011 वर्षांचा जनगणना प्रकार अम्च जनसंख्या एकशेंवीस कोटी आहे म्हणतात॑.

जनजागृति n  public awareness. लोकांच चोक्कोट होणे विषीन जागृतांत असणे. uis अम्च देशांत लोके बीदींत थुंकणे, मुतणे असल॑ कंटाळा काम करनात असाला समाज सेवा संघटना जनजागृतीच कार्यक्रम आरंभ कराम॑.

जनतंत्र n  democracy. लोकतंत्र. uis हे भूलोकांत॑ सर्व राज्याबरीस थोर जनतंत्र भारतांत॑ असून पणीं, येथ॑ गरीबपण॑ उजंड जास्त आहे. हेज एक मुख्य कारण अमच॑ देशांत॑ वाचणे-लिव्हणे नाहीते लोक अधीक असण्यामुळ॑ आहे. 

जनता n  the public. लोके. uis बीहार, उत्तर प्रदेश असलते राज्यांत पुन्हा-पुन्हा गूंडा लोके एलक्सन जिंतून याच पाह्ताना तिकडल॑ जनता शुद्ध मड्डि लोके म्हणूनच सांगाम॑. 

जनता fig  ordinary type. साधारण रीतीच. uis गरीब-रथ रेलबंडि जनता वर्गांच असलतरीन, तेजांतल॑ सौकर्य बेषच आहे.

जनन॑ n  birth. जन्म. उजणे. uis जनन॑-मरण हे चक्रव्यूहांतसून बाहेर पडाला एकच मार्ग आहे. सदाहीन देवाच नाम स्मरण करून अम्च देव भक्ति वाढींगणे.

जननी n  mother. माय. अम्मा. माता.

जनशक्ती n  people's strength. लोकांच॑ शक्ती.

जनसहाय n  people's help or assistance. लोकांच॑ सहाय.

जनसंख्या  n  population. लोकसंख्या. uis 2001 वर्षांत अम्च देशाच जनसंख्या शंभर कोटी होत॑.

जनसेवा n  service to the public. लोकांच सेवा. लोक सेवा. uis अम्च नेता लोके जनसेवा कराच वेष घालून एलक्शन जिंततात॑. पण, पदवि घेटला नंतर पैसे संपादाला काय-काय वाट आहे म्हणून पाह्त असतात विना, वेगळ॑ काहीनच करत नाहीत॑.

जनसौकर्य n  civic amenities. लोकांस सौकर्याकरतान असाच॑ व्यवस्था (संविधान).

जन॑ n  people. दन॑. लोके ; जण in sm. uis भगवान श्री क्रुष्ण यदुकुलांत तेवढ॑ लोकांच बरोरीं एकसार्ख खाऊन-जेऊन, खेळून, वाढलते पाह्ताना, जन॑ जाती मत भेद-भाव पाह्ताने म्हणाचाला हेच एक उदाहरण॑ म्हणून अम्हाला कळते.

जनार्दन n  Lord Vishnu. महाविष्णु.

जन्म n  birth. प्रसव॑. जनन॑. उजणे. uis अमेरिकाच नियम प्रकार तिकड कोण जन्म होतातकी तेनि अग्गीन ते देशाच नागरीक होतील॑. अमच॑ देशांतून तिकडे कामाव॑र जायाच भरून दन॑ हे नियम उपयोग करींगून त्यंच लेंकरांस तिकड॑ जन्म द्याच सहज झालाहे. 

जन्मजन्मांतर॑ adv  for all births to come. for ever. till eternity. काळांतर पर्यंतीन (पतोरीन/पावेतोरीन). uis अम्च हिंदु धर्मानुसार गायीला ’गोमाता’ म्हणतों. तजामुळ गोहत्या केलतर॑ तज पाप॑ अम्हाला जन्मजन्मांतर॑ गुंडाळत असेल.

जन्मदिवस n  birth day. उजलादिवस. उजलते दिवस. uis श्री क्रिष्णाच जन्मदिवसाच सणाला अम्हि जन्माष्टमि म्हणतों.

जन्मभर adv  all through the life. जन्म पूरा. आजीव(वन॑). uis बरोर/पूर्त योचना करनास्क अम्हि एक वाईट काम केलतर॑ जन्मभर तज परिणाम अम्च मनाला टोंचत असेल॑.
जन्मभूमि n  native land. स्वंत देश. उजलते देश. uis स्वंत जन्मभूमीच व॑र प्रेम नाहीते स्वार्थ लोके पैसेला देशद्रोह कराला पणीन तय्यार असतात॑.

जन्मसाफल्य n fulfillment of one's objectives in life. जन्मांत॑ उद्धेश केलते सगळीन साफल्य होणे.

जन्मस्थान n  place of birth. उजलते गांव. uis (1) अमेरीकाचे अध्यक्ष बराक ओबामाच जन्मस्थान होनलुलू, हवाई आहे. (2) भूलोकांत कोठ॑ अम्हि उद्योग करून ’सेटल’ झालतरीन अम्च-अम्च जन्मस्थानाला परतून येताना एक प्रत्येक तृप्ति/संतोष वाटेल॑.

जन्मस्वभाव n  inborn disposition. उजतान पसून आलते स्वभाव. uis अरवेंत, म्हणजे, तमिळांत एक वचन आहे, तज अर्थ आहे "पाळणांत दिसाच स्वभाव, अथवा जन्मस्वभाव स्मशान पतोरि (पावतोरि) असेल".

जन्माष्टमि n  festival celebrating the day of  Lord Krishna's birth. श्रिक्रिष्ण उजलते दिवसाच पूजाच सण॑. क्रिष्णाष्टमि. गोकुलाष्टमि. uis जन्माष्टमीला दिवसाच वेळ उपवास करून रात्रि बारा घंटेला (अर्धरात्रि) पूजा करून अर्घ्य सोडाम॑. नंतरच नेवेद्य केलते पदार्थ फलार करुया. पण, अम्हि उजंड लोके दिवसाच उपवास करत नाही अणी रात्रि नौ-दहा घंटेलाच पूजा संपीवतों.

जप n  silent prayer. मनांतच देवाला ध्यान करणे. uis संध्यावंदन कराच वेळी गायत्रि मंत्र जप कराच बरोर ’अष्टाक्षर मंत्र’ तज तीन वांटा जपाम॑ म्हणून थोरळे सांगतात॑.

जपमाळ॑ n  rosary. जपाच आवर्तन संख्या मोजाला उपयोग कराच मणीच माळ॑. जपमाला. uis अम्च-अम्च जवाबदारि पूर्त केलावर प्रति निमिष देवाच नामस्मरण करत असाम॑. तेम्हा हातांत एक जपमाळ॑ उपयोग असेल.

जप्त adj  attached by court. कचेरिवाटी जप्त होणे. uis ’किंग फ़िषर एरलैन्स’ हेना देलते कर्ज परतून येईनास्क, समीपांत सगळ॑ बॅन्कीन मिळून तज मुख्य मालक विजय मल्या हेंच आस्त/ पैसे-कास जप्त कराला कोर्टाला अर्जी (निवेदन) देलोते.

जप्ति n  attachment of assets. वस्तु विकाच निरोध करून कचेरिवाटि निर्णय होणे.

जबरदस्त adj  forceful. powerful. mighty. उदंड॑ शक्तीच॑.

जबरदस्ति n  coercion. compulsion. जबरदस्तांतून कराच॑. दटावून करिवणे.

जमखान n  a thick cotton floor spread. भोईच व॑र पसराच एक घट्टि कापडाच चदर. uis अम्च देशांत कित्तिकी गरीब लोकानकडे अंथरींगाला जमखान पणीं असत नाही. हे पाव्हून माला फार दुक्ख वाटत॑.

जमा n  collection. मिळिवणे. uis सहा महीनेला एकदपा अम्हि सर्वदनीं दहा घराला जाऊन जुन॑ फडकी, जुन॑ जमखाण, जुन॑ पांघरूण॑ (पांघरिवण॑) हे सर्वीं जमा करून भीकारी लोकांना/ उजंड गरीब लोकांना वांटाच समुदाय सेवा करूया.

जमाना n  an era. a period. काल. काळ.

जमीन n  land holdings. आस्ताच भूमि. uis जमीन-जुमला असणार पोणावांटा लोके जानव नाहीत लोकच॑ असतात॑. ब्राह्मण लोकांकडे वाचणे अस्त, पण पैसे-कास मिळिवाच शाणपण (षाणपण) तेवढ॑ असत नाही.

जमीन n  agricultural lands. क्रिषीच भूमि. uis आंध्रांत कृष्ण-गोदावरी नदींच कांठशी असाच (डेल्टा एरियासांत) जमीनांत साळीच पीक वर्षाला दोन-तीन येत॑.

जमीन n  ground. भूमि. uis चेन्नै, अहमदाबाद अस॑ कित्येक पट्णांत अत्ता जमीनाच मोल॑ पांच वर्षाच पुढ॑ होततेपक्षा तीन वांटा वाढलाहे.

जमीनदार n  land holder. landlord. जमीनाच आस्त असणार. uis हे काळांत अम्च नेतालोकेच जमीनदार जालाहेत॑. गरीब कुणबीलोकांस॑, नांगरणार लोकांस॑ अग्गीन उजंड (उदंड) जास्त व्याजांत॑ र्रीण (कर्ज) देऊन, र्रीण वारिवाला होयनास्क होताना अडमानम ठिवलते जमीन त्यंच नावांत करींगतात.

जमेदार n  head constable. मुख्य सिपाही ;  जामदार in sm.

