07 March 2012

ख, ग, घ, ङ








ख the second consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच दुसर॑ व्यंजन॑.

खचणे vi  to collapse due to degradation. खजणे. झिजून पडणे. uis नदीच कांठांतल॑ खचून होतते पडतोरे बरोर प्हायनास्क॑ उतरतांतरून मी पांय चुकून पडलों.

खजणे vi  to collapse due to degradation. खचणे. झिजून पडणे. uis नदीच कांठांतल॑ खजून होतते पडतोरे बरोर प्हायनास्क॑ उतरतांतरून मी पांय चुकून पडलों.

खजानजि n  treasurer. खजानाच जवाबदारिच मनुष.

खजाना n  treasury. धनाच भंडार ; खजिना in sm. uis भारतांत॑ कोण्त राज्यांतीं एक नव सरकार येताना जुन॑ सरकार खजाना खाली करून ठिवलाहेत॑ म्हणून सांगणे सहजेच॑.

खडसाखरे n  lump sugar. खडेरूपाच घट्टि साखरे. खडेसाखरे ;  खडीसाखर in sm.

खडा n  gem. खडे. रत्न. uis तो नौ खडाच मुदी घालींगटलसाच मी पाह्यलों. 

खडा n  pebble. एक ल्हान धोंडा. खडे.

खडा n  a small lump or bit of. थोडच थोड. खडे. uis नरसिंह जयंती दिवसी मठांत॑ वाढलते मंडिसांभारभाताला एक खडा मीठ उण॑ होत॑.

खडी n  squirrel. कडी ; खार in sm. uis सेतू बंधनाच वेळी सहाय केल॑ म्हणून श्रीरामा खडीला थापडून देलत्यामळे तज पाठींत॑ तीन रेखा आल॑ म्हणून रामायणांत एक उप-कथा आहे.

खडे n  gem. खडा. रत्न.

खडे n  pebble. एक ल्हान धोंडा. खडा.

खडे n  a small lump or bit of. थोडच थोड. खडा.

खडेसाखरे n  lump sugar. खडेरूपाच घट्टि साखरे. खडसाखरे ;  खडीसाखर in sm. uis खडेसाखर खाल्लतर॑ गळांत॑ सांपडींगल॑ म्हणून ल्हान लेंकरांस॑ ते खायाला मझ॑ बाईल सोडना.

खड्ग n  dagger. उणे लांबाच तलवार.

खड्डा n  a hole or depression. a pit. गार॑.

खता-लागणे vi  to rust. लोहेंच/लोखंडाच वर्च भागाला वार॑ पाणी लागून होयाच हानी ; गंजणे in sm. uis समुद्राच कांठशी असाच बिलडिंगांत/बांधणींत॑ खिड्कीच कांब, घरांतल लोखंडाच सामान पूर्त (कबोड, फ़्रिड्ज, ग्रैन्डर वगैरा) लोक्कर खता लागून नासते. 

खनि n  mine. विध-विध प्रकारच धातू भूमींतून खांडून काढाच ठिकाण. uis भारतांत॑ सोनेच खनि एकच-एक ठिकाणांतच आहे. ते आहे, कर्णाटकांतल॑ रायचूर जवळच हट्टी.

खपली n  thick dried skin over a wound. खापर. वाळलते घावाच व॑र झालते जाड चर्म / काताड. uis उदंड दिवसाच नंतर॑ वाळून येत होतते घावाच खपली उकरून पुन्हाहीं व्रण करींगट्लाहे.

खम्मग adj  pleasant (smell, taste etc). चोखोट (वास, स्वाद). घम्मग ; खमंग/घमघमाट in sm. uis (1) घरांत खीर करत असताना खम्मग वास याच कारण वेळा उपयोग कराचमुळे. (2) उन्हाळाच काळांत॑ रात्रीच वेळ मझ खोलीच खिडकीवाटी याच मोगराच फूलाच खम्मग वास मला उदंड॑ अवडल॑.

खरकट n  food left in the main dish after eating a portion of it from another dish. भांडींत॑ उरलते उष्ट करनाते पदार्थ. uis हे काळाच पोरींस॑ खरकटाचीं उष्टेचीं व्यत्यासपणीं कळना.

खरकटी n  vessels used for cooking to be washed. संपाक केलांपिरी धुवामते भांडि.

खरजूर n  dates. मरुभूमींत॑ वाढाच एक झाडाच फळ ; खजूर in sm. uis वाळलते खजूर पाहलतर॑ झुरळेस्क आहे म्हणून मझ॑ भाचा ते खायनाच खायना.

खरबूज़ n  musk melon. एक रीतीच फळ. दरबूज़. uis उन्हाळाच दिवसी खरबूज़ाच पानक पीलतर॑ आंगाला हिंस॑ वाटल॑.

खरड n  residue sticking on the inside bottom of a vessel (immediately) after cooking. चूलांतून उतरीवलते भांडीच बुडांत॑ चिकटून असाच पदार्थाच राड. संपाकाच भांडींत बूड बसलते पदार्थ. कषंडी. uis मला तूपाच खरड, भांडींतल॑ भाजीच/उप्पीटाच खरड हे तेवढीन खायाला उदंड अवडल॑.

खरडणे vt  to scrape. चिकटलते उकरून काढणे. uis लोणी ताऊन तूप केलते तेलतवांतून खरडून काढाच पदार्थाला अम्ही "कषंडी" म्हणतों. ते सार भाताच बरोर कालिवून जेवलतर॑ प्रमाद रूच अस्त॑.

खर॑ adj  real. actual. true. वास्तव॑. सत्य. निज॑ ;  खरा in sm. uis हॉळिवूड नटी मेरिलिन मण्रोच खर॑ नाव नोर्मा जीन मोर्टनसन म्हणून होत॑.

खर्च n  expenditure. पैसाच वेच. uis साळे उघडाच समय लेंकरांच पुस्तक घ्यालीं नव कापड शिवालीं खर्च जास्ति होईलम्हणून मी तलाम्हणून प्रतिवर्ष बारा महिनेच एक "रेकरिंग डेपोसिट अक्कौन्ट" बॅन्कांत॑ उघडणे आहे.       

खर्च n  expend. use up. वापरून/उपयोग करून उणे होणे. uis "मंडिसांभारभात जास्ति करनको म्हणून तुला मी तम्हाच सांगटलों. पाह, एवढ॑दनाच जेवण॑ झालांपिरीपणीं केलत्यांत॑ अर्ध खर्च होयनास्क॑ उरलाहे".

खर्चवेच n  expenditure in general. unspecified expenditure. वेच (अमुक कार्याला म्हणून नसाच॑). uis बाह्येरच गामाला जाताना खर्चवेचाला म्हणून प्रत्येक होऊन पैसे हातराखणेला ठींगणे चोक्कोट॑.

खळबळणे vt  to rinse (after washing clothes). कापड धुवला/धूला नंतर॑ पाणींत॑ बुचकळून शुद्ध करणे. uis  कित्ति सांगिट्ल तरीन अम्च कामवाली कापड बरोर धुवत/धूत न्होती. अर्धगछ खळबळून घालणामळे सोपाच वास कापडांत॑ केम्हाहीं येत होत॑. सांगून-सांगून पुरे झाल॑. नंतर॑ वेगळ॑ गेत नाहीस्क॑ अम्ही एक "वाषिंग मषीन" घेटलों.

खलास adj  finished. spent up. समाप्त होणे. संपणे. वारणे.

खवणे vi  to have allergic irritation/itching of the tongue/throat/skin etc due to contact with certain vegetables/leaves/cactus etc. कित्येक सूरण/पेरंडे/कवीठ हेजामळे कंड होणे ; खवखवणे in sm. uis कित्येक सूरण/पेरंडे/खवीठ खाल्लतर तोंड/घसा खवणे होईल. ते एक विधाच "अलर्जी" म्हणूया.

खस n  a type of grass whose fragrant roots are used for making screens to ward off summer heat. एक वर्गाच गौत (गवत). हेज मूळांतून कराच पर्दा उन्हाळांत॑ ऊन सांभाळाला उपयोग होते.

खसखसा n  poppy seeds (used in cooking). संपाकाला उपयोग कराच एक बीं ; खसखस in sm. uis खसखसाच खीर पीलतर॑ मला घसाच कंड होईल॑.

खसतट्टि n screen made from khas roots. खसाच मूळांतून केलते तट्टि/पर्दा. uis मी गुलबर्गांत बॅकाच मॅनेजर म्हणून अस्ताना, ऊन्हाळाच चार महिनेहीं ऑफीसाच सगळ॑ खिड्कींतीन खस-तट्टी बांधून पाणी बडिवाच एर्पाड करूनटाकन॑. हेजमळे ऊन सांभाळणे मात्र नहो, दिवस पूरा काम करणार क्ळार्क /काष्यर असलते लोके ऑफीसांतच बस्तील॑ अणी तजमळे काम पणीन थोडक जास्ति होत होत॑ !

खंजिरा n  a small percussion musical accompaniment. संगीताच कार्यक्रमांत॑ उपयोग कराच एक ल्हान वाद्य ; खंजिरी in sm.

खंड n  itch. कंड. खाज. uis दोन दिवसांतसून मला घसाच खंड होतहोत॑. नंतर, मीठाच पाणी खुळखुळ (गुळु-गुळु) केलांपिरी थोडक उणे झाल॑.

खंड n  section or division. भाग. विभाग. कांड. 

खंड n  continent. भूखंड.

खंडना n  refutation. rebuttal. तर्क करून विरोध करणे ; खंडन in sm.

खंडाद्रि n  a medicinal paste made for administering to a recently delivered mothers. बाळंतीणांला खायाला द्याच जीर्णाच लेह्य. uis  बाळंतीणाला खंडाद्रि देलतर तिला जीर्ण शक्ति वाढते अणी वायूच उपद्रव उणे होते. ल्हान लेंक्रांलापणीं खंडाद्री देणे आहे.

खंत-भोगणे vt  to regret. to feel remorse. मनांत संकट/दुख वाटणे. मनांत वाईट वाटणे.

खंत॑ n  regret. remorse. मनांतल॑ संकट. दुख.

खाकि n  brownish yellow or brownish green colour. पिवळ॑ रंगाच बरोरकी हिरव॑ रंगाच बरोरकी ब्रौण रंग मिळिवलते एक प्रकारच रंग. uis पोलीस अथवा सैन्यांच लोकांच "यूणिफोम" खाकि रंगाच कापडेंत असत॑.

खाज n  itch. कंड. uis कंबळीपूचीच रोम अम्च आंगाला लागलतर॑ उदंड वेळ खाज होत असल॑.

खाजणे vi to itch. कंड होणे. uis कंबळिपूचीला शिवून झालते खाजणे सोसाला होयनास्क॑ ते लेंकरू रडाला आरंभ केला.

खाजिवणे vt  to scratch. खाजिवणे ;  खाजविणे/खाजवणे in sm.

खाडा n  herbal decoction. कषाय. काढा. uis आयुर्वेदाच ओखदाच खाडा कित्येकदपा कडू असलतरीन तला एक मादरी चोखोट वास असत॑.

खाणे vt  to eat. जेवण करणे.

खाणे met  to embezzle. एमारिवून पैसा करणे. पैसा खाणे. पैसा गिळणे. uis  "सरकाराच पैसेचकी, खावूनगेलतर जाऊनदे" अस कित्येक लोक म्हणींगतात. असच सोडूनटाकलतर खजाना खाली होईल अणी अम्च "टेक्सेस"/कर॑ वाढेत जाईल म्हणून तेन्हाला अर्थ होतनाही.

खाणे-पीणे n  items for eating and drinking. खायाचीं पीयाचीं पदार्थ. uis ट्सुनामीच वेळ अम्ही रामेश्वरमांत॑ होतों. दोन दिवस खाणे-पीणे काहीं मिळनास्क कष्टि भोगलों.

खाणे-पीणे करणे adv  to eat and drink. to consume food items. खायाच पदार्थ खाणे. uis "तुम्ही खाणे-पीणे करींगून या पर्यंतीन मी इकडच अस्तों. पण, लोक्कुर येम॑". 

खाणी n  story. कथा ; कहाणी in sm. uis "गोण वित द विंन्ड" हे सिनिमा तेच नावाच पुस्तकांत॑ सांगटलते खाणींतूं नंखरपणीं सरकनस्क॑ काढलतेकरतां पुस्तक वाचलतेयांस॑ सिनिमांतल॑ एक-एक दृश्यहीं पुस्तकांत॑ लिवलत्यास्कच वाटल॑.
 
खाणी-बडिवणे id  to bluff. लबाड सांगणे. uis तो मनुषाला थोडपणीं विसंबाला नाही. शुद्ध खाणी बडिवतो. 

खाद n  sumptuous food. तृप्त जेवण॑.

खादी n  hand spun cotton cloth. हातांत॑ केलते कापूसाच॑ कापड. uis महात्मा गांधि सत्याग्रहाच कार्यक्रमांत॑ विदेशांत॑ केलते कापडाच बदिल खादीच कापड उपयोग कराला भारतवसींला प्रेरणा केले.

खापर n  slate tiles. tiles. घराच छप्पर घालाच एक साधन॑. कवल.

खापर n  thick dried skin over a wound. खपली. वाळलते घावाच व॑र झालते जाड चर्म / काताड ; खपली in SM. uis उदंड दिवसाच नंतर॑ वाळून येत होतते घावाच खापर उकरून पुन्हाहीं व्रण करींगट्लाहे.