जमेदार n  head peon. मुख्य चप्रासी ; जामदार in sm.

जय n  victory. विजय. जिंत. uis कोण्त्येक युद्धालीं जायाच पुढे शिवाजी महाराज त्यंच मायाला अणी गुरूला नमस्कार करून त्यंच आशीर्वाद घेऊन निघतील॑. तजमुळे त्यांस प्रतीवेळ जय प्राप्त होत होत॑.

जय n  success. विजय. जिंत. uis मझ लोंक, परीक्षा लिव्हाला जायाच पुढ॑, तज आजीला नमस्कार कराला विसरनाच विसरना. तेंच तोंडावाटे ’नीट लीव्हे’ म्हणून तला ऐकाम॑. आजीच आशीर्वाद मिळ्लतर॑ कंडिपहोऊन परीक्षांत॑ जय होईल म्हणून तला विश्वास आहे.

जयघोष n  victory celebrations. विजयाच उत्सव. uis दोन दिवसाच पुढे राहूल गांधीला कोंग्रेसच॑ उप-अध्यक्ष म्हणून नियम केलांपिरी कोंग्रेस कार्यकर्ता लोके सगळीं जयघोषणा करून विपरीत फटाके सोडले.

जयध्वज॑ n  victory banner. victory flag. विजयाच ध्वज. uis पाकिस्थानाच विरुद्ध झालते कार्गिल युद्धांत "टैगर हिल" आक्रमण करून जिंतून ते शिखराच व॑र भारताच त्रिरंगाच जयध्वज अम्च॑ सैन्य उडिवले.

जयवंत adj  victorious. विजयी.

जयश्री n  bounteous victory. समृद्ध विजय.

जयस्तंभ n  pillar commemorating a victory. विजय स्मारकाच स्तंभ. विजयस्तंभ. uis पंध्रावां शतकांत माळवा अणी गुजरात राज्याच मुस्लीम सुलतांनाला आक्रमण करून त्यांस युद्धांत हरिवलत्याच स्मारक म्हणून चित्तोरगढांत महाराणा कुंभा एक जयस्थंभ स्थापना केले.

जयंति n  birth anniversary of great persons. महान व्यक्तींच जन्माच वार्षिक दिवस. पुण्यतिथी. uis पन्नास-साठ वर्षानंतर लोके नेता लोकांच जयंती सये ठींगतील. पण, अम्च हिंदू देव-देवींच जयंती विसरतील॑ अस मझ अभिप्राय आहे.

जर n  fever.  जेर. आंगाला बर नाहीस्क॑ असताना याच ताप ;  ज्वर in sm. uis टैफोयिड आलतर॑, दिवसोडी दुपारच नंतर॑, म्हणजे, सायनकाळीच वेळ जर येईल.

जरडि n  kitchen sieve. झरडि. दाळ-तांदूळ, पीठ, धान्य असलत्यांतून कणे वेगळ॑ करून काढाच बरीक जाळीच उपकरण॑. uis जरडींत घालून प्रत्येक करलते साखरेच पूड चिरोटाच व॑र घालून खातों.   

जरा n  old age. म्हातारपण॑.

जरा n  infirmity or debility on account of old age. म्हातारपणामळे याच आंगाच क्षीण.

जरी n  gold or silver thread work. कापडांत॑ सोनेच, नाहीतर॑ (अथवा) रुपेच दोरांत॑ ओवून केलते अलंकार. uis अधीक जरी घाटलते लुगड॑ फार जड असत॑ अणी माघ पणीं असत॑. 

जल n  water. पाणी. नीर (Tamil).

जलजंतु n  a marine animal. पाणींत॑ राहाच प्राणि. uis समुद्र अणि नदीच कांठशी असाच फॅकटरींच पोल्लूषनामळे जलजंतू सर्वईं मरत आहे.

जलतरंग n  a percussion musical instrument with different levels of water in different containers. वेगळ॑ वेगळ॑ वाटींत॑ पाणी प्रत्येक प्रत्येक उंचांत॑ भरून वाजिवाच एक संगीताच वाद्य. uis जलतरंग दोन तराच असत॑. एकांत 22 वाटी असत॑ अणि कित्येकांत॑ 15 वाटी असत॑.

जलदोष n  common cold. running nose. पडसा. नाकाला याच एक रोग. नाकांतून पाणी गळणे.

जलप्रळय n  deluge. प्रळय ; जलप्रलय in sm. uis क्रिस्तु धर्माच बैबिलांत॑ नोहाच खाणींत॑ एक मोठ॑ जलप्रळयाच विवरण॑ आहे. 

जलसमाधि n  immersion of a dead body in water.  पाणींत॑ समाधि होणे. uis दक्षिण देशांत मराठी भजन प्रसिध केलत॑ श्री हरिदासगिरी दहा वर्षाच पुढे बद्री यात्राला गेले अणि तिकडे त्यंच जलसमाधी झाले.

जलसा n  a musical programme. गाणेच कार्यक्रम.

जलाशय n  lake. pond. reservoir. तडाग. पाणीच कुंड.

जळकपण॑ n  jealousy. पोटजाळ. असूया. uis बाजू घरचीच दल्ला बिसिनसांत॑ भरून पैसा करतो म्हणून तिला उदंड जळकपण॑ आहे तरीन बाह्येर सांगत नाहे, एवढच॑.

जळका fig  a jealous person. पोट-जाळाच मनुष. uis  मझ एक जवळच सोयरीक फार जळका मनुष. मझ "पर्सांतून" हदार रुपेच नोट चार काढलतर॑ तला पोटांत संकट होयाच अम्हाला सुलभान कळल॑.

जळणे vi  to burn. to be on fire. to blaze. विस्तु पेटणे. uis प्रतिवर्ष उन्हाळाच समय कॅलिफोर्णियांतहीं आस्ट्रेलियांतहीं र्राणाच प्रदेशांत॑ अपाप विस्तु पेटून जळाच समाचार अम्ही ऐकतों.     

जळणे vi  to have a burning sensation. जळास्क॑ (आंगांत॑) वाटणे. uis (1) विडाच पानांत॑ चुण्णा जास्ति लावलतर॑ जिव्ह॑ जळल॑. (2) आजच॑ जेवण॑ उजंड तिखट होत॑. जेवलांपिरी मझ पोट जळत आहे. 

जळणे vi  to give off light as in an electric bulb. जळून प्रकाश देणे. uis  ते दिवा जळत नाही.

जळणे vi  to rankle. गेलते विषय विसरनास्क॑ मनांतच अठींगून संकट भोगणे. uis पांच वर्षाच पुढ॑ मझ मित्र त्यंच घर विकले. घर घेट्लते मनुष एक वर्ष झालानंतर॑ तेच घर चार वांटा पैसेला विकले. हे ऐकून मझ मित्राला वाटलते जाळ हे पर्यंतीन संपल॑ नाही.

जळणे vi  to be jealous. जळकपण॑ वाटणे. असूया वाटणे. पोटजाळ होणे. uis भाग्यवंत लोके वराडांत जेवणाकरतां एक प्लेटाला दोन-तीन हदार वेचतात॑ म्हणाच ऐकून मझ॑ मन्न जळते.

जळिवणे vt  to set fire. विस्तु लाविवणे. विस्तु लागिवणे. uis हैदराबादांत ’तेलेंगाणा’ पह्जे म्हणून हरताल करताना गुंडेलोके ’सिटीबस” जळीवून नष्ट करीवतात॑. तझमुळे लोकांस फार श्रम पणी होत॑ आहे.

जवळ adv  close by. बाजू. समीप॑. जवळपास. uis बंगळूरांत॑ अम्ही राहाच ठिकाणी घराला आवश्य असाच सगळीन जवळच मिळत॑.

जवळच॑ adj  that which is from nearby. बाजूकडच॑. uis अम्च घरांत्सून ’बिरलामंदिर’ जास्ति दूर नाही, जवळच आहे. दोन किलोमीटर पणीं असना.

जवळच॑ adj  closely related. जवळ संबंधाच. uis जवळच॑ सौरीकांतच मझ लेंकील वराड करून देलोंहे.

जवळजवळ॑ adv  approximately similar. somewhat similar. थोड थोड एकसारखच॑. थोड थोड एकमादरीच॑. uis मझ लोंक-सून जवळजवळ एकच वयेचच॑. तेंच दोघें मधे दोन महिनेच व्यत्यासपणीं नाही.

जवळपास adv  in the vicinity. close by. आजूबाजू. शेदारी. शेजारी. uis थोड दिवसापुढे मैसूरांत राहणारी मझ बहिणी गांमाच बाहेर एक घर बांधली. तज जवळपास एक ल्हान दुकान पणीं नाही.

जवळि n  textiles. नेसाच कापड. uis चोक्कोट उद्योग काहीं मिळ्ळ नाही म्हणून तो अत्ता एक जवळीच दुकान उघडलाहे म्हणून ऐकलों.

जवळून prep  from nearby. बाजूकडून. uis ल्हान-ल्हान गल्लींत॑ (सांधींत॑/सांदींत॑) "फुट-पात" असत नाही. मोटर-बैक सोडींगून जाणार अम्च पायांच जवळून जातात॑. कोठ व॑र वेघीवतातकी म्हणून भें वाटते.

जवान n  youngster. तरुण वयच. uis मला अत्ता गॅस सिलींडर उचलाला होत नाही. मी जवान होतों म्हणजे उच्चललासन.

जवान n  soldier. सैनिक. सिपाही. uis सियाचिन ग्ळेसियरांत॑ सोसाल होयनाते हींमांमुळ॑ अम्च सेनाच कितिकी जनावलोके मेलाहेत॑ (वारलाहेत॑).

जवाब n  answer. उत्तर. बदिल. uis रेलवेला काय कागद पाठवलतरीन "अम्हाला तुम्च अर्जी मिळालाहे, अम्ही तजवर विचार करत आहों" अस॑ नुस्त एक जवाब येते विना, नंतर काहीनच होत नाही.

जवाबदार n  one who is answerable. one who is responsible. विचारलतर उत्तर देमते मनुष. uis गामांत काय बलात्कार झालतरीन तेला अम्च प्रयोजन नाहीते ’क्रिमिनल जसटिस सिसटेम’ मुख्य जवाबदार आहे.

जंगल n  forest. राण. uis अंदमान-निकोबार द्वीपांत राह्याच आदिवासी लोके तिकडल॑ जंगळाच फार आंत राह्या करतां उदंड अप्रूप होऊनच त्यांस पाह्याला होईल॑.

जंगली adj  uncivilised. असंस्कृत. 

जंत n  a kitchen implement used for dry coarse grinding of pulses etc. जांत. जंतर. धान्य भरड पूड कराला धोंडांत॑ केलते संपाक-घरच एक ल्हान चक्कि. uis (1) दिवसोडि जंत॑ उपयोग केल तर॑ हातालीन तसेच आंगालीन व्यायाम मिळेल म्हणाचाला संशयच नाही. (2) रामदेव महाराज अत्ता पणीं त्यंच योगासनांत॑ "जंतावाटे दळाच आगम॑/कार्यक्रम॑"  एक व्यायाम म्हणून ठिवलाहत॑. Notes:- (1) this is a two layered flat disc shaped hand grinder made of granite. The lower layer is stationary and the upper part is rotated around a vertical  axis fixed in the center of the lower stone.  (2) जंत, जांत, जंतर etc are vulgar (असंस्कृत) forms of यंत्र.

जंतर n  a kitchen implement used for dry coarse grinding of pulses etc. जांत. जंत. धान्य भरड पूड कराला धोंडांत॑ केलते संपाक-घरच एक ल्हान चक्कि.
 
जंतु n  a  living being. a creature. एक प्राणि. uis अम्च हिंदु धर्मानुसार सर्व जंतूहीं देवाच सृष्टी आहे, तजकरतां तेना एकविधाच हिंसाहीं देताने.

जंबुद्वीप n  a continental land mass referred in Hindu scriptures. हिंदु पुराणाप्रकारच एक भूखंड. uis (1) जंबुद्वीप सहित॑ भूलोकांत॑ सात द्वीप (म्हणजे, खंड) आहे. (2) कोण्त पूजा कराच पुढेहीं संकल्प करताना पूजा कराच ठिकाणाच विवरण देताना जंबुद्वीपाच नाव सांगणे (काढणे) आहे. 

जंबू n  a plant yielding sweet and sour purple coloured fruit. जांभळ/जांभूळ/जांबूळ फळाच झाड.

जंबूफळ n  a sweet and sour purple coloured fruit of jambu tree. अंबटीं गुळ्चीटीं असाच जंबू झाडाच फळ॑. जांभळ/जांभूळ/जांबूळ. uis डयबीटिस असणार जंबूफळ खाल्लतर॑ आंगाला चोक्कोट म्हणतात॑.

जंभ adj  haughty. conceit. hypocrisy. दुरहंकार. ढोंग. Note :- morphs of दंभ or डंभ. (द and ज being inter-used in DM). uis पाह्याला सादारण म्हणून असलतरीन मनांत तला भरून जंभ आहे म्हणून मला कळल॑.

जंभ बडींगणे vt  to indulge in self praise. स्वताला थोर मनुष म्हणून सांगींगणे. uis चोक्कोट षाणपण॑ की सामर्थ्य की नाही तरीन जंभ बडिवणेंत मात्र थोडक पणी उणे नाही तो.

जाईटा n  jacket. जायीटा. Note :- from English. 

जाऊ n  husband's brother's wife. दल्लाच भाऊच बाईल. देराच बाईल. uis ते बायकोच जाऊ तिज सख्ख॑ बहिणी आहे म्हणून एवढ॑ (येवढ॑/यवढ॑) अन्योन्य आहेत॑.

जागणे vi  to awake. झोंपींतूं उठणे. uis रात्रि मला निजाला साडे अक्रा-बारा होत करतां मला पाह्टे (पाष्टे) सात घंटे पुढ॑ जागणे म्हणजे होत नाही (होतनी).

जागरण n  wakeful state. झोंपी जाईनास्क असण॑. uis ल्हान असताना मी शिवरात्रीच जागरण करत होतों, पण मझान अत्ता ते होत नाही.

जागपण॑ n  state of wakefulness. जागे असाच स्थिति.

जागा n  accommodation. राहाच ठिकाण. uis अम्ही असाच चुम्मण॑ घरांत अम्हालाच जागा पुरे होत नाही. तजामधे मझ चुलत बहीण कुटूंबासहीत गाम पाह्याला येऊनगेली.

जागा n  place. ठाम. ठांव. ठिकाण. uis अम्च॑ कुटुंबांत सहादन आहेत॑. ल्हान बंडींत जागा पुरे होतनाही म्हणून अत्ता-अत्ता मी एक टोयोटा इन्नोवा बंडि घेट्लों.

जागा n   location. स्थळ॑. uis हैदरबादांत॑ मझ॑ लेंक एक प्ळाट घेट्ली. ते जागा गच्चीबौळींत आहे अणि फार बेष आहे.

जागिवणे vt  to wake up someone. झोंपींतून उठिवणे. uis हैदराबादांत पोणावांटा ठिकाणी पाष्टे (पाहटे) तुरकडेंच ’अल्हा हो अकबर’ वरडा लोकांना गाढ झोंपांतून जागिवत म्हणाच खर॑ आहे.

जागीर n  hereditary rights for collection of tax from certain villages. कित्येल गांवांतून कर वसूल कराला परंपरांतून याच अधिकार ; जाहगीर in sm. 

जागीर n  villages and lands  which are received as jagir. जागीर होवून मिळ्लते गावीं जमीनीं ;  जाहगीर in sm. uis वेदाजी भास्कर पंत यांस बिजापूर सुल्तान इसवी 1640 वर्षी आरणीच जागीर देले. तेम्हा पसून इसवी 1948 वर्षी मद्रास प्रांतांत केम्हा ज़मीनदारी/जागीरदारी व्यवस्था राहते केलेकी ते पर्यंत म्हणजे, जवळ-जवळ तीनशे वर्ष आरणी जागीर होत॑.

जागीरदार n  holder of a jagir. जागिराच आधिकार असणार ;  जाहगीरदार in sm. uis  आरणी जागीरदारांच वंश मध्व ब्राह्मणांच आहे. उत्तरादि मठाच तेवीसवां मठाधिपती म्हणून होतते श्री सत्य विजय तीर्थ यांच मूल ब्रिंदावन आरणींतल॑ सत्य विजय नगरमांत इसवी 1737 वर्षी आरणीच दहवां जागीरदार श्रीनिवास रावसाहेब स्थापना केले. 

जागृत adj  alert. श्रद्धांत असणे. हुशारांत॑ असणे. uis बाहेर देशाला प्रयाण करताना अम्च ’पासपोर्ट, क्रेडिट कार्ड’ हे सर्व जागृतान॑ पाह्यिंगाम॑.

जागृता n  alertness. श्रद्धांत असाच स्थिति. जाग्रतांत॑ असाच स्थिति. uis  काय ’बरग्लरी इनसूरन्स’ केलतरीन अम्ही अम्च जागृता सोडून देनास्क॑ असाम॑.

जागृति n  alertness. हुशारि.

जागेझोंप n  drowsiness. अडनीद॑.

जाच n  harassment. नच्च करणे. सळिवणे. uis  अगाऊ अस्गीन सासू घरचे सूनाला जाच करतात॑ म्हणून अम्ही ऐकलोहों. अत्तच काळांत उपराठ जालाहे. सून सासूला सळीवतात॑.

जाड adj  thick. घट्टि. पत्तळ नसाच. uis  फुड कॉरपरेषन ओफ इंदिया वर्षा-वर्षी घ्याच पीक दत्तन/जत्तन ठिवाला त्यंचकडे आवश्याप्रकार गोदाम नाही म्हणून मूटा मूटा तांदूळीं गेहूंहीं जाड टारपाळीनांत॑ झांकून उघड ठिकाणी ठिवतात॑.

जाड adj  stout. घट्टि. बरीक नसाच. uis  अम्ही गुरुवायूर देऊळाला गेलसताना तिकडल॑ हत्तीला मागल॑ दोन पांयेहीं जाड चरांटांत॑ बांधून एक झाडाच खाले होठाकिवलसाच पाह्यलों.

जाड adj  obese. दांडग॑. uis  अमेरिकांत॑ एरोप्ळेनांत॑ जाम॑ म्हण्जे उदंड जाड असणारजन॑ दोन-दोन टिकट घेटलतरच प्ळेनांत॑ वेघाला सोडतील॑.

जाडि n  a porcelain jar. बरणि. uis अगाऊच काळांत उन्हाळाच दिवसी बाज़ारांत॑ हिरव॑ अंबे याला आरंभ होतांत्सून एक वर्षाला पह्जेते लोणचे घालून जाडींत भरून ठिवत होते. अत्तलीकड॑ हे काम कराला कोणालाहीन समय की उत्साह की दिसत नाही.