खामी n  deficiency. damaged. उणे पडणे uis (1) अम्च पोरीला काय खामी आहे म्हणून तेनी संबंध ओपिंगटले नाहीत॑, हे अम्ही त्यंचकडे अवश्य विचाराम॑. (2) मझ काकाला डोळेच खामी आहे. तजमुळे तेनी रात्रीच वेळ कोठीन जात नाहीते.

खार n salt. मीठ. uis खारा-लस्सी म्हणजे मीठ घाट्लते लस्सी म्हणून अर्थ. पण, मीठाच बूंदी अणी मीठाच सेवाला अम्ही साधरण होऊन कारा-बूंदी, कारा-सेव म्हणून सांगतों. मला विचारलतर॑ खारा-बूंदी, खारा-सेव म्हणून सांगाम॑.

खारट adj  having excess salt. मीठाच स्वाद जास्ति असणे. uis  आज अम्च घरच कालवण खारट आहे. संपाकीण॑ दोनदपा मीठ घालूनटाकली की कायकी !

खारा adj  saltish. savoury. मीठाच स्वाद. uis मला सादा लस्सीचपक्षा खारा-लस्सी अवडल॑.

खाराबूंदि n  a fried savoury made of channa flour. काराबूंदि. चणाच पीठांत॑ केलते एक मीठस्वादाच तळलते पदार्थ. काराबूंदि. uis खाराबूंदींत॑ जास्ती भोंचणे घाटलतर॑ तज रूच वेगळ॑ होऊनजात॑.

खाराभात n  a saltish snack  made of rice or rava. काराभात. भातांत॑ अथवा र्रवांत॑ केलते एक मीठस्वादाच पदार्थ. काराभात. uis कित्येक होटलांत मिळाच खराभातालीं उप्पीटालीं एकच स्वाद अस्त॑.

खारालस्सि n  saltish buttermilk. कारालस्सि. ताकांत॑ केलते पीयाच एक मीठस्वादाच पानीय.

खारासेव n  a  fried savoury made of channa flour. कारासेव. चणाच पीठांत॑ केलते एक मीठस्वादाच तळलते पदार्थ. कारासेव. uis खारासेवांतल॑ मिरेच स्वाद मला फार अवडल॑.

खालपट adj  low lying or slopping (land). खालच॑ तळांतल॑. पळ्ळमांत॑ असाच (जमीन). एक पटीस पळ्ळम असाच॑ (जमीन). uis  अम्च बिल्डिंग अम्च "एरियांतच" खालपट असाच ठिकाणंत आहे. तजमुळे थोर पाऊस/पौस  आलतर पाऊसाच/पौसाच तेवढे पाणीईं अम्च घरापटीस एक नदीस्क येत असत॑. चोखोट वेळ एक थोर मोरी असामुळे पाणी पूरा तजांतसून जाते.

खाली adj  empty. vacant. काहीं  नाहीते ठाम, अवस्था अस॑. uis डब्बांतल॑ लाडू पूरा तो खाल्ला. अत्ता ते डब्बा खाली आहे.

खाली बसणे fig  to be unemployed. to be idle. काम नाहीस्क॑/करनास्क॑ उग॑ असणे. स्वस्थ बसणे. रिकाम बसणे. uis होतत॑ चोखोट काम सोडूनटाकून अत्ता तो खाली बसलाहे.

खाले adv below. down. under. खाले ;  खालीं/खाली in sm. uis ट्रेनांत जातान मझ॑ नातू केम्हाहीं वरच॑ बेर्तांतच निजल॑. खाले असाच बेर्तांत निजना.

खालेवर॑ adv  topsy-turvy. upside down. उळटा ;  खालवर in sm. Note:- वर-खाले पाह्यणे (met) means "to be perplexed".

खालून adj  from below. खालेसून. uis प्रति वेळ पायरी (पडतोरे) उतरून खाले याला होयनाम्हणून मला कायतरीन पह्जेतम्हा ते सामान खालून वर भिरकावून दे अस॑ मी मझ॑ बाईलीला सांगणे आहे.

खावून-जाणे vi  to (physically) waste away. to go down in health. to get emaciated. आंगाला बर॑ नाहीस्क॑ होऊन रोडे होणे. आंगाला क्षीण येणे. uis तज आंग खावून गेलास्क आहे. रोग "कंट्रोलांत"/नियंत्रणांत॑ ठिवला नाही वाटते.

खांक n  arm pit. कांख कक्ष. हात आंगाला मिळाच स्थल॑ ; काख in sm. uis थोरळे बायका "स्लीवलेस" चोळी नेसींगून खांक दाखिवणे त्यंच वयाला अवमर्यादा केलास्क अस्ते.

खांडणे vt & vi  to dig (on a surface/ground). एक स्थलांत॑ कुंड काढणे. खोदणे. uis शंभर फूट खांडूनपणीं पाणी आल॑ नाही म्हणून आड खांडणे राहतेकराला सांगटलों.

खांडणे vt & vi  to hew. फाडणे. uis करनाटकाच बेळ्ळारी जिल्लांत॑ थोडपणीं नियंत्रण नाहीस्क लोकुंडाच (लोखंडाच) खनीच कामामळे पूरा जिल्ला खांडून सत्यनाश झालाहे.

खांदा n  shoulder. गळाच खालच भाग. 

खांब n  a pillar. a post. स्थंभ. uis प्रहळादाचवर झालते र्रागांत॑ हिरण्यकशिपू तज राजवाडांतल॑ एक खांबाला गदांतसून जोरहोऊन बडिवून फाडताना तजांतसून नरसिंहदेव घोर रूपांत॑ प्रत्यक्ष झाले.

खिडकि n  window. भिंतींत॑ वांरे-उजाड याला कराच एक व्यवस्था. Note:- (1) उजाड in DM means 'light' whereas it is उजेड in sm. (2) उजाड in sm means desolate, barren, uninhabited.

खिळा n  nail. आणि (Tamil). uis भिंतींत॑ खिळा बडिवताना चुकून सुत्तील मझ॑ बोटाला नीट बडिवले !

खिळी n  bolt. latch. कोंडि. तापा (Tamil). uis रात्रीच वेळ खिडकीच खिळा कसकी उघडींगून चोर्टा घरांत॑ घूंसला.

खिळी n  a metal or wooden cross-bar for securing a door. कवाड दत्तन झांकून ठिवाला लोकुंडांतकी (लोखंडांतकी) लांकडांतकी केलते अडव॑-पट्टी. uis घरांत॑ चोर्टा पडलानंतर॑ अम्ही मागलेहीं पुढलेहीं कवाडाला लोहेच खिळी घाटलों.

खिसमिस n  raisins. dried grapes without pips. किसमिस. वाळलते द्राक्षे. uis साधारण म्हणून नित्य देवाच नैवेद्याला अम्ही खिसमिस अणी खडेसाखरे ठिवतों.

खिसा n  a pocket in a shirt, pants etc. जेब. जोब.

खिंडार॑ n  a small gap. a small crack. छेद. uis कित्येक ल्हान लेंकरे केम्हीन खिंडारांत॑ बोट घालतील॑. तथे किडू असाला संभव आहेतकरतां जाग्रतान॑ असाम॑. Note:-  खिंडार in sm means "a large  breach, break, gap, or opening ; a lane or pass between fields" etc. 

खीर n  a sweet thin porridge. एक गुळ्चीट पीयाच पदार्थ. पायसम. uis सणाच संपाक म्हण्जे खीर असूनच अस्त॑.

खीसा n  pocket. जेब.

खुणावणे vt  to indicate by a sign. खूण करून कळिवणे. uis दुकानांत मला एक 'डिसैनाच'  रेशमाच लुगडे फार अवडल॑. मझकडे पैसे उणे पडल॑ म्हणून ते खुणावून वेगळ॑ ठिवाला सांगून आलें.

खुळुखुळु n  gargle. गुळु-गुळु. पोटांत॑ उतरिवनास्क॑ गळांत॑ पाणी लागिवणे. uis दोन दिवसांतसून मला घसाच कंड होतहोत॑. नंतर, मीठाच पाणी खुळुखुळ केलांपिरी थोडक॑ उण॑ झाल॑.

खुशी n  pleasure. delight. कुशी. संतोष. आनंद.

खुंटी n  a wooden peg (fixed to a wall) for hanging cloth, bags etc. कापड, पिशवी असलते अडकिवून लोंबिवाला भिंतींत॑ असाच एक कट्टाच साधन॑ ; खुंटी/खुटी in sm. uis ल्हान ग्रामांत असणार त्यंच धोतर/धोती, लुगड॑, पेंन्ट-षर्ट तेवढीन भिंतीत॑ असाच एक खुंटींत अडकिवून ठिवतील॑.

खुंटी व॑रल॑ कावळा id  an idiom meaning "a person in a great hurry for everything". " अग्ग्यालीन (सग्ळ्यालीन) अवसर भोगाच मनुष", हे अर्थाच एक शब्दालंकार. Note :- The literal meaning being, "a crow on a peg".

खूण n  a mark of identity. बरोर कळींगाला सहाय कराच चिन्ह.

खेडाळू adj  rustic (person, behaviour etc). खेडेगामाच॑ (मनुष, स्वभाव अस॑) ; खेडूत/खेडाऊ/खेडोळ/खेडावळ/खेडाळ/खेडाळू/खेडवल/खेडवळ/खेडवाल/खेडवाळ in sm. uis  "एम्यूसमेंट पार्कांत" येणार किती-किती खेडाळू लोक॑ ; चार-पांच वर्षाच पोरींना कोठ पह्जे तरीन मुताला बसिवतात॑.

खेडे n  village. ग्राम॑. uis अम्च देशाला स्वातंत्र मिळून साठ वर्षाच वर झालाहेतरीन अत्तापणीं पोणावांटा खेडेंत॑ शुद्ध केलते पीयाच पाणी मिळतनाही.

खेत  n  farm. क्रिषि कराच भूमि ; खेत/शेत in sm.

खेती n  agriculture. क्रिषि ;  खेती/शेती in sm.

खेद n  regret. remorse. पश्चात्ताप. दुख॑.

खेप॑ n  (this) time, occasion, instance, turn ,trip etc. हे वेळ. हे दपा. यंदा. uis "हे खेप॑ मला पैसे द्याला सोड, अण्खीएक खेप॑ तू दे". (2) "हे खेप॑ अम्ही अमेरिकाला जाऊन सूनाच बाळांतपणे पाह्यींगतों, तुम्ही नंतर जांत॑"

खेळ n  game. play. खेळ. क्रीडा.

खेळकोर adj  playful. खेळ अणी विनोद स्वभावाच॑ ; खेळकर in sm.

खेळणे vi  to play. खेळणे. uis दोन वर्षाचपुढे साय्ना नेहवाल बाडमिनटनांत॑ विश्वांत॑ दुसर॑ स्थानांत॑ होते. पण, गेल वर्षी ल्हान-ल्हान घावांमुळे त्यंच खेळण्यांत॑ थोड कम्मी पडले. 

खेळणे n  toy. खेळाच सामग्री/सामान. बावोलि. भावोलि. uis कित्येक लेंकरांस॑ त्यंच खेलणे चूरपणीं मोडनास्क॑ दत्तन ठींगाच दंडक ल्हानपणांतूनच अस्त॑.

खेळ-तमाषा n  fun and frolic. मस्तीच खेळ. uis परीक्षाच वेळ येत आहे, खेळ-तमषा अग्गीन सरकिवून ठिवूनटाकून पुस्तक काढून वाचाला बैस अत्ता.

खेळिवणे vt  to make someone play. दूसरेंला खेळिवणे ; खेळवणे/खेळविणे in sm.

खेळिवणे id  to make an ass of someone. वेगळांला बुद्दु करणे. uis तजबरोर बोलतानकी संपर्क ठींगतानकी दत्तन असाम॑. कां म्हण्जे, वेगळ्यांस॑ खेळिवाच स्वभाव तला आहे.

खेव n  a hidden scheme to cause mischief. लप्पून/गूढ होऊन कराच उपद्रव खोडीच उपाय॑. uis  संपाकघराच मागच भाजीपाला अण्खी फूलाच झाडाला दिवसोडी आडांतून/आडांसून पाणी शेंदून घालाच काम मझ डोस्केवर ढकळाला मझ भाऊंडे केलते खेव मला थोडपणीं अवडल॑ नाही.

खो-खो n  name of a game. एक खेळाच नाव.

खोजा n  eunuch. नपुंसक. दादिगांचीं बायकांचीं अवयव असाच लोके. अलि (Tamil).

खोटा adj  counterfeit. नकली. uis सुमार पन्नास वर्षापुढे, म्हण्जे एकोणीसशे साठां मध्ये (1960 या मध्ये) कोयंबतूरांत झालते खोटा नोटाच खाणी ते काळाच एक थोर विशेष होत॑.

खोडी n  mischief. prank. चेष्टा. चिलमिष॑. uis साधारणहोवून बायका पोरींचपक्षा दादिगा पोरे जास्ति खोडि करतील॑.

खोडीकोर adj  mischievous (person). सदा खोडी करणार ; खोडकर in sm.

खोदणे vt  to dig. खांडणे. 

खोबर॑ n  dried copra. वाळलते नारळ॑. खोब्र॑. कोवर॑. खोवर॑. बुडबुडा. uis सोलनाते वाळलते नारळाच आंत॑ खोबर॑ "बुड-बुडा" अस॑ शब्द करा करतां तला "बुड-बुडा" म्हणूनपणीं सांगतों.

खोबर॑ n  coconut kernel. हिरव॑ नारळाच आंतल॑ पंढ्र॑ रंगाच पदार्थ. खोब्र॑. कोवर॑ ; खोबरे in sm. uis इड्ळील्हीं सादा-दोसेल्हीं (धिरडेल्हीं) खोबरेच चट्णी तोळ्लावींगून (तोंडलाहींगून) खाल्लतर॑ बेष असल॑.