जाणे vi  to go. पुढे सरकणे. uis बद्रीक आश्रमाला जाणे म्हणाच थोर यत्तन आहे. पण तेथ गेलावर परतून याला मन्न ओपना म्हणून लोक सांगतात. Note:- (1) from 'यान' of Samskrith. (2) यत्तन is a morphed version of यातना, meaning torment. 

जात n  caste. वर्ग. जाति. uis (1) वेगळ॑-वेगळ॑ जात प्रारंभ केलते मूल कारण गामांत काम बरोर चालाम॑ म्हणून. पण, नेतालोके तज दुरउपयोग करत आहेत॑. (2) थोड वर्षानंतर वराड कराचा पुढ॑ जात-भेद पाह्यिनात॑. दादिगा पोराला बायको पोरे मिळलतर॑ पुरे म्हणतील.

जात n  race. वर्ग. जाति. uis भूलोकांत॑ गोरे, सावळे, मंगोळियन, नीग्रो अस॑ वेगळ॑-वेगळ॑ लोके असलतरीन मनुष वर्ग एकच म्हण्तात॑.

जातक n  horoscope. कुंडली. uis जातक पाव्हून वराड करून पणीं हे काळांत कित्येक दंपतींच वराड भ्रष्ट होऊन जात॑. तला एक मुख्य कारण, दाल्ला-बाईलीं मधे तेंच पदवी अणी तेंच धर्मा (मुशारा) हे सर्वावर गर्व येऊनजात॑.
जातां-जातां adv  as it gets along. as things go by. पुढे जात/होत असताना. uis तो फार चोखोटा म्हणींगतीस तू. जातां-जातां तज स्वभाव कळताना तू मला विसंबशील॑.

जातां-येतां adv  during (all) casual visits. येतां-जातां. उगे जात येत असताना. uis मझ लेंक तिज उजलादिवसाला म्हणून एक डब्बा चोक्लेट फ़्रिड्जांत॑ ठिवलोती. तिज भाऊ तिला कळनास्क॑ जातां-येतां 'फ़्रिड्ज' उघडून ते पूरा काढून खाऊनटाकला !

जाति n  species. प्रणींच अथवा वनस्पतींच वेगल॑-वेगळ॑ वर्ग. uis अम्च हिंदु धर्मानुसार हे भूमंडलांत॑ 86,00,000 जातीच प्राणि/जीवात्मा आहे.

जातिभेद n  castism. जाताच आधारांत वेगळ॑-वेगळ॑ असणे. uis अम्च देशांत सर्व राष्ट्रीय पार्टीच नेतालोकीन जातिभेद करून पदवि धराला प्रयत्न करत असतात॑.

जातिभ्रष्ट adj  to excommunicate. to render one an outcaste. जातींतून बाहेर काढूनटाकणे. uis अत्तापणीं राजस्थानांत एक जातीच पोर दुसरे जातीच पोरीला वराड करींगटलतर॑ ’खाप पंचायत’ तेना जातिभ्रष्ट करतात॑.

जात्रा n  a religious fair in a village or town. गावांच देऊळाच उत्सव. uis बादामींतल॑ बनशंकरीदेवी देऊळांत॑ प्रतिवर्ष पुष्य महिना शुक्ल पक्षांत॑ होयाच नवरात्रि उत्सवाच वेळी चालाच जात्रांत॑ आजू-बाजूच खेडेंतून भरून जन येवून देवीला दर्शन करून जातात॑.

जादा adj  extra. surplus more. जास्ति. अधिक. भरून.

जादु n  magic. इंद्रजाल.

जादूगर n  magician. जादु करून दाखिवणार ; जादूगार in sm.

जानव n  sacred thread worn after upanayana by brahmins signifying initiation into religious duties. उपनयनाच नंतर ब्राह्मण लोके नेसाच पवित्र दोरा. यज्ञोपवीत. uis नुस्त जानव घालींगतांतरून ब्राह्मण म्हणून सांगींगाच अधिकार येईना. ब्राह्मणाला तज नित्य अणी नैमित्तिक कर्म कराच निर्बंधन असत॑, अणी ते बरोर करणारांलाच ब्राह्मण म्हणूया.

जानव n  sacred thread worn by the brahmin, kshatriya and vysya castes. ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य जातींच लोके नेसाच पवित्र दोरा. uis (1) ब्राह्मण जातीच पद्धति प्रकार तीन दोरीच (एक ब्रह्मगांठाच) जानव ब्रह्मचारी घालींगाम॑, गृहस्त लोक॑ सहा दोरीच (दोन ब्रह्मगांठाच) जानव घालींगाम॑ अणी साठ वर्षावर असणार लोक॑ नौ दोरीच (तीन ब्रह्मगांठाच) जानव घालींगाम॑. (2) ब्राह्मण, क्षत्रिय अण्खी वैश्य हे तीघ्यालीं जानव आहेतरपणीं साधारणहोऊन ब्राह्मणांला मात्र "द्विज" म्हणून सांगतात॑.

जानवासा n  wedding ceremony performed before muhurtha by the groom's party.  वराडाच मुहूर्ताच पुढ॑ नवराच लोके कराच एक कार्यक्रम. uis दक्षिण भारतांत अत्तपणीं प्रति वराडांत, मूल पाह्णे, जानवासा हे सर्व असत॑. पण मुंबई-पुणेच पटीस जानवासा करत नाहीत॑.

जान्हवी n  Ganges. गंगा नदि.

जाम n  guava fruit. जांब. पेरु. uis जाम पंडूंत ’वैटमिन सी’ भरून असत॑ अणी वेगळ॑ पंडूबरीस ते सवंग पणीं असत॑.

जामाई n  son-in-law. जावांई. लेंकीच दल्ला/दाल्ला ;  जावई in sm.

जामीन n  cash security given to a Court for getting a release from arrest. कैदांतूं बाहेर उतराला कचेरींत॑ बांधाच पैसा. जाम्य. uis न्याय कचेरींत अपराधी म्हणून घोषणा केलत्यांस॑ पैसेच जामीन द्याला म्हणून बिसिनस कराच कित्येक लोके आहेत.

जामीन n  personal security given to a Court for getting a release from arrest. कचेरीला द्याच मनुषाच जाम्य. कचेरीला द्याच मनुषाच वाग्दान. जाम्य. uis कित्येकदपा अपराधींस॑ पैसेच जामीनाच बद्दिल स्वंत वाग्दानाच जामीनांत पणीन बाह्येर सोडणे आहे.

जामीन होठाकणे vt  to stand as a surety. दूसरेला जाम्य मिळाला होठाकाच मनुष (जामीन). जाम्य ओठाकणे.  जाम्य होठाकणे.

जाम्य n  an order for a surety issued by a Court for release from arrest. कैदांतूं बाहेर उतराला कचेरीच निर्देश.
 
जाम्य n  cash security given to a Court for getting a release from arrest. कैदांतूं बाहेर उतराला कचेरींत॑ बांधाच पैसा. जामीन. uis न्याय कचेरींत अपराधी म्हणून घोषणा केलत्यांस॑ पैसेच जाम्य द्याला म्हणून बिसिनस कराच कित्येक लोके आहेत.

जाम्य n  personal security given to a Court for getting a release from arrest. कचेरीला द्याच मनुषाच जाम्य. कचेरीला द्याच मनुषाच वाग्दान. जामीन. uis कित्येकदपा अपराधींस॑ पैसेच जाम्याच बद्दिल स्वंत वाग्दानाच जाम्यांत पणीन बाह्येर सोडणे आहे.

जाम्य होठाकणे vt  to stand as a surety. दूसरेला जाम्य मिळाला होठाकाच मनुष (जामीन). जाम्य ओठाकणे. जामीन होठाकणे.

जायफळ n  nutmeg. जाकायी. uis  जायफळ आयुर्वेद औषदांत उपयोग करतात. ते ओघाळून थोड दुधांत मिळिवून पीलतर॑ आंगांतल दुखणे उणे होईल॑. तजांत॑ "'स्टीरोयड" काहींतरीन असुयाकी म्हणून मला संदेह आहे.

जायीटा n  jacket. जाईटा. Note :- from English.

जालरा n  a musical accompaniment, shaped like a shallow circular tray with a set of jingles on it's brim. संगीताच एक वाद्य.   

जाळ n  flame. ज्वाला. uis ’होलीच’ पुढच दिवसी रात्री लोक त्येंच-त्येंच घरांतल उपयोग नाहीते सामान बिदींत ठिवून जळीवणे आहे. कित्येकदा ते जाळ॑ थोर होऊन शेदारी-पादारी असाच घरांतल वस्तूलापणीं पेटींगाच संभव असत॑.

जाळ n  burning sensation. जळास्क वाटणे. uis (1) एक वये नंतर अधीक तळलते पदार्थ रात्रीच वेळ खायलतर पोटांत/ उरांत जाळ वाटल॑. तजकरतां पालाच भाजी (आलकलैन फुडस) खाणे चखोट. (2) कढत पाणी पडून आंग पोळींगटलतर॑ दोन-तीन दिवस पतोरी मल्लम लाहींगाम॑. तेम्हापणीं जाळ सुलभान (सुलूभांत॑) जाईना. 

जाळणे vt  to burn. to ignite. जळिवणे. विस्तू पेटिवणे. uis समाधानहोऊन हरताळ करतों म्हणून ’टी.आर.एस’ कार्यकर्ता पोलीसाकडून अनुमती घेतात॑ अणी तेंच लोकाना ’सिटीबस’ जाळाला सूचना देतात॑.