खोब्र॑ n  dried copra. खोबर॑. खोवर॑. कोवर॑. वाळलते नारळ॑. बुडबुडा.

खोब्र॑ n  coconut kernel. हिरव॑ नारळाच आंतल॑ पंढ्र॑ रंगाच पदार्थ. खोबर॑. कोवर॑ ; खोबरे in sm.

खोलगा n  a bin for storing grains. धान्य दत्तन ठींगाच थोर डब्बा. Note :- खोलगा ordinarily means a pit or a hollow or a cavity.

खोली n  room. खोलि. uis गेल वार चेन्नैला एक वराडाला जाऊन अवस्था भोगून गेलों. वराडाच छत्रांत॑ मला मिळ्लते खोलींत॑ ए.सी. की फॅन की (फंका की) होत नाही, अणि तिकडल॑ विपरीत उन्हाळांत॑ तरपडून गेलों.   

खोवणे vt  to insert and tuck in. घूंसिवून अटकिवून ठिवणे ; खोचणे/खोसणे in SM uis (1) तिज नणंदाला पाह्याला जायापुढे तिन॑ दोन मोळम फूल॑ घेऊन केसांत॑ खोवींगून गेली. (2) पूजाला बसाच पुढे कासोटा मागेपठीस बरोर खोवींगट्लाहेसका म्हणून पाह्यींग॑.

खोवर॑ n  dried copra. कोवर॑. खोबर॑. खोब्र॑. वाळलते नारळ॑. बुडबुडा. 

खोवा n  a sweet preparation of milk thickened to a semi-solid state. कोवा. दूध घट्टि करून तय्यार कराच एक गुळ्चीट पदार्थ ; खवा in sm.

खोंकणे vi  to cough. खोंकळा येणे ;  खोकणे in sm. uis ओखद पीवूनपणीं खोंकणे राहीलनाहीतर॑ समच एक चोक्कोट डोक्टराचकड॑ (वैद्याचकड॑) जाऊन एक्स-रे काडींगणे चोखोट॑.

खोंकळा n  cough. घसांत होयाच उपद्रवामळे होयाच   असुख ; खोकला/खोखला in sm. uis खोंकळा आलतर॑ दुसरेंस॑ तंटा होयनास्क॑ असाला अम्च तोंडासमोर एक रुमाल धरींगणे चोखोट॑.

खोंचणे vt  to pierce with a sharp end. टोंचणे. uis कोणावर केस चालतहोतकी तो एक दिवस न्यायादीशाला सूरी घेऊन खोंचूंटाकला अणी चुकून पळाला पाह्यला. झालतर तला धरले.






ग the third consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच तिसर॑ व्यंजन॑.

गज n  elephant. हत्ति.

गज n  one yard. वार. तीन फुट लांब.  uis हे काळांत वराडाच वेळांतपणीं बायका नौ गजाच लुगड॑ नेसत नाहीते.

गजकांप n  violent or uncontrollable shivering. नियंत्रण नाहीस्क कांपणे.

गजकांप fig  utter fearfulness. फार भींगणे.

गजगज n  the hustle and bustle (of a crowded place). (गुंपाच) हंगामा. गजबिज. uis चेनै उसमान रोडांत अणी तथे असाच लुगडाच, वस्ताच दुकानांत वर्ष पूराहीं गजगज असाच पाव्हून मझ लोंक (तम्हाच अमेरिकांसून आलहोता) म्हणट्ला "बापा हे दुकान-बीद पाह्यलतर॑ अस वाटते येथ॑ कायीन पैसेच उणे नाही, अण्कि भारत देश "रिसेषनांतून" बाहेर येऊन गेलाहे."

गजबिज n  a mess. disorderly state. गजगज. रंदा. रंधा. घंदरा-घोळा. तेरापेरा. कचां-पिचां (tamil) ; गजबज in sm. uis ल्हान लेंकर असाच घरांत सामान ठिवलते ठिकाणि असाला वाट नाही. घर गजबिजच असेल॑.

गजराज n  a large dominating male elephant. alpha-male elephant. हत्तींच राजा/मुख्या.

गजल n  a genre of Hindustani music. एक प्रकारच हिन्दुस्थानि संगीत. uis गेल॑ वर्षि प्रसिद्ध गजल सांगणार जगजीत सिंह वारलते ऐकून (मेलते ऐकून) मला फार दुख॑ (खंत) वाटल॑.

गजवस्त्र n  a decorative item made of cotton, placed shoulder to shoulder on God's idol. देवाच विग्रहाला घालाच कापूसांत केलते अलंकाराच माळ॑. uis गजवस्त्र घेम॑ म्हणजे अम्ही बंग्ळूरांत॑ पेजावर-श्रींच पूर्णप्रज्ञ-विद्यापीठाच समोरल॑ दुकानांतूनच घेणे. तिकडल॑ गजवस्त्र शुद्ध रूईंतून केलसल॑ म्हणून अग्गिदनालीन थोर विश्वास आहे. 

गजानन n  Lord Ganapati. गणपति. गणेश.

गट्टा n  bundle. bale. गांठोड. मूट्टा (Tamil). uis कित्येक आचारे लोक॑ मंतर सांगणाचपक्षा होम संपलावर पात्र, दाळ-तांदूळ, दक्षिणा असकीं गट्टा करणांत जास्ति ध्यान देतात॑.

गडगडणे vi  to thunder. पाऊसाच मेघाच/वांबाच गर्जना. घडघडणे. uis अधीक गडगडलतर॑ पाऊस येइना म्हणून सांगणे आहे. तसच अधीक बोलणार कामाळू असनाते.

गडगडा n  thunder. पाऊसाच मेघाच/वांबाच गर्जना. घडघडा ;  गडगडाट in sm.

गडद adj  dense. गडद. uis एकदपा अम्ही गडद राणावाटी जात असताना वाटाच मध्ये एक थोर हत्ति ओठाकल होत॑. एक घंटा झालांपिरी ते वाट सोडून सरकल॑.

गडद-अंधार n  pitch dark. भयंकर अंधार. uis  (1)एकदपा कारांत बाह्येरल॑ गामाला जाताना वाटेंत कार राहून गेल॑. रात्रि नौ घंटे असेल. बाह्येर गडद अंधार होत॑. कारण, ते ल्हान गामाला जायाच वाटेंत एक दिवापणीं न्होत॑. अम्ही देवाला नवसींगत होतों. दहा निमिष झाल असल॑, समोर एक लॉरि आल॑. तो राहत करून कायकी केला. समेच अम्च बंडी स्टार्ट झाल॑ अणी अम्ही कोठ जामकी तिकडे जाऊन पावलों. (2) मी ल्हान असतम्हा अम्ही एक खेडेगामांत॑ राह्त होतों. तिकडे बीदीच दिवापणीं न्होत॑. अमावस्याच रात्रि अम्च गावांत गडद अंधार असते म्हणून अम्हाला रात्रीच वेळी बाह्येर जायाला अम्च माय-बाप सोडत न्होते.

गडप n  swallow. गिळणे. हडप.

गडप n  misappropriate. embezzle. swindle. हडप. पैसा गिळणे.

गडप करणे vt  to swallow. गिळणे. हडपणे.

गडप करणे id  to embezzle. to swindle. हडप करणे. पैसा गिळणे. एमारिवून पैसा करणे. पैसा हडपणे. पैसा गडपणे. uis कोण्त॑ व्यापार आरंभ केलतरीन अम्च पूरा ध्यान त्यांत असाम॑. अम्च ध्यान चुकलतर॑ खाले काम करणार याच पैसे पूरायीन गडप कराला प्हातील॑.

गडपणे vt  to embezzle. to swindle. पैसा गिळणे. एमारिवून पैसा करणे. पैसा हडपणे. 

गडबड n  tumult. turmoil. अमक्कळ॑ (Tamil). uis  मला कोण्त॑ थोर हॉस्पिटलांतीं जायाला अवडना. कां म्हणजे तिकडे सदाहीं गडबड अस्ते.

गडबडि  n  haste. hurry. अवसर॑. uis थोर डॉक्टर्स सदाहीनच गडबडींत॑ असतात॑. रोगींच बरोर समाधानांत॑ बोलाला त्याना वेळ कोठ॑ मिळते ?

गड्डा n  a hardened boil or swelling in one's body. आंगांत॑ याच घट्टि फोड ; घड्डा in sm. uis अम्च आंगांत॑ कोठे गड्डा आलतरीन ते औषध घालून पणीं उण॑ होयनातर॑ कॅन्सर म्हणून बदलाला संभव आहे. तजकरतां वेळाला 'स्क्रीनिंग' करींगणे चोक्क्ट॑.

गड्डा n  a lump. घट्टि झालते भाग.

गड्डे n  tuber. भोईच खाले मूळांत॑ वाढाच गड्डे ;  गड्डा in sm. uis 'डैबेटीस' असणारांना गड्डे खालत॑र त्यंच आंगांतल॑ बाधा जास्ति होईल म्हणून वैद्यांच (वैद्य लोकांच) अभिप्राय आहे.

गण॑ n  a group. एक गुंप॑.

गणपति n  Lord Ganesh. गणेश.

गणपतिपूजा n  a puja invoking Lord Ganapathi usually performed at the beginning of a programme. एक कार्यक्रम आरंभ कराच पुढे कराच गणेशाच पूजा.

गणेश n  Lord Ganesh. गणपति.

गणेश चतुर्थि n  a festival or puja honouring Lord Ganesh performed during Bhadrapada month. भाद्रपद महिना कराच गणपतिपूजा. विनायक चतुर्थी. गणेशोत्सव॑.

गणेशोत्सव n  a festival or puja honouring Lord Ganesh performed during Bhadrapada month. भाद्रपद महिनांत॑ कराच गणपतिपूजा.

गति n  destiny. end result or condition. गेत.

गति n  course. path. way. वाट. गेत.

गदा n  mace. जुने काळाच युधाच एक आयुध. uis महाभारतांत॑ दुर्योधना गदा प्रयोगांत॑ एक थोर योद्धा होते.

गदाधर n  one who wields a mace. गदा उपयोग करणार.

गदायुद्ध॑ n  a fight between two warriors wielding maces. दोन गदाधारींच मध्ये होयाच युद्ध.

गद्य n  prose. वाक्यांत॑ लिवलते लेख.

गपचुप adv  silently. quietly. शब्द नाहीस्क॑. चुपचाप. मुंक्यान॑ ;  गुपचुप in sm. uis उदंड वेळ वरडा-वरडी करत होतते पोर तज बापाला पाह्लकी-नाही गपचुप होऊन गेला.

गपचुप adv unobtrusively. कोणालीन कळिवनास्क॑. चुपचाप ;  गुपचुप in sm. uis अम्च एक मित्र गपचुप जमीन घेऊन नव॑ घर बांधले. हे विषय अम्हाला त्यंच घरप्रवेशाच आमंत्रण पत्र आलेवरच कळ्ळ॑.

गप्पा n  gossip. हरटे (Tamil).

गरगर adj  crispy. crackling. uis  होटेलांत्सून आणाच मेदुवडा नीट गरगर असत॑. घरांत कराच तेवढ॑ बेष/बेश असत नाही. "सोडा" घाट्लतर॑ गरगर होईल म्हणून सांगतात॑.

गरज n  pressing necessity. need. exigency. गरद. आवश्य.

गरद n  pressing necessity. need. exigency. गरज. आवश्य. uis (1) मला पाष्टे पसून पोटसूळ आहे तरीन, गरद नाही, हॉस्पिटलाला जानास्क॑ सांभाळाल होईल॑. (2) मला भूक लागत आहे तरीन, गरद नाही, खायाला अत्ता काहीं नको. (3) उद्या पाष्टे य़ेऊन पाह्याला होईनातरीन गरद नाही, सायंकाळी येऊन पाह मला. Note :- usually गरद/गरज is used along with ’नाही’, rather than in the positive sense.   

गरळ n  white coloured spit of an infant soon after the feed. लेंकरांला दूध देला नंतर॑ त्यंच तोंडांतून कित्येकदा याच पंढ्र रंगाच द्रव्य. uis एक वर्षाच आंत असाच लेंकरांना दूध पाह्जिवला नंतर॑ (थान देला नंतर॑) त्यंच पाठीमागे थापडून देऊन ढेंकारा आणिवलतर गरळ बाहेर येईना.

गरसोळी n  a necklace with black-beads, gold-beads and cup shaped small gold pendant signifying marital status of a woman. मंगळसूत्र. मांगल्य सूत्र. वराड झालते बायकांच गळांतल॑ काळीपोती अणी सोनेच मणीच माळ॑. uis काळीपोती गरसोळीच एक मुख्य भाग आहे. Note:- (1) in SM गरसळी / गरसोळी / गळसरी / गळसर / गळेसर / गळेसरी is a necklace of four or more strands with glass and gold beads and does not particularly refer to मंगळसूत्र.  In olden days it had पुतळी (an old gold coin valued at that time, cira 1850s, about four rupees) (2) गरसळी is a metathesised form of गळा and सरी(necklace), with ळ and र interchanging their positions. (3) गरसळी became गरसोळी of DM. 

गरी n  the edible fleshy part of a fruit. गरे. पंडूच खायाच भाग ; गरा/ गर in SM. uis फणसांत दोन विध आहे. खाताना गरी जीव्हांत गुंडाळाच॑ अणी गुंडाळनाते. 

गरीब adj  poor. दरिद्र. uis अम्च सरकारांच प्रकार भारतांत 30% लोकच॑ गरीब आहेत॑ (दिवसाला 32 रुपेच आंत संपाद्य असणार). हे ऐकून कोणालीन हांसू एईल. कारण असाच माघाईला शंबर रुपे संपाद्य असलतरीन एक मनुषाला वांचाला होईना.

गरुड n  Lord Vishnu's vahana. महाविष्णूच पक्षिवाहनाच नाव.

गरुड n  eagle. एक थोर पक्षि.

गरे n  the edible fleshy part of a fruit. गरी. पंडूच खायाच भाग ; गरा/ गर in SM. uis फणसांत दोन विध आहे. खाताना गरे जीव्हांत गुंडाळाच॑ अणी गुंडाळनाते.

गर्जना n  roar. घट्टि वरडणे. Note:- in sm the word for shouting is ओरडणे. uis सिंहाच गर्जना दोन तीन किलोमीटर पर्यंतील ऐकल॑.

गर्भ n  foetus. an embryo. पोटांतल॑ जीव.

गर्भकोश n  womb. गभाशय.

गर्भग्रह n  sanctum sanctorum in a temple. देऊळांत॑ देवाच विग्रह प्रतिष्टा केलते ठिकाण. uis दक्षिण भारतांत असाच देऊळांत साधारण म्हणून कोणालीन गर्भग्रहांत घूंसाला सो्डनात॑. पण, वेगळ॑ कित्येक ठिकाणि, भक्त लोकांना देवाच मूर्ती शिवून पूजा कराला पणीं सोडतील॑ म्हणून ऐकलोहें.

गर्भपात n  abortion. miscarriage. गर्भ गळून पडणे. गर्भ नास होणे.

गर्भवति n  pregnant woman. गर्भिणि. गर्वारीण॑.

गर्भाशय n  womb. गर्भकोश.

गर्भिणि n  pregnant woman. गर्वारीण॑. गर्भवति.

गर्व n  arrogance. haughtiness. दुरहंकार. झंभ. uis  मनांत॑ गर्व आलतर॑ ते मनुषाला अधोगत लोक्कुरच येईल.

गर्व n  pride. अभिमान. uis विश्वनाथन आनंद चतुरंगांत॑ विश्वांतच सर्व श्रेष्ट खेळणार म्हणून घोषणा झालते भारतांत॑ अम्ही सगळ्यांसीन एक गर्वाच विषय म्हणूनच सांगाम॑.

गर्वार n  pregnancy. रर्भ धारण. गर्भ होणे. ; गर्भार in sm. uis गर्वार झालांपिरी  बायका रात्रीच वेळ जास्त मनुषांच येणे-जाणे नाहीत ठिकाणि जाताने म्हणणे आहे.

गर्विष्ट adj arrogant. दुरहंकारि. uis उण॑ वयेच/वयाच लोकांना व्यापारांत ऐश्वर्य आल॑ म्हणजे कित्येकदपा गर्विष्ट होतील॑.

गलाटा n  ruckus. tumult. अमक्कळ॑ (tamil). आरभाट. वरडा-वरडि. हंगामा. Note. from Tamil.

गलाटा n  agitation. गलाटा. uis आंध्राप्रदेशांत॑ तेलंगाना गलाटामुळे आज चार ट्रैन-गाडी रद्द केले.  Note. from Tamil.

गलीज n  dirt. मळ॑. uis अम्च देशांत वाचलते लोक पणीं त्यंच घराच बाहेर कुप्पा टाकून गलीज कराच पाह्ताना संकट वाटते.

गल्लि n  lane. alley. रूंद उणे असाच वाट. सांध॑. सांधि. uis हैदराबादांत कित्येक ठिकाणि दोन गज रुंदाच गल्लि पणीं आहे. तेथ आटोरिक्षा जायाला पणीं वाट असना.

गळका fig  easy going. disorganized. व्यवस्था नाहीते. तेरा-पेरा असाच. uis शेदारल॑ घरच गळके लोके. त्यंच घर नीट ठींगनात॑. नित्य संपाक काय करतात॑ की नाही की, एकादाड अम्चकडे सामान (दूध, दहीं, भाजीपाला) विचारत असतात॑.

गळणी n  a strainer. sieve. जरडी. अरिप्पु (Tamil). uis पंडूंत्सून रस पिळून काढून गळणींत घालून तेच पाणी पीयाच बरीस पूर्त रस पीणेच बर॑. कारण, गळणींत राह्यलते भागांत 'फ़ैबर' अणी 'वैटमिन्स' असत॑.

गळणे vi  to leak. to drip. निथळणे. (द्रव्य) गळून पडणे. uis घर बांधताना वरल॑ 'स्लाब' घालाच समय सिमेंट अणी 'वाटरप्रूफ केमिकल' मिळिवून घाटलतर पाऊसांत गळना.

गळणे vi  to spill. (द्रव्य) ओतून पडणे. 

गळा n  throat. neck. कंठ. घसा. uis म्हातारपणांत (साठ वर्षा वरल॑ लोक॑) निजताना पत्तळ ऊंशि ठींगनातर॑ गळा लचकुया. 

गळा-कापणे id  to bore. to harass. फार तंटा/उपद्रव करणे. प्राण-काढणे (met) ; गळेकापू/गळेकाटू(n) in sm. uis (1) शेदारल॑ घरचा एथे येऊन गळा कापतो. तला वेगळ काम-धंदा नाही म्हणून वाटते. (2) अत्ता नव होऊन आलते आफीसर अम्हाला तवढेदनांच गळा कापाला म्हणून आलाहे वाटते. श्वास सोडाल होईनास्क॑ काम घेत आहे.

गवडिशेंगा n  cluster beans. गेवडिशेंगा. एक रीतीच शेंगा. गवारीशेंगा. गोवारीशेंगा. गोर्धनशेंगा. गोवर्धनशेंगा. कोत्तवरनकाय (Tamil).

गवत n  grass. तृण॑. uis  कित्येक खेडे गामांत गायीला-म्हैशीला पह्जते गवत बरोर मिळिवून थोर ढीगारास्क बांधून ठिवलस्तात॑. तेच एक घरास्क दिसेल॑.

गवन adj  attention. ध्यान. लक्षा. लक्ष्य.  Note. from Tamil. uis वाचणेंत आवश्याजोक्त॑ गवन देत होत नाही तो. यंदा परीक्षांत हरलांपिरी पणीं करलते चूक ओपींगाला तय्यार नाहीस्क॑ आहे.

गवरा n  dried cake of cow dung used as a fuel. गोवरा. गोवर. गोवरी. चूल पेटिवाला उपयोग कराच वाळिवलते गयीच शेण ; गोवरी/गोंवरी/गोवर in sm. uis  खेड गामांत लांकड अणी गवरा जळीवून सगडींते/शेगडींते संपाक कराच फार स्वादिष्ट अस्ते, कारण हळू शिजीवणामुळे पदार्थाच रूच बदलत॑ नाही.

गवसण n  pillow/mattress cover. ऊंशीला/अंथरूणाला धूळ लागून मळक॑ होयनास्क॑ असाला घालाच पिशवीस्क॑ असाच साधन॑. गौसण ; गवसणी in sm.

गवारीशेंगा n  cluster beans. एक रीतीच शेंगा. गवडिशेंगा. गोवारीशेंगा. गोर्धनशेंगा. गोवर्धनशेंगा. कोत्तवरनकाय (tamil). uis पोळत॑ भाताच बरोर गवारीशेंगाच पिट्ळेईं, तोळ्लावाला लाह्येंच वड्याईं असलतर जेवणे प्रमाद असेल॑ ! 

गवेषण n  research. अन्वेषण. uis आकाशांत कस॑ नील रंग येत॑ म्हणून गवेषण करून घोषणा करलत्याला सर.सी. वी. रामनाला नोबल-पुरस्कार मिळ्ळ॑.

गव्हल्लर n  cowherd. गोल्लर. गाय पाहींगणार ; गव्हळा/गवळा/गवळी in sm. uis गव्हल्लर लोक दूधांत पाणि मिळीवणे त्यंच कुलधर्म, अस तेवढदनीं म्हणींगतात॑.

गहूं n  wheat. एक धान्य ; गहू in sm. uis आटा, मैदा, रवा अणी सूजि ते तेवढीन गहूंत्सून करतात॑.

गंगा n  Ganges. गंगा नदि.

गंगाजल n  Ganga water. गंगाच पाणि.

गंगाजल n  Ganga water kept in small copper vessels in pooja room. देवघरांत॑ ल्हान तांबेंत॑ ठिवलसाच गंगा जल ; गंगाजळी in sm means 'a vessel for holding sacred water'. uis घरांत गंगाजल ठींगाच पद्धते कस आरंभ झाल॑ अणी तज महत्व काय, हे मला कळना .कोणतरीन घरांत मरलतर॑ (वारलतर॑) त्यंच तोंडांत घाला करतां असुया वाटते.

गंगाळ n  a large (brass) vessel for storing water. घंगाळ. घंघाळ. हंडा. पाणि धरून ठिवाच एक मोट्ठ॑ पात्र. uis थोर-थोर पट्णांत राह्याच हे काळाच नव॑ पिढीच लोकांस गंगाळाच आवश्य नाही. कां म्हण्जे, त्यंच ल्हान-ल्हान नाहणींत गंगाळ ठिवालापणीं ठिकाण असत नाही अणी नळींत केम्हाहीं पाणी येतपणीं असत॑. 

गंगावन n  artificial hair. an extra bunch of hair inter-plaited to a woman's plait or chignon. वेणी, नाही, बिछोडा हेज बरोर जोडाच केंस॑ (क्षौरी/क्षवरी). uis एक वयाच नंतर बायकांला केंस झड॑ल. तम्हा गंगावन मिळिवून वेणि/बिछोडा घालिंगतील॑.

गंगास्नान॑ n  the ritual bathing on Deepavali day. दीपावळीच दिवस कराच सणाच स्नान. uis अम्च घरांत दीपावळीच पहिलेच रात्रीच आंघोळीच पाणि ताविवाच हंडा बेष घासून तला हळद-कुंकू लावून, पाणि भरून ठिवणे आहे.

गंगोत्रि n  the place where Ganga emanates. गंगा नदि उद्भव होयाच ठिकाण.

गंजी n  rice-gruel. भातांतून कराच एक पत्तळ पदार्थ ; कांजी in sm.  Note. from Tamil. uis भात शिजिवून ओतून काढलते गंजींत भरून पोषक असल॑ म्हणून ते पीणे आंगाला चोक्कोट॑.

गंजी-वेळणे vt  to strain excess water from cooked rice. शिजिवलते भातांतून जास्ति पाणि/वेळवणी निदान ओतून टाकणे. uis जुने काळांत॑ भात शिजिवल॑ नंतर॑ भांडीच तोंडावर कापड बांधून गंजि-वेळणे करत होते.

गंजी-वेळणे id  to side track the issue. विषय बदलिवून श्रद्धा वेगळे कडे करिवणे. 

गंठ॑ n  a calamity foretold in the horoscope. जातकाप्रकारच  दुर्घटना. uis मझ जातकाप्रकार 65 वर्ष 9 महिनेला मला एक गंठ होत॑. मी गेल॑ नवेंबर 15 तेतीला (तारीखाला) आंगाला फार होयनास्क॑ झालों. नंतर पाह्यलतर॑ खर॑ म्हणून ते मझ जातकांतल॑ गंठाच वेळ होत॑.

गंध n  sandal paste. चंदनाच पेस्ट. uis आजच॑ दिवस पणीं अधिकारांत असणार लोक॑ गंधाच लांकूड (लांकड॑) विदेशाला विकून पैसे संपादतात म्हणून मला संदेह आहे.

गंध n  scent. perfume. चोक्कोट वासाच द्रव्य.

गंधरा-घोळा adj  disorderly. haphazard. गजबिज. तेरा-पेरा.

गंधर्व n  a class of celestial demi-gods. स्वर्गलोकांतल॑ एक वर्गाच उपदेवता लोक॑.

गंभीर adj  grave. majestic. गौरवांत असाच॑. uis चाळीस-पन्नास वर्षापुढ॑ पंतोजी अण्खीं डोक्टर असल॑ उद्योगांत असणार लोक॑ गंभीर म्हणून वागतील॑. असल॑ उद्योगांला समुदायांत गंभीरपणाच चिन्ह होत॑.

गंभीरपण॑ n  majesty. गंभीराच स्थिति. गांभीर्य. ; गांभीर्य in sm.

गाई n  cow. गाय. uis हिंदुधर्मांत॑ गाईला एक महत्व स्थान आहे. 

गाईचगोठा n  cowshed. गाईला बांधून ठिवाच ठिकाण. uis  स्विट्सरलान्डांत गाईचगोठा कित्ति निट अस्ते म्हण्जे, अम्ही पणीं तथे संसार करूया !

गाडि n  vehicle. बंडि.

गाढ adj  sound. deep. अगाध॑. uis ते लेंकरु गाढ झोंपांतून दिडीरशी उठला वाटते. उठलकी नाही रडाला आरंभ केला.

गाढ adj  profound. अगाध॑. uis अत्तच॑ उत्तरादि मठाच स्वामीजीला वेदपाठांत॑ त्यांस गाढ ज्ञान आहे.

गाढ adj  deep. तीव्र. मुम्मर. uis गाढ तपस्या करून भस्मासुर॑ ब्रह्मदेवा कडून अपार शक्ति संपादला.

गाढव n  ass. donkey. एक मृग.

गाढव चरणे id  to fritter away time in some worthless activity. प्रयोजन नाहीते काम करून वेळ हाळ करणे. गाढव हांकणे (id). कावळा हांकणे(id). uis पूर्त ध्यान देवून वाचाच काळी बरोर वाचनास्क गाढव चरलतर॑ शेवटी काम काहीं मिळनास्क भाताला कष्टि भोगामते पडेल॑.