जाळि n  grille. trellis. जालि.  लोहेंच नाहीतर॑ लांकडाच पट्टी अडव॑-अडव॑ ठिवून करिवलते साधन॑. uis (1) फ्ळाटांत॑ राहणार कित्येक लोके घरांत॑ ठाम (ठांव) पुरना म्हणून त्यंच बाल्कनीला जाळि घालून झांकणे आहे. (2) पंध्रा-वीस वर्षाच पुढ॑ बांधलते कित्येक घरांत॑ परसाकडेच खोलींत॑ सिमेन्टांत केलते जाळीच खिडकी पाव्हूया. 

जाळि n  grating. जालि. uis केरळांत लांकडाच पुडीच सगडी उपयोग करतहोते. तजांतल जालि/जाळि कोळसाच सगडींतल जाली बरीस बारीक असत॑. 

जावळ॑ n  baby hair before it is removed. चौळे. ल्हान लेंकरांच पह्यिलेंदा कढाच केंस.

जावळ॑ n  tonsure ceremony. ल्हान लेंकराच केस पहिलेंदा कढाच सण॑. uis उजंड (उदंड) लोकांच घरांत लेंकर॑ एक-दीड वर्ष होतांत्सून (होतांतरून) तिरूपती, नाहीतर, वेगळ कोण्तीन क्षेत्रांत जावळ॑ दाखीवाच पद्धत/ दंडक असत॑.

जावांई n  son-in-law. जामाई. लेंकीच दल्ला/दाल्ला ;  जावई in sm. uis तीस-चाळीस वर्ष झालानंतरपणीं कित्येक लोक तेंच (त्यंच) सासुरवाडी जाताना संपूर्ण जावांईपण॑ करींगतात॑ !

जावून-जावून ind  at the end of it all. अस्कीन झालानंतर. uis माय-बाप नाहीत पोर म्हणून मी तला फार उपदेश देलों. पण, तीस वर्ष होयापुढे तो तज आस्त पूरा हाळ करूनटाकला. जावून-जावून असका करणे म्हणून तला विचारलतर॑ मझवरच र्राग करतो.

जास्ति adj  more. अधीक. अधिक. भरून. uis आजच॑ संपाकांत॑ अग्गि पदार्थांतीन मीठ जास्ति होत॑.

जास्ति-जास्ति ind  at the maximum. अधीकपक्षा. uis मझ भाऊ घेटलते घराला तो दोन कोटि रुपे देला. मला विचारलतर॑ ते घराला तेवढ॑ देमते होत नाही. जास्ति-जास्ति देड (दीड) कोटींत बेरम करून घेटलासूया. 

जास्वंद n  hibiscus flower. तंबडकापूस. रक्तकापूस. दासवाला (Kannada). 

जांगिरि n  a type of sweet preparation. खायाच एक गुळ्चीट पदार्थ ;  जांगीर in sm.

जांत n  a kitchen implement used for dry coarse grinding of pulses etc. जंत. जंतर. धान्य भरड पूड कराला धोंडांत॑ केलते संपाकघरच॑ एक ल्हान चक्कि. uis (1) दिवसोडि जांत॑ उपयोग केलतर॑ हातालीन तसेच आंगालीन व्यायाम मिळेल म्हणाचाला संशयच नाही. (2) रामदेव महाराज अत्ता पणीं त्यंच योगासनांत॑ "जांता वाटे दळाच आगम॑/कार्यक्रम॑"  एक व्यायाम म्हणून ठिवलाहत॑. Notes:- (1) this is a two layered flat disc shaped hand grinder made of granite. The lower layer is stationary and the upper part is rotated around a vertical  axis fixed in the center of the lower stone. (2) जंत, जांत, जंतर etc are vulgar (असंस्कृत) forms of यंत्र.

जांब n  guava fruit. जामाच पंडू. पेरु. uis पाऊसाळाच काळांत हैदराबादांत चोखोट अणी थोर जांब/जाम पंडू मिळत॑. सवंग पणीं अस्त॑.

जांभळ n  dark purple colour. जांभळ रंग ; जांभळा/जांबळा in sm.

जांभळ n  a sweet and sour purple coloured fruit or it's tree. अंबटीं गुळ्चीटीं असाच जंबू झाडाच फळ. जंभूळ/जांबूळ in sm. uis डैबटीस असणार जांभूळ पंडू खायलतर॑ रक्तांतल॑ साखरे/ ग्लूकोस उण॑ करिवते.

जांभाई n  yawn. झोंप येताना तोंड उघडून सोडाच दीर्घ श्वास ;  जाभई in sm.

जिनस n  variety of wares or commodities. दिनस. वेगळ॑-वेगळ॑ व्यापारच साधन॑ ; जिन्नस in sm. uis अम्च घराच जवळ उघडलते नव॑ कापडाच दुकानांत॑ भरून जिनसाच सारी आहे. Note :- an example of inter-use of द and ज in DM.

जिब्बा n  a loose upper garment worn by men. जुब्बा ; झब्बा in sm.

जिम्मेदार n  one who is responsible. जवाबदार. uis मझ मित्राला तज बापा सांगूनटाकले ’अम्ही सांगाच ऐकनास्क॑ तू तुज इष्ट प्रकार (इष्टानुसार) वागलतर॑ परिणाम काय होतकी तला तूच जिम्मेदार असशील॑, ते सये असून दे".

जिरे n  cumin seed. संपाकाला रूच वाढिवाला उपयोग कराच एक बीं. uis सणाच संपाक जेवलानंतर ते दिवसी रात्री जिरे-मिरेच सार भात घेटलतर पोट हलक॑ असल॑.

जिरे-मिरे n  grocery. संपाकाच सामग्रि. मीठ-मिरे. दाळ-तांदूळ. किराणा. uis अम्ही ल्हान असताना घरच॑ संपाकाला आवश्य असाच अग्गीन बाजू होतते चेट्टियाराच जिरे-मिरेच दुकानांतून घेत होतों. 

जिलेबी n  a type of sweet preparation. एक खायाच गुळ्चीट पदार्थ ; जिलबी in sm. uis उत्तर भारताच लोके जिलेबि बरोर रबडी/ बासुंदी तोळलाहींगून (तोंडलावींगून) खातात॑.

जिल्ला n  district. राज्याच एक प्रांत ;  जिल्हा in sm. uis अम्च भारतांत असाच कित्येक जिल्ला यूरोपांतल॑ कित्येक देशाच बरीस थोर असेल.

जिवती n  a goddess worshipped on the sixth day of a childbirth. लेंकरु उजून सहा दिवस होताना पूजा कराच देवीच नाव. दिवती. Note. the correct name of the Goddess is जिवती, but as one more example of inter-use of ज and द, दिवती also has gained currency in DM. uis 1. श्रावण महिनेंत प्रति शुक्रावारांतीन लेंकरांच क्षेमाकरतान जिवती देवीला पूजा करणे आहे. 2. दिवती पार्वतीदेवीच अंश म्हणून विश्वास आहे.

जिवती n  a protective amulet or talisman tied around the neck of a six day old infant, after propitiating Goddess Jivathee. दिवती. सहा दिवसाच लेंकरूच गळांत बांधाच जिवती देवीच टांक.uis जिवती  गळांत अडकिवलते लेंकरास अपमृत्यु होईना म्हणून विश्वास करतात॑.   

जिवतीपूजा n  a pooja performed for propitiating Goddess Jivathee on the sixth day of childbirth to ward off its untimely death. दिवतीपूजा. लेंकरु उजून सहा दिवस होताना तला अपमृत्यु होताने म्हणून जिवतीदेवीला कराच पूजा. uis अम्च॑ घरांत जिवतीपूजा कराच दंडक नाही.

जिष्णु adj  the ever victorious Mahavishnu. सर्वत्र जिंताच महाविष्णु.

जिंत pp   win. conquer. दूसराला हरिवाच ; जित in sm.

जिंतणे vt  to win. to conquer. जीत पावणे. दूसराला हरिवणे ; जिंकणे in sm. uis तीसर॑ विश्व-युद्ध आलतर॑ कोण्त  देशहीन जिंतणे म्हणाच असना. अणु-अस्त्र उपयोग कराचा संभव असणामुळ॑ पूर्त भूमंडळ नाश होऊन जाईल.

जी iterj  a term indicating respect. बहुमान दाखिवाला सांगाच एक शब्द.

जीत n  victory. जय.

जीभ n  tongue. जीव्ह॑. तोंडाच आंतल॑ एक अवयव  ; जिव्हा/जीभ in sm.

जीर्ण n  digestion. जेवाच पदार्थांतूं ऊर्जा काढाच॑. जेवाच पदार्थ पोटांत॑ दहन होयाच॑ ; जिरणे in sm. uis (1) जेवलते बरोर जीर्ण होयनास्क वायू झालतर॑ एक-दोन "जेलूसिल" मात्रा खाल्लतर॑ ते बरोर होईल. (2) साठ वर्षानंतर जेवण॑ सुलभांत जीर्ण होयाला जेवलानंतर स्वस्थ एक ठिकाणी बसनास्क टळणे बर॑ म्हणून सांगणे आहे. 

जीर्ण adj  worn out. जुन॑ होऊन झिजलते. uis वर्षा-वर्षी उपाकर्म करताना जीर्ण झालते जानव बदलून नव जानव घालींगतों.

जीर्णोद्धार॑ n  restoration. पुनर्स्थापन॑. uis तमिल-नाडांत॑ भरून देऊळ पाह्याला फार बेष असलतरीन त्यांत पोणावांटा देऊळीं जीर्णोद्धार करनास्क हाळ होत आहे. 