गाढव हांकणे id  to while away time doing worthless things. प्रयोजन नाहीते काम करून समय हाळ करणे. गाढव चरणे (id). कावळा हांकणे (id).

गाढवाच कानांत किन्नर॑ fig  a metaphor implying "that which appeals only to an idiot". मुठ्ठाळाला मात्र अवडाच कार्य (एक शब्दालंकार).

गाढवाला कळेलका कापूराच वास॑ prov  a proverb meaning an idiot will not understand a fine and delicate thing. "एक नाजूक कार्य मुठ्ठाळाला समजना" अस॑ सांगाच एक म्हण. Note :- The literal meaning being, "will a donkey ever know the smell of camphor ?"

गाण n  mortgage. pledge. पैसे रीण काढाला वस्तू दुसरेंस ओपिवणे ; गहाण in SM.

गाण ठिवणे vt  to mortgage. to pledge. पैसे रीण काढाला वस्तू दुसरेंस ओपिवणे ; गहाण ठेवणे in SM.

गाणे n  song. music. संगीत. गीत. uis जुन॑ पटाच (सिनिमाच॑) गाणे आजच॑ दिवस पणीं लोकांना फार अवढते. गाणाच॑ गोष्टींत भरून अर्थ असामुळे असुया.

गाणे सांगणार n  musician. गाणे सांगणार॑. uis अगाऊच काळांत नाटकांत काम करणार / डाव घालणार (अभिनय करणार) स्वता म्हणून गाणे सांगतील॑. हे काळांत काय म्हणजे, गाणे सांगणार/गाणे सांगणारीणे पदराच मागे होठाकून गाणे सांगतात॑ अणी डाव घालणार त्यंच तोंड मात्र गाणेजोक्त हलीवतात॑.

गाम n  village. गांव. uis भारताला स्वातंत्र्य मिळून साठ वर्षाच वर झाल तरीन अत्ता पणीं भरून गामांत॑ शुद्ध केलते पीयाच पाणी मिळत नाही. 

गाम n  town. city. गांव. टौण (English).सिटी (English).

गाम n  native place. स्वंत स्थल.

गाय n  cow. गाई.

गायत्रिजप॑ n  a brahmanic ritual of reciting the Gayathri Manthra. गायत्रि मंत्र जप करणे.

गायत्रिमंत्र n  a prayer forming part of Sandhya Vandana. संध्या वंदनाच एक भाग. uis बायका गायत्रिमंत्र सांगताने अणी दादिगे पणीं आंघोळी करला नंतर संध्या कराच॑ बरोरच॑ गायत्रिजप कराम॑ म्हणून थोरळे सांगणे आहे.

गायत्री n  one of the vedic names of Sun. सूर्यभगवानाच एक नाव.

गार॑ n  a small dent. एक ल्हान पोंचा अथवा टोंचा ; गार in SM.

गार॑ n  a hole or depression. a pit. खड्डा ; गार in SM.   

गारायण॑ n  complaint. grievance. आरोप करणे. uis बॅन्कांत॑ उद्योगांत॑ असणारांस धर्मा अण्खी वेगळ॑ सौकर्य कित्ति देल तरीन प्रति दोन-तीन वर्षालीं त्यंच गारायण॑ घेऊन हरताल करताते.

गाल n  cheek. डोळेच खालच॑ भाग.

गालपोंचा n  dimple in the cheek. गालाच गार॑. uis गालपोंचा असणारी पोरी अद्रिष्टवंत असतील म्हणून सांगणे आहे. हे कित्ति खर॑, कित्ति लटक॑ म्हणून मला कळना.

गालाच गार॑ n  dimple in the chin. गालपोंचा ; गालावरील खळी/गालगुच्चा in sm. uis  बायकापोरीना गालाचगार॑/गालपोंचा पडलतर॑ त्यंच चांगळपण॑ अण्खीन जास्त होते.

गालि n  abuse. शिवा. Note:- the corresponding word for शिवा  in sm is शिवी

गावठी adj  rustic. rural. खेडेगांवाच.

गाहण ठिवणे vt  to pledge. to mortgage. अडमानम ठिवणे. गाहण or गाहाण in sm. uis  मारवाडीकडे गाहण ठिवलते लोक॑ पोणावांटा ते वस्तु सोडून देमस्क पडते. कारण त्यंच व्याज फारच जास्त अस्ते. व्याज भरजोरी कर्ज घेटलते लोकाना देवदिसून जाते.

गांजणे vt & vi  to harass. to torment. to put pressure. पीडा करणे. पीडा होणे. गांदणे. uis मी ऐकलते काय म्हण्जे, अमेरीकांतून येणार कित्येक नवरे, त्यंच वराड झालसलतर पणीं दूसर॑ वराड करींगतात. नंतर तथे गेलावर हे पोरीला नीट गांजताते. ते करतां लोक॑ विचारणा करूनच पोरींला बाहेर गामाला पाठीवाम॑.

गांजा n  a type of addictive drug. एक नशाच पदार्थ. uis वर्षानुवर्ष युद्धांत॑ सांपडींगून असाच अफघानिस्थानांत॑ गांजाच क्रिषींतून तिकडल॑ तालीबान युद्धाच आयुध घ्याला पह्जते पैसा करतात. 

गांठ n  a knot. घट्टि असाच गुंता/बांध ; गाठ in sm.  uis ग्रीक (यवन) इतिहासांत॑ "गोर्डियन नोट" अस॑ एक गांठ एकच कापांत॑ तोडून, अलक्सांडर महाराजा त्यंच शक्ति अणी शूरपण॑ दाखिवले.

गांठ n  a bag-purse. a money-bag. पैसाच ल्हान पिशवी. uis कित्ति संपाद्य असल॑ तरीन॑, कित्येक लोक॑ अधीक वेच करनास्क॑ पैसे गांठ घालून त्यंच बेंक बॅलन्स वाढाच पाह्त॑ संतुष्ट होतात॑.

गांठोड॑ n  a bundle. मूटा (tamil) ;  गाठोडे in sm. uis जुने काळांत॑ धोबीलोकांच गाढव धुवाच कापडाच गांठोड उचलींगून जायाव दृश्य सर्वसाधारण होत॑.

गांडीव n  Arjuna's bow. अर्जुनाच धनुष/विल्ल॑ (विल्ल॑ -tamil for धनुष).

गांदणे vt & vi  to harass. to torment. to put pressure. पीडा करणे. पीडा होणे. गांजणे.

गांधे n  swelling or rashes of the skin at a number of places due to an insect bite or allergy. किडा चावून अथवा "अलर्जी मुळे" आंगांत॑ वेगळ॑-वेगळ॑ ठिकाणी याच सुजलते पोंपडा. uis  कित्तिकी दपा ओखदाच "अलर्जी मुळे", नाहीतर॑ मेधमाशा/वेगळ जंतु चावणा मुळे आंगांत पूरा गांधे होते. म्हणजे, आंगावर उदंड ठिकाणी खाज होयाच तंबड॑ रंगाच सुजलते पोंपडा झालस्त.

गांभीर्य n  majesty. गंभीरता. गंभीरपण॑.

गांव n  village. ग्राम. गाम.

गांव n  town. city. गाम. पट्ण॑.

गांव n  native place. स्वंत स्थळ.

गिघाड n  vulture. एक मांसाहारी पक्षी. 

गिजबड॑ n  congested and cluttered. उणे ठामांत॑ व्यवस्था नाहीस्क असणे. uis अम्च घरांत "फ़रनीचर" जास्त असामुळे घर गिजबड वाटते. कित्येक सामान विकूनटाकल तर थोड विस्तार असास्क वाटेल॑.

गिड्डपण॑ n  small height. उण॑ उंच. uis शंबर वर्षाच पुढ॑ जप्पानांत लोक॑ गिड्ड॑-गिड्ड॑ होते. अम्च देशांत पणीं लोकांच उंच पांच फुट सहा इंचाच वर होतनहोत॑. आंगांत॑ प्रोटीन उण॑ झालत्यां मुळे गिड्डपण॑ होत म्हणून विवर कळ्ळावर आहारांत॑ प्रोटीन अधीक मिळिवाला आरंभ केले. तज नंतर लोकांच गिड्डपण॑ उण॑ होत आहे म्हणतात॑.

गिड्ड॑ adj  short. उंच नाहीते ; गिड्डा in sm.

गिरणी n  a mill. धान्य पूड कराच दुकान. uis फॅक्टरींत॑ तय्यार केलते आटा घ्याबद्दिल अम्ही गहूं घेऊन गिरणीला पाठिवून पूड करिवतों.

गिरणी n  grinding stone or machinery. चक्की. धान्य पूड कराच यंत्र॑.

गिरि n  a mountain peak. डोंगूराच शिखर. पर्वताच शिखर. Note:-  डोंगर for 'mountain' in sm.

गिल्लि- दंडा n  a game played with a short and a shorter stick. एक ल्हान अणी तजपक्षा ल्हान काटींत खेळाच एक खेळ. uis जिल्लि-दंडा खेळ्लतर॑ डोळेले गिल्लि लागून घाव होयाला साध्यता आहे.

गिळणे vt  to swallow. गळांतूं (जेवण॑/पाणी) पोटाला उतरिवणे. uis जेर, पडसा-खोंकळा नाहीस्क असताना आहार गिळाला श्रम झाल तर॑, समच 'स्कॅन' काढून 'कॅन्सर' नाही म्हणून निश्चय करींगणे बर॑. 

गिळणे fig  to embezzle. एमारिवून पैसा करणे (एमारिवणे-Tamil). पैसा गडपणे. पैसा हडपणे. uis पटणाच बीद बरोर कराच कामांत॑ बंगळूर कोरपरेषनांत॑ काम करणार उद्योगी लोक बेष पैसा गिळले म्हणून भरून आरोप आहे.

गिळालीन नाही थुंकालीन नाही provs  to be caught in a predicament. काय करणेम्हणून कळनाते अवस्था. Note :- the literal meaning being, 'unable to either swallow or to spit out'. 

गिंडि n  a water vessel with a spout. नाक असाच एक पाणीच पात्र.

गीता n  Bhagawat Gita. भगवत गीता.

गुचकी n  hiccup. गोचका. उचका. उचकी. uis चूळ भरींगून पाणी सात दपा थोडक थोडक॑ गिळलतर॑ गुचकी राह्यील म्हणतात॑.

गुच्छा n  a bouquet. bunch of flowers. फूलाच गुच्छा.

गुजगुज n  whispering to one another. बोलणेंत॑  दुसरेंला मिळिवनास्क॑ एकालेकांकडे उण॑ शब्दांत बोलणे. uis मझ॑ बहिणीच लोंकीं सूनीं कोण्त सोयरीकांच घरच सण, नाही, वेगळ॑ काईं कार्यक्रमाला गेलतरीन, वेगळ॑ दुसरेंकडे बलणे की हांसणे की करनास्क एक कोनेंत बसून गुजगुज बोलत असतील. 

गुजगुजणे vi & vt  to whisper. गुजगुज बोलणे.

गुजरी n  scrap business. उपयोग नाहीते लोकुंडाच अथवा वेगळ॑ धातूच व्यापर.

गुजरी n  a place where old second hand items are bought and sold. उपयोग करून जुने झालते वस्तु विकाच ठिकाण. uis बांगळूरांत॑ पोणावांटा गुजरीच दुकान तुरकडेच चालिवतात॑.

गुट्टि n  a medicine given to infants. ल्हान लेंकरांस द्याच ओखद (औषद).

गुडघा n  knee. पांयांच एक भाग. गुडिगा. गुडिघा. गुढगा. गुढिघा. घुडगा ; गुडघा in SM. uis हे काळांत 50 % लोकांना (प्रत्येक म्हणून बायकांस॑) 45-50 वर्षाच वय झाल तर॑ गुडघाच वेदना फार जास्त असत॑. पोणावांटा लोक॑ गुडघाच 'ओपरेषन' करींगतात॑. Note :- better गुडिघा.

गुडिगा n  knee. पांयांच एक भाग. गुडघा. गुडिघा. गुढगा. गुढिघा. घुडगा ; गुडघा in SM.  Note :- better गुडिघा.

गुडिघा n  knee. पांयांच एक भाग. गुडघा. गुडिगा. गुढगा. गुढिघा. घुडगा ; गुडघा in SM.  Note :- better गुडिघा.

गुडी n  a decorated pole erected in front of the house on the lunar New Year's day. गुढी. गुडीपाडवाव सणाला घराच समोर बांधाच अलंकार केलते काठी. uis अगाऊच काळांत गुडीपाडवाच दिवसी मझ॑ आजा घरच॑ बाह्येर गुडी बांधत होते. पण, अत्ता अग्गीन मी देवघरांतच॑ मंदासनांतच॑ गुडी बांधूनटाकतों. 

गुडीपाडवा n  festival of lunar New Year's day. चंद्रमान नव वर्षाच सण. गुढीपाडवा.

गुडु-गुडु n  noise resembling gudu-gudu. गुडु-गुडु शब्द.

गुडु-गुडु पांडि n  name of a nomadic tribe. एक ठिकाणी स्थिर होऊन राह्यनास्क॑ इकड॑-तिकड॑ हिंडून फिराच एक वर्ग. बंजारा.  Note. from Tamil.

गुढगा n  knee. पांयांच एक भाग. गुडघा. गुडिगा. गुडिघा. गुढिघा. घुडगा ; गुडघा in SM.  Note :- better गुडिघा.