जीव n  life. प्राण. uis मनुष्य वर्गाला सोडून वेगळ॑ तेवढ॑ प्राणीलाहीन ’तोंड नाहीत जीव’ म्हणून सांगतों. कारण, तेना संकट झालतर॑ दूसरांकड सांगाच शक्ति असतनाही.
जीव चालिवणे vt  to sustain life. वांचाच प्रयत्न करणे. uis एवढ वर्षा नंतर पणीं तला एक चोखोट काम मिळल॑ नाही. कस जीव चालिवतोकी, देवालच कळल॑.

जीवजंतु n  living things. प्राणि. uis भूलोकांत असास्क जीवजंतू सूर्याला फिराच वेगळ॑ कोण्त गृहांतीन नाही.

जीवती n  a goddess worshipped on the sixth day of a childbirth. लेंकरु उजून सहा दिवस होताना पूजा कराच देवीच नाव. जिवती. दिवती.

जीवती n  a protective amulet or talisman tied around the neck of a six day old infant, after propitiating Goddess Jivathi. सहा दिवसाच लेंकरूच गळांत बांधाच जिवती देवीच टांक. जिवती. दिवती.

जीवदान n  being of help in saving someone's life. प्राण वांचिवणे. uis डॉ. देवी शेट्टी यांचस्क थोर-थोर वैद्य लोक॑ कितिकी गरीब लेंकरांना पैसे काढनास्क॑ हृदयाच ’औपरेषन’ करून तेना (त्यना) वांचीवतात॑. असलते महान वैद्य जीवनदान देतात॑ म्हणून सांगूया.

जीवन n  life. आयुष. uis कित्ति थोर जोत्स्य असलतरीन जातक पाव्हून आयुष कित्ति आहे म्हणाच त्यंचान सांगाला होईना.

जीवनपद्धति n  lifestyle. जीवन कराच रीति. uis हेकाळाच/हेकाळ्च युव पीढीच जीवनपद्धति काहींनच बर नाही. एकच ठिकाणी बसलासणे, अवेळा खाणे, रात्रि जाग असून दिवसा झोंपी जाणे, अधीक "फास्ट-फुड्स" खाणे,  दारू पीणे, हे सर्व वेड दंडक त्यंच आंगाला वाईट करल॑.

जीवनभर adv  throughout life. आयुष पूरा. जीवभर. uis जीवनभर ’मदर तेरेसा’ बिदींत पडलते गरीब, रोगी अणी वृद्ध लोकांच हिता करीतां काम केलहोते.

जीवनमुक्ति n  liberation from future births. पुढे याच जन्मांतूं मुक्ति. uis अम्च पाप अणी पुण्याच इषोब केम्हा पूर्त संपून जात की तेम्हा अम्हाला जीवनमुक्ति मिळल॑ म्हणून अम्च शास्त्रांत/वेदांत लिवलाहे.

जीवनोपाय n  means of livelihood. जीवन कराच वाट.

जीवशास्त्र n  biology. जीवासंबंधाच शास्त्र.

जीवंत adj  alive. living. जीव असाच॑ ; जीवित in sm.  uis गंधलांकूड (गंध लांकड) चोर्टा ’वीरप्पनाला’ जीवंत धरूनपणीं पोलीसवाले तेला पह्जे म्हणून सोडूनटाकले म्हणतात॑.

जीवात्मा n  the sentient soul. आत्मा. uis अद्वैत सिद्धांतानुसार जीवात्मा अणी परमात्मा एकच आहे, लोकांच मनाला वेगळ म्हणून वाटत॑. पण, द्वैत सिद्धांतानुसार जीवात्मा केम्हाहीं परमात्मा बरीस वेगळच आहे.

जीवी n  a living thing. प्राणी. uis समुद्राच अगाध आंत सूर्यप्रकाश पावनाते ठिकाणी राह्याच जीवी विषीन अम्हाला अत्ता पणीं जास्ति विवर नाही.

जीव्ह n  tongue. तोंडाच आंतल॑ एक अवयव. जीभ ; जिव्हा/जीभ in sm. uis जीव्ह पोळींगास्क कढत दूध की काफी की पीलतर॑ अम्च घसाला अणी पोटाला नासाडा होईल.

जीव्ह गळणे fig  to salivate on account of unalloyed eagerness to eat a tasty item. रूचाच एक पदार्थ खांव॑ म्हणून वाटून जीव्हांतून लाळ सुटणे. 

जीव्हाळा n  thirst. जीव्ह॑ वाळणे. दाह. तान. पाणी पियास्क॑ वाटणे. uis जीव्हाळा लागजोरी पाणी पीनास्क असणे अम्च आंगाला वाईट करल॑ म्हणून वैद्य लोकांच अभिप्राय आहे. तेवढजोरी अम्च आंग ’डीहैड्रेट’ होईल म्हणून सांगतात॑.

जुन॑ adj  old. प्राचीन॑. पुरातन॑. नव नाहीते ;  जुना in sm. uis जुने काळांत ‘फरनीचर’ रोसवुड नाहीतर॑, बर्मा टीकांत्सून करतहोते, अणी ते टिकाऊ पणीं असण॑.

जुन॑ डोळे नव॑ तमाशा say  a saying like 'new wine in old bottle'. 'कळ्लते विषयेच पुन्हा’ हे अर्थाच एक म्हण. Note :- the literal meaning being, 'old eyes, but new fun or drama'.

जुब्बा n  a loose upper garment worn by men. जिब्बा. दादिग्यांच एक प्रकारच कापड॑ ; झब्बा in sm. uis घरांत असताना/वागताना पयजामा-जुब्बा घालींगटलतर॑ ’फ्रीसि’ असत॑, ते ’डीसेंट ड्रेस’ म्हणून पणीं सांगूया.

जुमकी n  a type of ear drop (ornament) worn by women. लोलक. uis (1) जुमकी घालींगटलतर॑ वये उण॑ सांगास्क तोंडाच रूप बदलत॑. (2) सुमार तीस वर्षापुढ॑ बायका पोरे जुमकी घालींगत होते. नंतर "औट-ऑफ-फाषन" म्हणून ते सोडूनटाकले. अत्ता पुन्हा ते फाषनांत आलाहे. 

जूता n  footwear. चपली. uis मुंबई/ कोलकत्ता मादरी पट्टणांत कोणतरींन पोर ’पोकरीपण’/ तत्तारीपण केलतर॑ बायका तेना जूता (चपली) घेऊन मारतील॑.

जेड adj  heavy. जड. भार. वजन असाच. uis जेड उचलताना अम्च पाठ (पाठे) सरळ ठींगाम॑, नाहीतर॑ मादसूळ (माजसूळ) आरंभ होउया.

जेब n  a pocket in a dress. जोब. खिसा. नेसाच कापडांत शिवलते पिशवी. uis कित्येक लोके ट्रैनांत प्रयाण कराला म्हणून तेंच पेंट-षर्टांत आंतलपटीस एक जेब शीविंगतात. तजांत पैसे-टिकट ठिवलतर॑ जत्तन (दत्तन) असत॑.

जेर n  fever. जर. आंगाला बर नाहीस्क॑ असताना याच ताप ;  ज्वर in sm. uis आंगाला बर नाहीस्क असताना जेर असलतर॑ काहीं इनफ़ेकषन झालाहे म्हणींगुया.

जेवण n  meal. जेवाच भात/पदार्थ. uis सणाच जेवण केळीच पानांत॑ वाढणे आहे.

जेवणघर n  dining room. जेवाच खोलि. uis पोणावांटा घरांतीं जेवणघर घरच॑ मागे पटीस असामुळे बाहरच कवाड कोणतरीन बडिवलतर ते ऐकणे थोड कष्ट असत॑.

जेवणे vi  to lunch. to dine. to sup. वाढलते भात खाणे. जेवाच पदार्थीं खाणे. uis अम्च घरांत॑ पाष्टे (पास्टे) पल्हार कराच दंडक नाहीते-करतां, अक्रा घंटे होयाच पुढेच जेवणे होऊन जात॑.

जैजैशी adv with pomp and gaiety. आर्भाटांत. 

जोकणे vt  to weigh. जोखणे. जेड पाह्णे. तूकम पाह्णे ; जोखणे in sm. uis जुने पेपर घेणार लोके घराला येऊन पेपर जोकताना अम्ही बरोर पाह्यींगनास्क असलतर॑ कित्येकदपा मोस करूनटाकतील॑.

जोक्त adj   befitting. suited. बरोरल॑ योग्याच ; जोगता in sm. uis अम्ही वेगळ्यांस बरोर कस वागतोंकी, ते जोक्त तेनी पणीं अम्च बरोर वागतील॑.

जोखणे vt  to weigh. जोकणे. जेड पाह्णे. तूकम पाह्णे.

जोगी n  ascetic. योगी. uis कित्येक जोगींच थोर जटा पाह्यतर॑ लेंकर भींगतील॑.

जोगीण॑ n  female ascetic. योगिनी.

जोजो n  lullaby to put  babies to sleep. लेंकरांला झोंपी गालताना सांगाच गाण॑. लाली. uis कित्येक लेंकरांस॑ झोळींत निजिवून कित्ती जोजो सांगट्लतरीन झोंप येईना. पण, तसलते लेंकरांस॑ हाती काढींगून जोजो सांगट्लतर॑ समेच झोंप येईल.

जोजो n  sleep (said for children). झोंप (लेंकराला संबंध).

जोजो करणे vt  to sleep. झोंपी जाणे. Note:- usually said of children. uis लेंकरानो, एवढ वेळ खेळलते पुरे, अत्ता लोक्कुर जेवूनटाकून जोजो कराला जांत॑.

जोडणे vt  to put together. to join. मिळिवून ठिवणे. uis (1) तज भाऊच पुस्तक भोईवर तेरा-पेरा पडलसलतर॑ ते अग्गीन तोच अपाप जोडून ठिवेल॑. (2) कोण्त सामान मोडलतरीन "अरलडैट" लावलतर ते पुन्हा जोडाल होईल.

जोडणे vt  to add. दोन अथवा जास्ति संख्या इषोब करून मिळिवणे. uis अत्ताच लेंकरांस॑ "कॅलकुलेटर" वापरून एवढ॑ अभ्यास होऊनगेले म्हणजे, दोन चुम्मण॑ संख्या कागदांत लिव्हून जोडाला सांगिट्लतर॑ पणीन चूक करतात॑.   

जोडणे vt  to pair-up. जोडी करणे. uis जमीन नांगरताना केम्हाहीं उजव॑ पटीस बांधाच बैलाला उजव॑ पटीसच बांधाम॑, अणी, डाकीकडे बांधाच्याला डावीकडेच बांधाम॑. अस॑ जोडल॑ नाहीतर॑ बरोर नांगराला होईना.   

जोडणे vt  to co-relate. संबंध करून सांगणे. uis कोण काय सांगटलतरीन तल जोक्त जोडून कायतरीन सांगाच स्वभाव तला आहे.

जोडवी n  silver rings worn on the toes by married women. वराड झालते बायकेंच अंगटाच बाजूच नाहीतर तज बाजूच बोटांत घालाच रुपेच आभरण॑. मेट्टी (tamil) ; जोडवे  in sm.

जोडा n  footware. chappals. चप्पलि.

जोडी n  a pair. एक वर्गाच दोन ;  जोड in  sm. uis दोन दिवासाच पुढ॑ मी देऊळाला गेलतम्हा मझ॑ एक चप्पली कोणकी पह्जे म्हणूनकी, नाही, कळनास्ककी घालींगून गेले. नंतर॑ मी चमाराकड॑ जावून एक नव॑ जोडी करींगटलों.

जोडी n  a married couple. दाल्ला बाईल ; जोड in  sm.

जोतिष n  astrologer. भविष्य सांण्गणार. जोत्स्य ;  ज्योतिषी in sm. uis जोतिषांमद्ये बी.वी.रामन फार प्रिसिद्ध होते.

जोतिष n  astrology. भविष्यशास्त्र. जोत्स्य. uis मझ॑ मेवणाला जोतिषाचवर फार विश्वास आहे. आलते एक-एक जातकीं मिळून आलनाही म्हणून त्यंच लेंकीच वराड उदंड देर होवून झाल॑.

जोतिषशास्त्र n  astrology. भविष्यशास्त्र. जोतिष. जोत्स्य ;  ज्योतिषशास्त्र in sm. uis जोतिषशास्त्रांत॑ थोर पांडित्य अणी प्रशस्थी घेटलते बी.वी. रामन  हे विषयाच व॑र भरून पुस्तक पणीन लिव्हलाहेत॑.

जोत्स्य n  astrologer. भविष्य सांण्गणार. जोतिष. जोत्स्य. uis नवरीच घरचे पोरीच जातक कालेच अम्हास देलते. अण्की इथपर ते अम्च॑ जोत्स्याला दाखीवून, पोराच जातकाच बरोर बेष जोडते म्हणून ऐकलांपिरीच नंतरच॑ गोष्ट अग्गीन होम॑. 

जोत्स्य n  astrology. भविष्यशास्त्र. जोतिष. uis तो एक लबाड मनुष. जोत्स्य बेष येत म्हणून घरच॑ बाह्येर एक बोर्ड घालींगून कुप्पा-कुप्पा पैसा करत आहे.

जोपाळा n  an indoor swing with a large flat wooden plank, hung from the ceiling by four chains. चोपाळा. चोंपाळा. झोपाळा. घरच आंत॑ छतांतून चार सांखळींत लोंबून घालाच लांब रुंदाच लांकडाच पालणा/ झूला. uis अम्ही जोर होऊन जोपाळांत खेळत असताना मझ॑ धक्टी बहीण॑ समोर आली अणी जोपाळाच पाट तिज गाळाला बडिवून मोठ्ठ घाव लागून रक्त गळाला आरंभ झाल॑.

जोब n  a pocket in a dress. जेब. खिसा. नेसाच कापडांत शिवलते पिशवी. uis पोणावांटा "टी-षर्टांतीन" जोब असना म्हणून टी-षर्ट घेम म्हणजे भरून दुकानांत हुडुकून पाह्यलतरेच मिळल॑.

जोर n  force. शक्ति. बळ॑. uis परमाशी आलते थोर वार॑-पाऊसांत॑ अर्साच खिडकी जोर होऊन बडिवून चूर-चूर होऊन गेल॑. 

जोर-दाखिवणे n  to show off. to bully. शक्ति अथवा प्रभाव दाखिवणे. uis तला विषय काहीं कळनातरीन जोर-दाखिवणांत उण॑ काहीं नाही.

जोरदार adj  strong. powerful. शक्तीशाली.

जोरि suff  a verb suffix indicating "till then", "untill" etc. पर्यंतीन, पतोरी, पावेतोरी अस॑ अर्थ द्याच क्रीयापदाच प्रत्यय. uis (1) हे काम पूरा करजोरि मला निम्मतींत॑ बसाला होईना. (2) बरोरल॑ अड्रस मझकडे न्होत तरीन मी त्यंच घर हुडुकींगून गेलते चूक झाल॑ म्हणून मला नंतर वाटले. एक विधान ते ठिकाण जावून पावजोरि मला देव दिसून गेले.

जोळा n  sorghum. एक प्रकारच धान्य. जोवार. uis उत्तर-कर्नाटकाच जेवणांत॑ साधारण होऊन जोळाच रोट्टि अस्त॑.

जोळ्ळु n  saliva dribling from infants mouths. ल्हान लेंकरांच तोंडांतून गळून पडाच लाळ. Note. from Tamil. uis लेंकरांच तोडांतून जोळ्ळु गळाच सहजच॑. पणे, वय झालते कित्येक म्हातारे झोंपी जाताना त्यंच तोंडांतून जुळ्ळु पडाचीन सहजच॑.

जोवार n  sorghum. एक प्रकारच धान्य. जोळा. uis महाराष्ट्रांतीन कर्नाटकाच उत्तर भागांतीन जोवारांत केलते भाकरीच रोटीच बरोर तोळ्लाईंगाला / तोळ्लावींगाला लसूण घाट्लते शेंगाच चट्णी ठींगतील॑.

जौरसी n  sago. साबुदाणा. सागू. uis (1) आंगाला बर॑ नाहीस्क असताना जौरसीच गंजी पीलतर॑ पोटाला हायशी असत॑. (2) मझ॑ आजी घालाच जौरसी-वडामाच रूचाच जवळ॑ वेगळ॑ कोण्तीन येईना.  Note. from Tamil.

ज्येष्ट n  third month of the Saka year. हिंदु पंचांगांत॑ तीसर॑ महिना.

ज्येष्ट adj  elder. थोरळे. uis दशरथ महाराजाच ज्येष्ट पुत्र होऊन श्रीरामा उजले.

ज्वाला n  flame. विस्तूच जाळ. uis वाळलते पान, कुप्पा हे अग्गीन झाडून गुंप करून विस्तू पेटिवताना बरोर पाह्यींगाम॑. नाहीतर॑ विस्तूच ज्वाला आजू बाजू पसरून थोर नाशनष्ट होईल॑.

ज्वालामुखी n  volcano. अग्निपर्वत. uis भारताच एकच एक ज्वालामुखी अंदमान-निकोबार द्वीपांत आहे.





झ the ninth consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच नवां व्यंजन॑.

झगडा n  fight. clash. भांडाणे.

झट adv  in a trice. एक क्षणांत. तक्षण॑. फार लोक्कर.

झट-झट adv  hurriedly. फार लोक्कर.

झटका n  sudden jerk. दिडीरशी हलणे.

झडणे vi  to wither. to waste. क्षीण होणे. वाळ्णे. रोडे होणे. uis यंदा अम्च॑ घरच॑ अंबाच झाड भरून फूल सोडलतरीन, पोणावांटा अग्गीन झडून पडल॑.

झडणे vi  to fall or shed continuously. संतत पडणे.  uis (1) पाऊस झडताना मातींतून याच वास मला अवडल॑.  (2) हे काळांत भरून दादिग्यांस ल्हान वयंतच केंस झडाच पाह्तों. काय कारण म्हणून कळत नाही.

झडीभूती n  roots of medicinal herbs. आयुर्वेद झाडाच मूळी. uis  आयुर्वेद औषदांत अणी सिद्धा ओखदांत हिमालय पर्वतावर उगाच झडीभूती फार उपयोग करतात॑.

झळक n  glitter. dazzle. एकदम प्रकाश होणे. uis (1) कन्याकुमारीच समुद्राच जवळ मिळाच काळ॑-माति ठिवून रुपेच सामग्रि घांसलतर॑ ते बेष झळकेल॑. (2) "ब्ळू-जागर" वज्र झळकास्क॑ वेगळ॑ कोण्त वज्र्हीं झळकना म्हणून मझ॑ अम्मा सांगतील॑.