गुढिघा n  knee. पांयांच एक भाग. गुडघा. गुडिगा. गुढगा. गुढिघा. घुडगा ; गुडघा in SM.  Note :- better गुडिघा.

गुढी n  a decorated pole erected in front of the house on lunar New Year's day. गुडी. चंद्रमान नव वर्षाच सणाला घराच समोर बांधाच अलंकार केलते काठी. uis अगाऊच काळांत गुडीपाडवाच दिवसी मझ॑ आजा घरच॑ बाह्येर गुडी बांधत होते. पण, अत्ता अग्गीन मी देवघरांतच॑ मंदासनांतच॑ गुढी बांधूनटाकतों. 

गुढी n  flag. झंडा. पताका.
 
गुढीपाडवा n  festival of lunar New Year's day. चंद्रमान नव वर्षाच सण. गुडीपाडवा. uis गुढीपाडवाच दिवसी 'सीमा भवन', हैदराबादांत गुढी बसिवून, नव॑ पंचांग तज बरोर ठिवून एक पुरोहित तज पूजा करतील॑. नंतर पंचांगश्रवण (नव वर्षांत काय मुख्य चोखोट/वंगळ होयील की तज व्याख्यान) करतील॑.

गुणदोष n  merits and demerits. strength and weakness. (योग्यता निश्चय कराच) गुणेईं दोषीन. uis काय तरीन एक थोर कार्य नव॑ होऊन आरंभ कराच पुढे तज गुणदोष पाव्हून, ते अम्हाला बाधा कस॑ करेल॑, हे पाह्णे चोक्कोट॑.

गुणवंत adj  a person of excellent character. चोखोट स्वभाव असणार.

गुण॑ n  virtue. चोखोट स्वभाव. चोखोटपण॑. uis मनुषाला वाचणे, चांगुलपण॑, ऐशवर्य हे सर्वाबरीस सात्व गुण॑ असणेच अधीक अवश्य. ते नाहीतर॑ वेगळ॑ सर्वीन व्यर्थच॑ म्हणून मझ अभिप्राय.

गुणा adv  multiplied by. गुणना कराच क्रीया.

गुणा n  product of multiplication. एक संख्याला अण्खीएक संख्यांतून गुणा करून मिळाच संख्या ; गुणांक in sm.

गुदाम n  warehouse. गोदाम. माल दत्तन ठिवाच एक मोट्ठ॑ खोलि. uis मझ मामाला पहिल॑-पहिल॑ बॅन्कांत॑ काम मिळताना त्यांस॑ एक गुदाम पाह्यींगाच (सांभाळाच) जवाबदारी देले. (म्हणजे गोडौण-कीपराच काम).

गुन्हा n  knavery. offence. transgression. fault. चूकाच खोडी. अपराध. अन्याय. दोष.   

गुपचुप adv  stealthily. secretly. unobtrusively. कोणालीन कळिवनास्क॑. uis अम्च कार्यक्रम बेष चालताने म्हणून अम्च विरोधी पक्षांतून कोणकी कार्यक्रम चालत असतान गुपचुप आंत घूसलते विवर॑ अम्हाला मिळ्ल॑.   

गुपचुप adv  quietly. silently. शब्द नाहीस्क॑. uis अवमान सोसाला होइनास्क॑ तो गुपचुप उतरून बाहेर गेला.

गुप्त adj  not prima facie seen. hidden. व॑रून दिसनास्क असाच॑. गूढ. uis गंगा, यमुना अणी सरस्वति हे तीन नदीईं वाराणसींत मिळाच स्थलाला ’त्रिवेणि-संघम’ म्हणतात. पण, सरस्वति नदीच प्रवाह वरून दिसना. भूमीच खालेसून गुप्त होऊन हे प्रवाह होत॑ अणी ते करतां हे नदीला ’गुप्त-गामिनी’ म्हणतात.

गुमास्ता n  clerk. क्ळार्क (English). uis रोबर्ट क्लैव पहिल॑-पहिल॑ भारताला येताना ईस्ट इंदिया कंपनींत॑  एक गुमास्ता होऊन आले, पण वापस इंगलंडाला जायाच वेळी भारताच गवर्णर-जेनरल म्हणून गेले. 

गुरु n  guru. teacher. आचार्या. पंतोजी.

गुरु n  the planet Jupiter. गुरु ग्रह. uis सूर्यमंडलांतल॑ आठ ग्रहांत॑ सगळ्यांचीन पक्षा मोठ्ट आहे गुरु-ग्रह.

गुरुकुल n  hermitage where brahmacharis are educated. ब्रह्मचारींस॑ शिकिवाच आश्रम. uis अत्तलीकडे फार ठिकाणी वेगळ-वेगळ मठाच॑ अधिकारी गुरुकुल अण्की साधारण साळे हे दोन्हीं मिळिवून चालीवत आहेत॑. लेंकरांना गुरुकुलांत पास्टे (पाष्टे) वेद शिकिवितात॑, अणी दुपारी साधारण शिक्षा देतात॑.

गुरुकृपा n  blessings of the guru. गुरूच आशिर्वाद.

गुरुत्व n  reverence for the guru. reverence to elders. गुरुला दाखिवाच मर्यादा. थोरळेंस दाखिवाच मर्यादा. uis अत्ताच काळाच कित्येक गुरूंच नीच रीतीच वागणे पाह्ताना त्यंच व॑रल॑ गुरुत्व उणे होत जाणेंत आश्चर्य काहीं नाही. 

गुरुदक्षिणा n  respectful offerings made to guru for having imparted knowledge. ज्ञानदान केलते गुरूला द्याच संभावना. uis जुने काळांत, म्हणजे ऐतिहासिक काळांत, विद्यादान व्यापार म्हणून न्होत॑ म्हणून गुरुकुलांतून वापस याच वेळी ब्रह्मचारी लोके गुरूला मर्यादा कराला त्यंच-त्यंच शकीजोक्त॑ गुरुदक्षिणा देत होते. पण, हे काळांत विद्याभ्यास नुस्त॑ एक व्यापारास्क॑ झालाहे अणी गुरुदक्षिणाच बद्दिल साळेच फीस भरूनटाकतात॑. 

गुरुद्रोह n  treachery against guru. गुरूला कराच द्रोह. uis क्ळासांत॑ पंतोजी कष्टि भोगून शिकिवलांपिरि पणीं, परीक्षा लिवताना "कोपी" केल तर॑, ते एक नीच कार्य म्हणूनच सांगट्लतर॑ मात्र पुरना, ते एक गुरुद्रोह केलते समान॑ म्हणून सांगट्ल तर पणीं चूक असना.

गुरुप्रसाद n  benediction or the gift of knowledge from a guru. गुरूच अनुग्रह.

गुरुवार n  Thursday. बुधवाराच नंतर याच दिवस. बृहस्पतिवार. ब्रेस्तवार.

गुरू adj  long sound or note. लांब स्वर. दीर्घ स्वर. लघुच॑ विरुद्ध स्वर.

गुलकंद n  rose petals cooked in thick sugar syrup. साखरेच पाकांत॑ शिजिवून तय्यार केलते रोजाफूलाच दळ॑. uis एड्वर्ड रोजाफूलाच गुलकंदाला तजच एक चोक्कोट वास अस्त॑. 

गुलाब n  rose flower. रोजाफूल॑.

गुलाब जामूण n  a type of sweet preparation. एक प्रकारच गुळचीट पदार्थ. uis गुलाब जामूण कराला पह्जते सामग्री पूरा मांडींगून बसापक्षा तजच तय्यार असाच पीठ घेऊन करणे सुलुभ असत॑.

गुलाबी adj  rosy. pink. गुलाबाच रंगाच॑.

गुलाम n  slave. अडिमे (Tamil).

गुलिक काल n  a specified period of one and a half hours of each day during which any activity leads to its repetition. प्रत्येक दिवसाचीं दीड घंटेच काळ. हे काळांत कराच काम पुन्हाहीं होईल म्हणून आहे. Note :- this period changes from day to day. It is an auspicious time for starting activities like building a house,acquiring an asset etc. But marriage should not be conducted during this period for obvious reasons. And a dead body should not be taken out of the house to the cremation ground during Gulika.

गुळमट॑ adj  sweetish. गुळ्चीट रूच॑.

गुळिगा n  a medicinal tablet. a pill. ओखदाच मात्रा. uis ल्हान लेंकरांस॑ गुळिगा गिळाला होयना म्हणून तेच ओखद गुळ्चीट लेह्य रूपांत॑ देणे आहे. 

गुळु-गुळु n  gargle. पोटांत॑ उतरिवनास्क॑ गळांत॑ पाणी लागिवणे ; खुळखुळ in sm. uis दोन दिवसांतसून मला घसाच कंड (खाज) होतहोत॑. नंतर, मीठाच पाणी गुळु-गुळु केलांपिरी थोडक॑ उण॑ झाल॑.

गुळु-गुळु n  gurgling noise. गुळु-गुळु शब्द ; खुळखुळ in sm. uis अम्ही र्राणाच आंत चालून जात असताना बाजूच कोठकी एक नदीच गुळु-गुळु शब्द ऐकत होत॑. 

गुळूंब n  a swelling (particularly on the forehead/head) due to an impact. (कपाळ अथवा डोस्केंत॑) घावामळे होयाच सूज ; गुळुंब/गुळुंभ/गुळूम/गुळुंबा/गुल्म in sm. uis  ल्हान लेंकरे चालाला शिकताना कित्येकदा मागेपठीस पडून सूळ सोसाला होईनास्क रडतील, अणी डोस्केला गुळूंब होईल. ते वेळाला  रूमालांत "ऐस" गुंडाळून तज वर शेकलतर दुखणे समच उणे होईल.

गुळ्चीट adj  sweet. साखरेच स्वाद. गुळ्मट. uis मधुमेघाच रोग (डयाबीटिस) असणारांना गुळचीट पदार्थ अधीक खाम॑ म्हणून वाटणे सहज असलतरीन, तसल॑ समयांत मन्न घट्टि करींगून (मन्न दृढ करींगून) खायनास्क असाम॑.

गुळ्मट adj  sweet. साखरेच स्वाद. गुळ्चीट.

गुहा n  cave. गुहा. uis विशाकपट्नमांत्सून दोनशे किलोमीटर दूर असाच "बोर्राकेव्स" गुहा एक पाह्याजोक्त ठिकाण आहे, अस॑ ऐकून मी अणी मझ बाईल थोड वर्षा पुढ॑ तेथ गेलहोतों.

गुंजा n  small red seeds of the Red Sanders (Red Sandalwood) Tree. तंबड॑चंदन वृक्षाच बीं. रक्तचंदन वृक्षाच बीं ; गुंज in sm. Note :- Red Sanders or Red Sandalwood tree in not aromatic like the normal sandalwood tree. Being rare it is in the Endangered list and is very expensive because of great demand in China and East Asia for making aphrodisiac drugs and classical Chinese hardwood furniture. uis केरळांत॑ ल्हान लेंकरूच रूपांत॑ असाच श्रीक्रिषणाच देऊळांत अग्गीन देवाला फार इष्ट होईल म्हणून गुंजाच संभावना द्याच पद्धत आहे.

गुंजा n  small red seeds with black eye of the Abrus precatorius creeper plant, also known as रत्ती in Hindi. रत्ती गुंजा वेलाच तंबड॑ बीं (काळ॑ बिंदु असाच॑).Note :- (1) 96 ratti seeds weigh 1 tola. (2) this is a very poisonous seed and can be fatal if swallowed after chewing well.  uis रत्ती वेलाच गुंजाच वजन फार कृत्य असते म्हणून जुनकाळांत॑ सोनार लोके सोनेच वजन त्यांत करत होते.

गुंजा n  sit-ups while holding ears with fingers . गुंजि. बसकी. बस्की. uis (1) गुंजा घाट्लतर॑ अम्च बुद्ध वाढते म्हणून थोड दिवसा पुढे पेपरांत एक रिपोर्ट आल होत॑. तेईं, अम्च कान होडून-धरून गुंजी घाट्ल तर॑ अणखीं फार विशेष म्हणून लिवल होते.(2) मझ॑ मित्र मझ बरोर पोटी घालून शंभर गुंजी घाटला.

गुंजालाडु n  a ball shaped sweetmeat. बूंदिलाडु. एक प्रकारच गुळ्चीट लाडु. uis सुलुभ अस्त म्हणून सणाच संपाकी लोक गुंजालाडूच बरोर खाराबूंदी पणीं करणे आहे.

गुंजि n  sit-ups. गुंजा. बसकी. बस्कि.

गुंडा n  a rowdy. समाज विरुद्ध मनुष. समाजांत दादागिरि करत हिंडाच मनुष. समाजाला दटावण करणार॑. uis बांगळूरच पोलीस मद्य-मद्य गांवाच गुंडा लोकांस अग्गीन धरून किलुपांत॑ घालणे आहे.

गुंडाळणे vt  to wind around. गुंडाळणे. uis मझ॑ पांयेच हड मोडलतम्हा प्ळास्टर घालाच बद्दिल तज वर एक पट्टि नीट गुंडाळून सोडले.

गुंडाळणे vi  to coil around. गुंडाळणे. uis  एक दिवस अम्च घरच मागेपटीस नळीच खाले पाणी सोट्टेत असाठिकाणी एक सर्प गुंडाळून पडलसाच पाह्यलों.

गुंडाळणे vt  to roll up. लोळिवून ठिवणे. uis अम्ही लेंकरे असतम्हा पलंगांत॑ निजाच बद्दिल खाले अंथरूणांत निजत होतों अणी पाष्टे उटल-की-नाही त्यंच-त्यंच अंथरूण तेनी-तेनी गुंडाळून वर ठिवत होतों.

गुंडाळणे vt  to bundle up. मूटा बांधणे. uis नेसींगटलते कापड भोईच वर तेरा-पेरा पडलसाच पाव्हून तज माय ते पूरा गुंडाळून वर काढून ठिवले.

गुंडाळणे vt  to wind up. संपिवणे. uis व्यापार फार मोस॑ होत म्हणून तीन-चार महिनेंतच॑ तेन्ही बिसिनस गुंडाळींगून गेले.

गुंडाळणे fig  to hang around. एकच ठिकाणी हिंडत-फिरत असणे. जवळपासच फिरत असणे. uis  (1) "तो कां इकडच गुंडाळत अस्तो. तला वेगळ॑ काम नाहीका ? (2) कोण्त क्षेत्राल गेलतरीन काम नाहीते ब्रोकर-लोक॑ कसतरीन पैसे उपडाम॑ म्हणून अम्च मागेच गुंडाळत असतील॑.

गुंडाळणे fig  to embezzle. एमारिवून पैसा करणे (एमारिवणे-tamil). uis यंदा कोणाला अम्च वोट देम की कळत नाही. येणार लोक पूरा पैसा बेष गुंडाळींगून जातात.

गुंडि n  button. बटण (English). uis साठ-सत्तर वर्षाच पुढ॑ गुंडि घालाला अंगींत तला म्हणून नुस्त डोबूर होत॑. तजांतून सोनेच गुंडि वेगळ म्हणून घालत होतों. अत्तलीकड॑ घेतानच अंगींत 'प्लास्टिक' गुंडी शिवून असत॑.

गुंडी n  a metal vessel for cooking small quantities of food. गुंड. एक ल्हान भांडि. uis रात्रीच वेळ शीताच गुंडींत थोडक॑ पाणी घालून ठिवून, पुढ॑च दिवसी पाष्टे नंखर॑ मीठ घालून खाल्लतर॑ आंगाला चोक्कोट म्हणतात॑.

गुंडु n  a metal vessel for cooking small quantities of food. गुंडी. गुंडु-पात्र. एक ल्हान पात्र. एक ल्हान भांडि.

गुंडु-पात्र n  a metal vessel for cooking small quantities of food. गुंडी. गुंडु. एक ल्हान पात्र. एक ल्हान भांडि.   

गुंतणे vi  to get entangled. अडकणे. एकालेक सांपडिंगणे. uis ते पोरीला भरून केंस होत-ते-करतां वेणी घालाला केंस विंचरताना प्रति वेळीन फणी केंसांत गुंडाळून गुंतून जात होत॑ म्हणून शेवटी केंस "बोप" करूनटाकली. 

गुंता n  tangle of hair, rope etc. केंस, दोरा असलते लोक्कर उकलून काढाला होयनास्क॑ गुंतून असाच अवस्था. uis केंस लांब असलतर॑ सुलभान गुंता होवुया म्हणून की, नाही, साळे कॉळेजाला पाष्टे अवसरांत॑ जाताना वेणी घालींगाला उदंड वेळ होईल म्हणून की, उदंड बायकापोरी त्यंच केंस कापिंगून ’बोप’ करींगतात॑.

गुंप n  crowd. भरून लोकां भीड॑. uis हैदराबादांत कोण्त प्रदर्शन/एक्सिबिषन असल तरीन कोठकींत्सून/कोठसूनकी गुंप येऊन जाते. बंडी पार्किंग कराला पणीं ठाम मिळत नाही.  Note. from Kannada.

गुंप n  heap. ढीगारा. एकच ठिकाणी जोडून ठिवणे. uis कॉरपरेषनांतून अम्च बीद झाडाला याच मनुष वाळून पडलसाच पान पूरा एक गुंप करून ठिवूनटाकून जातो. नंतर॑ एक वार॑ बडिवताना ते अग्गीन पुन्हा इकडे-तिकडे उडून जात॑. Note. from Kannada.

गुंप-गुंडाळणे vt  to mill around. गुंप करणे. uis बीदींत॑ एक ॲक्सिडंन्ट (अपघात) झालतर, ते मनुषाला केवढ॑ लोक्कुर ॲस्पत्रीला बलाईंगून जाम॑ म्हणून पाह्यनास्क॑ लोक॑ तिकड नुस्त-गुंपगुंडाळत तमाषा पाह्त असतील॑.

गू n  excrement. stool. faeces. जीर्ण करून विसर्जन कराच साधन॑. Note:- not to be confused with शेण (dung) of herbivorous animals.

गूडन्ना n  sweet pongal. गुळ्चीट पोन्गल.

गूडु n  nest. प्राणींच अथवा पक्षींच राह्याच ठिकाण. Note : from Tamil  कूडु. uis अमच॑ घरच॑ समोरल॑ झाडांत तीन कावळाच गूडु आहे.

गूढ adj  secretive. mysterious. रहस्याच॑. गुप्त.

गूढ n  a secret. रहस्य. 

गून n  (body's) forward-bent posture. hunch-back. आंग पुढे वांकून असाच स्थिति. uis उदंड लोकांना 75-80 वर्षा नंतर गून पडत॑. तज कारण अम्च पाठींतल॑ मुख्य हड झिजून जाणे मळे म्हणून वैद्ध लोक सांगतात. Note. from Tamil.

गून-घालणे vt  to hold the body in a forward-bent posture. आंग पुढे वांकिवणे. Note. from Tamil.

गूनि n  a (natural) hunch-back. a person with a deformed back. स्थिर होऊन आंग पुढेपटीस वांकून असणार. Note. from Tamil.

गूळ n  jaggery. साखरेच कच्चा रूप. uis साखर उत्पन्न करताना अम्च आरोग्याला बरोर पडनाते तीन-चार विधाच "केमिकल" उपयोग करतात॑. ते करताना साखरीच बरीस गूळ अम्च आरोग्याला चोक्खट/चोखोट म्हणतात॑. 

गृह n  house. घर.

गृहप्रवेश n  ceremony conducted before occupying a house. घरांत॑ राहाच पुढे कराच पूजा. uis गृहप्रवेशाच सणांत॑ एक गाईला घरांत॑ घूसिवून तज पूजा करणे आहे.

गृहशांति n  a ceremony conducted for the benediction of a home. वास्तुशांति. uis मझ॑ मित्राच कुटुंबांत॑ एक दोन ओंगळ (वंगळ॑) विषय झाल॑. घर वास्तु प्रकार नाही म्हणून, तेनी नंतर॑ एक गृहशांति केलांपिरी सग्ळीन बरोर झाल॑.

गृहस्थ n  a family man. कुटुंब चालिवणार.

गृहस्थाश्रम n  the second of the four 'ashramas' in a man's life. एक मनुषाच चार आश्रमांत दुसर॑ आश्रम॑.

गृहणि n  housewife. the lady of the house. घर चालिवणार स्त्री.

गेत n  destiny. end result or condition. गत. गती. uis अम्च देशांत॑ दिवसास्क॑ अनाचार वाढत आहे विना चोखोट काहीं होयास्क॑ दिसत नाही. अस॑ होत गेलतर॑ देशाच गेत काय होईल म्हणून कोणालीं सांगाला होईना.

गेत n  course. path. way. गत. वाट. गती. uis गेल वर्ष मंगळग्रहाला पाठिवलते उपग्रहाच गेत बरोर इषोब करून निश्चय करनातेकरतां ते अत्ता मंगळग्रह वलांडून ऐ.एस.आर.ओच नियंत्रणांतून सुटून सूर्यमंडलाच बाहेर जात आहे.

गेरू n  a red-ochre colour. कावि रंग. uis सन्यासी लोकांच वेष गेरू रंगाच असत॑.

गेरू n  a red-ochre coloured paste/liquid used along with rangoli on festive occasions. सणाच दिवसी र्रांगोळीच बरोर उपयोग कराच एक तंबड॑ रंगाच घट्टी द्रव्य. uis सणाच॑ दिवसी लोक त्येंच उंब्राच पुढ॑ रांगोळी घालताना रांगोळीच पंढ्र॑ रेखाच बरोर॑ गेरूच॑ रेखाईं घालाच दंडक आहे. अस घालणामळ॑ घरांत विशेष आहे म्हणून लोकांना कळत॑.  Note:- this is supposed to signify auspiciousness.

गेल॑ v preterite of the verb 'जाणे'. gone by. निघून गेल॑. 'जाणे', हे क्रीयापदाच भूतकाळ ; गेला in sm. uis मी गेले सहा वर्षांत॑ मझ गांमाला गेलोंच/गेलच नाही.

गेल॑ v preterite of the verb 'जाणे'. moved away. सरकून गेल॑. 'जाणे', हे क्रीयापदाच भूतकाळ ; गेला in sm. uis रात्रिपूरा बीदींत॑ वरडत होतते कुत्र पाष्टे होयाच पुढे वेगळ॑ कोठकी गेल॑.

गेल॑ fig  lost on account of omission, slip-up etc. हातांतून चुकून जाणे. uis अत्ता काय सांगूनीं प्रयोजन नाही. गेल॑ म्हणींगून उग॑ बसणेच चोक्कोट॑.

गेलंदपा adv  last time. गेलंदफा. गेलंदा. मागले वेळी. uis गेलंदपा बोर-आड खांडाला प्रयत्न करून पाणी आल॑ नाही म्हणून यंदा (यवंदा) मी सादा आड खांडाला निश्चय केलों.

गेलंदफा adv  last time. गेलंदपा. गेलंदा. मागले वेळी.

गेलंदा adv  last year. गेल वर्ष. uis गेलंदा ऐ.ए.एस परीक्षा लिव्हून चोक्कोट "रॅन्क" आलनाही म्हणून मझ॑ लोंक पुन्हा हे वर्ष ते परीक्षा लिवाला निश्चय केला.

गेलंदा adv  last time. गेलंदपा. गेलंदफा. मागले वेळी.

गेवडिशेंगा n  cluster beans. गवडिशेंगा. एक रीतीच शेंगा. गवारीशेंगा. गोवारीशेंगा. गोर्धनशेंगा. गोवर्धनशेंगा. कोत्तवरनकाय (Tamil).

गोकर्ण n  a small vessel shaped like a cow's ear used for feeding infants. ल्हान लेंकरांला पाणी, ओखद असल॑ द्रव्य द्याला उपयोग कराच एक ल्हान वाटि. गायीच कानाच आकारांत अस्त॑ हे. uis अम्ही अम्च लेंकरांना गोकर्णांत औषद/ओखद देवून वाढिवलों तरीं, तेनी थोरळे होऊन त्यंच लेंकरांला 'ड्रोप्पर' वाटेच औषद देतात विना, गोकर्णांत द्याला ओपिंगना म्हणतात॑.

गोकुल n  the place where Lord Krishna grew up. श्रीक्रिष्ण वाढलते गांव.

गोकुलाष्टमि n  Lord Krishna's birth-day. क्रिष्णाष्टमि. जन्माष्टमि. श्रीक्रिष्णाच जन्म दिवस. श्रीक्रिष्ण उजलते दिवस. श्रावण महिनेच क्रिष्णपक्षाच अष्टमीच दिवस. uis गोकुलाष्टमि सणांत॑ लिंबु अण्खी पैसाच नाण्य अर्घ्य सोडाच पद्धति आहे.

गोचका n  hiccup. उचका. उचकी. गुचकी. uis गोचका आल॑ तर॑ एक चूळ पाणी सात भाग करून गिळल तर॑ शांत होईल.

गोज्जु n  a sweet and sour side dish. गुळ्चीट-अंबट रूचाच एक तोळ्लावणे (तोंड्लावण॑). uis पास्टे/पाष्टे/पाह्टे पल्हाराला पोंगलाच॑ बरोर तोंड्लाविंगाला 'सुंड्ड्क्काच॑' गोज्जु असल तर॑ कित्ति रूच॑ असेल॑ म्हणून ते खाणारांसच॑ कळेल॑. Note. from Kannada.

गोटकर्णि n  an indoor game with seeds. पल्लांकुळि (Tamil).
.
गोटा n  a hard seed of a fruit. फलाच घट्टि बीं. गोट्टि. कोट्टा.

गोटी n  glass marbles used for playing 'marbles'. गोली. uis मझ पोरपणांत गोटी उदंड खेळलोंहे. ते खेळणमुळे अम्च सूक्ष्म शक्ति ("ऐम") वाढत॑.

गोटी-मित्र n  bosom pal. गाढ मित्र. प्राण-मित्र. आत्म मित्र. uis रिलैन्स मधे एक थोर आफीसर मझ "गोटी मित्र" आहे.

गोट्टि n  a hard seed of a fruit. फलाच घट्टि बीं. गोटा. कोट्टा. uis आवक्काय लोणच्याला गोट्टिनिशी अंबा चिरून घालणे आहे.

गोठा n  cow shed. गाय बांधाच ठिकाण. गाईच गोठा. गोशाला. uis मझ बापाच घरच॑ गाईच गोठांत॑ होतते तीन चार गायालीन वांसरूलीं पाह्यिंगाला म्हणून एक पोराला तेनी ठींगट्लोते. 

गोठा n  a thatched enclosure. a thached hut. छप्पराच झोपडी.

गोडसार n  a thin soup like food preparation eaten with cooked rice. गोढसार. एक पत्तळ कालिवण॑. uis (1) दोन दिवस वराडाच॑ जेवण॑ जेवलतर॑ तिसर॑ दिवसी नुस्त गोडसार-भात असलतरे पुरे म्हणून मनाला वाटल॑. (2) संपाकघरांतून चोखोट गोढसाराच वास येत आहे ! (3) दाळीच चट्णीच भाताच बरोर गोडसार तोळ्लावींगून खायला उदंड बेष असेल॑.

गोड्डुपिट्ळे n  a gravy like food preparation eaten with cooked rice. एक रीतीच कालिवण॑. गोढ्ढुपिट्ळे. uis गोड्डुपिट्ळेंत मणतक्काळि, नाहीतर॑, सुंडेकाय तळून घालणे आहे.

गोढसार n  a thin soup like food preparation eaten with cooked rice. गोडसार. एक पत्तळ कालिवण॑.

गोढ्ढुपिट्ळे n  a gravy like food preparation eaten with cooked rice. एक रीतीच कालिवण॑. गोड्डुपिट्ळे.

गोणिचीला n  gunny sack. packing sack made of jute/hemp fibre. गोणींत केलते एक मोट्ठ॑ पिशवी ; गोण/गोणा/गोणी/गोणता in sm. uis 'प्लास्टिक वोवन बेग्स' आला नंतर गोणिचीलाच उपयोग फार उण॑ झालाहे.

गोणी n  gunny cloth. coarse cloth made of jute /hemp fibre. गोणीच कापड ; गोणी/गोणा/गोणताट/गोणपट/गोणपाट in sm. uis ओल॑ पांये पुसींगाला म्हणून भरून लोके त्यंच घराच बाहेर अण्खीं नाण्हींच कवाडाच समोर गोणी मुदडून (मुजडून) घालणे आहे.

गोत n  gothra. गोत्र. Note :- archaic form of gothra.

गोत n  a mixed thing. मिळून असाच.

गोताच भाजि n  a preparation of mixed vegetables. वेगळ॑-वेगळ॑ भाजिपाला चिरून घालून केलते एक पदार्थ. Note :- prepared on the bogi festival before Sankranthi. 

गोत्र n  tribal lineage tracing to ancient Saints. गोत. जुने काळाच (म्हणजे वेद काळाच) श्रेष्ट महर्षींच नावच कुल.  uis  (1) वसिष्ट, कौंडिन्य, मैत्रावरुणा हे ऋषींच नावाच तीन गोत्रहीं एकच प्रवराच आहे. (2) एकच गोत्रांत॑ असणारांच मध्ये वराड होताने म्हणून आहे.

गोत्र n  tribe. वर्ग. जात. गोत.

गोदान n  ritual gift of a cow. गाय दान देणे. uis माय / बाप वारून पांचवा महिने कराच श्राद्धाच बरोर एक ब्राह्मणाला गोदान देलतर॑ वारलते आत्माला वैतरणी नदी वलांडाच शक्ति मिळते म्हणून अमच॑ संप्रदाय सांगणे आहे. 

गोदाम n  godown. warehouse. माल दत्तन ठींगाला म्हणून बांधलते मोट्ठ॑ खोलि. गुदाम.

गोधडी n  a thick  saree with a rich lavish gold border. सोने-जरीच घट्टी लुगडे. Note. in MM गोधडी means a mult-coloured quilt.

गोधडी n  rich cloth worn by the wealthy. पैसावंत लोके नेसाच आडंभर कापड॑. 

गोपाला n  Lord Krishna. श्रीक्रिष्ण.

गोपिका n  women folk of cowherds who were great Krishna bhaktas. श्री क्रिष्णाच वर गाढ भक्ती असाच गाय वाढिवणारांच बायके. गोप स्त्रीं. uis रामावताराच वेळी सहाय करलते अनेक वानरांसीन श्रीरामा देलते आशीर्वादामळे, द्वापरयुगांतल अवतारांत॑ तेनी अग्गीन श्रीकृष्णाच प्रीय सखींच रूपांत॑ गोपिका स्त्रींच जन्म काढून आले म्हणतात॑. 

गोपीचंदन॑ n  yellowish clay paste used for caste marks. जाताच आधारा प्रकार आंगाला लावाच पिवळ॑ माती. uis मध्व संप्रदायाच लोक॑ कोण्त पूजा कराच पुढेहीं/पुढेनि गोपीचंदनाच मुद्रा अवश्य घालिंगतील॑.

गोपुर॑ n  towering structure built over the entrances of temples. देऊळाच आंत॑ वेघाच वाटेच वर उंच होऊन बांधून असाच मोट्ठ॑ व्यवस्था. uis तमिलनाडांत॑ उजंड ठिकाणी देऊळांच मोट्ठ॑-मोट्ठ॑ गोपुर॑ पाह्याला मिळेल॑.

गोमय n  cowdung. गायीच शेण.

गोमुख॑ n  a plate shaped like a cow's face used in puja. पूजाला उपयोग कराच गाईच तोंडाच रूपाच ताट.

गोमूत्र n  cow's urine. गाईच मूत. uis गोमूत्राला कित्येक औषधाच गुण॑ आहे म्हणतात॑.

गोर॑ adj  fair complexioned. गोर॑ काताडाच ; गोरा in sm. uis चांगुळपण॑ उण॑ असलतरीन परवा नाही, वराडाच पोर/पोरी गोर॑ असलतर॑, पाह्यणारांच डोळेला तेनी चांगळेच दिसतील॑.

गोरा n  a white man. गोर॑ काताडच लोकांच वंशाच मनुष.

गोरा adj  fair complexioned man. गोर॑ काताडाच मनुष.

गोरा-भुरका adj  very fair and pinkish complexion. गोर॑ काताडाच॑. uis तो नवरा गोरा-भुरका आहे. तोंड उघडजोरी तेवढदनीं तला "इंग्रेज़ी" म्हणींगतील॑. बोलाल आरंभ केलतर तज स्वच्छ मराठी ऐकून लोकांना खर॑ कळून जाईल॑.

गोरी adj  fair complexioned woman. गोर॑ काताडाच बायको.

गोरोचन॑ n  a traditional medicine prepared from cow's urine. गोमूत्रांतून केलते एक आयुर्वेद ओखद॑. uis  आयुर्वेदा प्रकार गोरोचन अम्च॑ आंगाला फार चोक्कट. बाळंतीण॑ बायकांला हे देणे आहे.

गोर्धन शेंगा n  cluster beans. गवारी शेंगा. गोवारी शेंगा. गोवर्धन शेंगा . कोत्तवरनकाय.

गोलमाल n  inappropriate acts bordering on frauds. लबाड काम. uis आफीसांत॑ कायकी गोलमाल काम करून तो सांपडींगट्ला. अत्ता चुकाला काय मार्ग आहे म्हणून वर-खाले पाह्त आहे.

गोलमाल n  mess. confusion. गोंधळ॑. uis अम्च कार्यक्रमांत॑ तला मिळिवलतर॑ तेवढीन गोलमाल करूनटाकून जाईल म्हणून तम्हाच म्हणटलों. तसच झाल॑. 

गोलि n  small glass marbles. गोटि. ग्ळासांत॑ केलते गोळ आकाराच ल्हान गोळी. uis गोलि-सोडा बोट्टलाच आंत कस॑ गोलि घालतात, हे मला उदंड दिवसापसून उत्तर मिळनाते प्रश झालेहे.

गोलि n  a game played with marbles. गोलिच खेल. uis भूमींत॑ तीन ल्हान डोंबूर काढून खेळाच गोलीच खेळ अत्तअग्गीन फार अपरूप झालाहे.

गोलुस n  an anklet, normally of single or double ply. एक की दोन की पदराच घुंगरु. Note. from Tamil.

गोल्लर n  cowherd. गाय पाह्यींगणार.

गोळ n  sphere. गोलीच आकार. गोळाकार ; गोळा in sm.

गोळाकार adj  spherically shaped. गोलीच आकार. uis भूलोक गोळाकार आहे-ते-करतां पूर्वांत॑ असाच भारताकड॑ जायाला पश्चिमाकडून गेलतर॑ होईल, अस॑ निश्चय करून पंध्रावां शतकांत॑ क्रिस्टफर कोलंबस पोर्तुगलांतून अट्लांटिक समुद्रावर पश्चिमाकड॑ निघले.

गोळि n  medicinal tablets. pills. ओखदाच मात्रे. uis ल्हान लेंकरे ओखदाच गोळि गिळताना गळांत॑ सांपडींगनास्क॑ पाह्यींगाम॑.

गोळि n  bullets. तोपाच (तोफाच) गोळि. uis  डुक्राचीं गायीचीं मांसांतून काढलते तेल लावलते गोळि हिंदुधर्माचीं इस्लामाचीं विरुद्ध आहे म्हणून सिपाहीलोकांच मनांत॑ झालते विचार 1857 वर्षी ईस्ट इंदिया कंपनीच विरुद्ध॑ झालते स्वातंत्र युद्धाच एक मुख्य कारण होत॑.

गोवणे vt  to string together flowers, beads etc. फूल, पोती असलते दोरांत ओवणे.

गोवर्धनशेंगा n  cluster beans. गवारीशेंगा. गोवारीशेंगा. गोर्धनशेंगा. कोत्तवरनकाय (tamil).

गोवरा n  dried cake of cow dung used as a fuel. गोवर. गोवरी. गवरा. चूल पेटिवाला उपयोग कराच वाळिवलते गयीच शेण ; गोवरी/गोंवरी/गोवर in sm. uis  खेड गामांत लांकड अणी गोवरा जळीवून सगडींते/शेगडींते संपाक कराच फार स्वादिष्ट अस्ते, कारण हळू शिजीवणामुळे पदार्थाच रूच बदलत॑ नाही.

गोवारीशेंगा n  cluster beans. एक रीतीच शेंगा. गवारीशेंगा. गोवर्धनशेंगा. गोर्धनशेंगा. गवडिशेंगा. कोत्तवरनकाय (tamil). uis गोवारीशेंगाच भाजि थोड कडु असेल तरीन तज रूच मला उदंड अवडेल॑.

गोशाला n  a cow pen where a large number of cows are maintained. भरून गायाला संरक्षणा कराला म्हणून बांधलते गायीच गोठा. uis उडुपीच जवळ नीलावरांतीन कोडवूरांतीन श्री पेजावर मठाच ल्हान-स्वामीजी गायांला संरक्षणा कराला म्हणून दोन थोर गोशाला बांधलाहेत॑.

गोष्ट n  an utterance. बोली. uis तो मझकड॑ एक गोष्ट पणीं सांगनास्क॑ गेलते मला इष्ट झाल नाही.

गोष्ट n  word. गोष्ट ; शब्द in sm.

गोष्ट n  language. भाषा. uis तो अरवा येत आहे. अम्ही बोलाच तला कळनास्क असाला अत्ता अम्च॑ गोष्टांतच बोलुम्हणे.

गोष्ट देणे vt  to give assurance. to promise. वचन देणे.

गोहत्या n  cow slaughter. गाईला मरिवणे.

गोंडा n  tassel. tuft. bunch. पुंज. पुंजका. Note. generally the tassel tied at the end of the plaited hair of a lady. uis भरत-नाट्य नृत्य करत असताना मझ॑ वेणीच अग्र भागांत बांधून होतते गोंडा उकलून पडूनगेल॑ ! 

गोंद n  sticking gum. चिकटाच/चिकटिवाच पदार्थ. डिंक. uis दुकानांत॑ घ्याच गोंद दोन विधाच अस्त॑. प्ळास्टिक ट्यूबांत॑ भरलते द्रव्य अणी "गम-स्टिक".

गोंधळ n  a boisterous song festival in praise of  Goddess. मोट्ठ॑ वरडावर्डींतून सांगाच देवीस्तुतीच गाणे. uis तंजाऊर मराठी लोकां मध्ये अत्तपणीं कित्येक सणकार्यक्रमांत॑ गोंधळ सांगणे आहे. 

गोंधळ n  ruckus. bedlam. अमक्कळ॑ (tamil). uis दोन पक्षांच मध्ये थोर भांडाभांडीच गोंधळ झाल-ते-करतां, गेल महिनाच सभांत काय निर्णयईं काढाला झाल नाही. 

गौरव n  honour. respect. मर्यादा. आदर॑. uis विश्व क्रिकटांत॑ सग्ळ्यांचींपक्षा जास्ति रण केलतहेनी सचिन टेंडूळस्कर म्हणाच अम्च देशाला एक गौरवाच गोष्ट आहे.

गौरि n  Goddess Parvati. पार्वती देवि.

गौसण n  pillow/mattress cover. गवसण. ऊंशीला/अंथरूणाला धूळ लागनास्क॑ असाला घालाच पिशवीस्क॑ असाच साधन॑ ; गवसणी in sm.

ग्रह n  planet revolving around the Sun or a star. सूर्याला/ नक्षत्राला प्रदक्षिणा कराच एक गोळ मंडल. uis प्ळूटो एक ग्रह नहो म्हणून शास्त्रज्ञ निश्चय केल्यावर अत्ता सूर्यमंडलांत॑ नौ ग्रहांच बद्दिल आठ ग्रहच आहे अस॑ सांगतात॑. Note :- not to be confused with गृह meaning ' house/home'. 

ग्रहचार n  malevolent astrological influence of planets. ग्रहाच स्वाधीना मुळे होयाच वंगळ॑ (ओंगळ॑) अवस्था. uis त्यांस काय ग्रहचार की, हात ठिवलते तेवढ॑ व्यापारांतीन फार नष्ट झाल॑.

ग्रहण n  eclipse. भूमि, चंद्र, सूर्य हे तीनीं एकेच पंक्तींते येताना सूर्य अथवा चंद्र दिसनास्क॑ होयाच. uis पुरातन काळापसूनच अम्च॑ ऋषी-मुनी लोके सूर्यग्रहण अणी चंद्रग्रहण असलत्यांविषीन बरोर कळींगून होतत्यामळे प्रति वेळीन ग्रहण याच दिवस अणी समय बरोर सांगत होते.     

ग