झळकणे vi  to glitter. to dazzle. एकदम प्रकाश होणे.

झरटणे vi  shrink. shrivel. आंकृति अथवा रूप ल्हान होणे. झरटून जाणे. uis (1) अम्हाला कळलते एक 65 वर्षाच बायको सहा महिने रोगांत निजून शेवटी मेले. मराच पुढे त्यनी पांच फुट चार इंच उंच होते. पण, मराच वेळ॑ आंग फार झरटून गिड्डे अण्खी बरीक होऊन गेलहोते. (2) कित्येकदनास॑ म्हातार वयेंतपणीं आंग झरटलते लक्षण काहीनच अस्त नाही. साठ वर्षा झालतर पणीं पोरास्क॑/पोरीस्क॑ दिसतील॑.

झरडि n  sieve. जरडि ; चाळणी in sm. 

झंझट n  trouble. तंटा.

झंडा n  flag. गुढी. पताका. कोडि (Tamil).

झाड n  tree. plant. वृक्ष.

झाड n  chandelier. दीपवृक्ष.

झाडणे vt  to sweep. झाडू मारणे. केरसोणींतून कुप्पा काढणे.

झाडणे fig  to scold vehemently. to give a dressing down. बेष शिवा देणे. बेष हाक्का मारणे. uis  कामवाली समोर-समोर बोलली म्हणून आज मझ बाईल तिला नीट झाडली.

झाडणी n  a broom. झाडू. केरसोणि.

झाडी-झुडूप n  a shrub. एक ल्हान झाड ; झुडूप in sm. uis  झाडी-झुडूप अधीक असाच ठिकाणी सरप असाल साध्य आहे. तेकरतां ल्हान लेंकरांना तेथ॑ हिंडाला सोडताने.

झाडू n  broom. केरसोणि. झाडणी.

झाडूवाला n  sweeper. झाडणार.

झालतर॑ adv  if possible. साध्य होईलतर॑. uis उजा (उद्या) तुज घराला याला होईलका म्हणून निश्चय होऊन सांगाला होईना. झालर॑न येतों.

झालतर॑ conj  but. still. yet. तरीं. uis कोणावर केस चालतहोतकी तो एक दिवस न्यायादीशाला सूरी घेऊन खोंचूंटाकला अणी चुकून पळाला पाह्यला. झालतर तला धरले.

झालतेपूर्त adv  as far as possible. to the extent possible. to the extent accomplished. कित्ति होत की तेवढ॑. uis झालतेपूर्त जेवणे मधे पाणी पीनात असणे चोक्कोट. 

झाल॑ preterite of होणे. होल॑ ; झाला in sm.

झालांपिरी adv  after completion. झाल॑ नंतर॑.

झांकट n  a hand-held round and flat gong made of alloy of metals, beaten with a wooden mallet during puja at the time of 'आरती’. घांट. आरतीच वेळ वाजिवाव/बडिवाच मिश्रलोहेंच घांट. uis  नवरात्रींत मझ बाप देवपूजा करताना मंगळारतीच वेळाला मीच झांकट बडीवणे. मझ भाऊलीं मलीं तजांत केम्हाहीं पोटी होतहोत॑.

झांकणे vt  to put on a lid. झांकणी घालणे ; झाकणे in sm.

झांकणे vt  to close. झांकून ठिवणे ; झाकणे in sm.

झांकणे vt  to shut down. बंद करणे. 

झांकणी n  lid. cover. झांकाच साधन॑.

झांपड n  onset of sleep induced by tiredness. stupor. drowsiness. सुस्तामुळे डोळे झांकणे. uis आजीला दिवस पूरा हिंडलतामुळे एकदम झांपड आल॑. त्यंचांन बसाला झालनाही. उपाशी निजूनगेले.

झिजणे vi  to wear out. उपयोग करून-करून कामाला योग्य नाहीस्क॑ होणे.

झिजिवणे vt  to wear away. उपयोग करून-करून योग्यनाहीस्क॑ करून ठिवणे ; झिजवणे/झिजविणे in sm.

झिम्कि n  ear drops (ornament) worn by women. कानात॑ लोंबूनघालाच एक आभरण॑. लोलक. झुमकि.

झिंपरे adj  disheveled hair. केंस विंचरणास्क॑ सोडणे ; झिंपरी in sm. uis झिंपरे डोस्के ठींगून बाहेर जाणे बर॑ न्हो.

झुकणे vt  to stoop. डोस्के लवणे.

झुडूप n  a bush. a shrub. एक ल्हान झाड.

झुम n  the feeling of goose pimples on account of a great feeling. एक थोर विकाराच अनुभवामुळे होयाच मनाच स्थिती. रोमांचाच स्तिती.  uis  "मझ भाऊच तुल्य तू आहेस" अस सांगून श्रीराम हनुमंताला भेटींगून आलिंगन कराच रूप अठींगट्लतर अम्च मनांत॑ हे दोघेंच वर असाच भक्तीच विकार॑ जास्ती वाढते. आंग पूरा झुमशी होत॑. 

झुमकि n  ear drops. झिम्कि. लोलक. 

झुरळे n  cockroach. एक प्राणि. झुरळ.

झुलणे vt  to sway the body. आंग हलिवणे. uis (1) तो अण्खीन दोन "पेग" पणीं पीलसना, अत्ताच झुलत आहे. आज रात्रि कार कस सोडाला/पळिवाला जातोकी कळना ! (2) देऊळाच हत्ति हलत-झुलत चालून जायाच पाह्याला बेष अस्ते. (3) अम्च रोडांत एक सरकारी आफीस आहे. तथे काम करणार लोके हलींगून-झुलींगून अक्रा घंटेला येत असतात॑.

झुलणे vt  to swing. झूलांत॑ खेळणे. uis अम्ही ल्हान अस्ताना उन्हाळाच समय साळेच/शाळेच दोन-तीन महिनाच सुट्टि आलकिनी समेच घरच मागले अंबाच झाडांत॑ एक झूला बांधून दिवस पूरा झुलणे करत होतों.

झुलणे vt  to nod in sleep. झोंपांत॑ डुक्ळी देणे. uis रात्रि "टी.वी" पाह्त॑ मझ भाऊ झोंपांत॑ झुलत असतो. हळ्ळु उठीवून आंत जाऊन निजाला सांगिटलतर॑ तला र्राग येते.

झुळूक n  gentle breeze. मंद वार॑. सावकाश याच वार॑. uis चेन्नैंत अधीक उक्कडलतरीन सायंकाळीच वेळ समुद्राच कांठशी असाच सर्व ठामीं चोखोट झुळूक येईल अणी लोकांस॑ तिकडल॑ विपरीत ऊबांतून थोड चुकाला अवसर मिळते.

झूला n  swing. चोपाळा. पालणा ; झुला in sm.

झेंडा n  flag. कोडी (Tamil).

झोकणे vt  to weigh. तोलणे. वजन पाह्णे ; जोखणे in sm.

झोकणे fig  to estimate or take the measure of a person. एक मनुषाच षाणपण॑ तूकम घालणे (tamil).   

झोकी n  measured by weight. तोलून वजन करणे ; जोखी in sm.uis  किराणा अण्खी भाजी-पाला विकणार झोकींत दगा करतात॑. 5% पतोरी उणे असाला वाट आहे. Note:-  झोका (n)  in sm means "a swing. an oscillation".

झोपडपट्टि n  slum. चेरी (Tamil).

झोपडी n  hut. गोठा.

झोपाळा n  an indoor swing with a large flat wooden plank, hung from the ceiling by four chains. चोपाळा. चोंपाळा. जोपाळा. घरच आंत॑ चार सांखळींतून छत्तांत्सून लोंबून घालाच लांब रुंद लांकडाच पालणा/ झूला. uis अम्ही जोर होऊन झोपाळांत खेळत असताना मझ॑ धक्टी बहीण॑ समोर आली अणी झोपाळाच पाट तिज गाळाला बडिवून मोठ्ठ घाव लागून रक्त गळाला आरंभ झाल॑.

झोळी n  cloth hammock for infants. लेंकरांला झोंपी घालाला उपयोग कराच कापडेच झूला ; झोला in sm.

झोंप n  sleep. निद्र ;  झोप in sm.

झोंप-मोडणे vi  to have one's sleep broken. अर्ध झोंपांतून उठणे. uis काल॑ अर्ध रात्रि कोणकी थोर वरडा-वरडी करत अम्च "बिल्डिंगांत" आले वाटते. मझ झोंप मोडल॑ अणी तज नंतर॑ उदंड वेळ मला झोंप आल नाही.

झोंपाळू adj  a person prone to excessive sleep. साधारणापक्षा फार जास्त झोंपी जाणार ; झोंपाळू/झोपाळू/झोंप्या/झोंपाळ/झोंपाळ्या in sm. uis अम्च देशांत कित्येक पट्णांत/सिटींत दुपारी एक घंटेला दुकान झांकतील॑. पुन्हा चार घंटेलाच उघडतील॑. असल॑ दुकानदारांना झोंपाळू लोके म्हणून सांगण काहीं चूक नाही म्हणून मला वाटते.

झोंपाळू fig  an extremely lazy person. फार आळसीच मनुष. uis तला तीन चार चोखट चोखट काम  मिळ्ळतरीन, तजांतून तेवढीन काढूनटाकले. तो एक झोंपाळू म्हणून नंतर मला कळ्ळ॑.

झोंपिजाणे vi  to sleep. झोंपणे.




ञ the tenth consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच दहावां व्यंजन॑.

No comments: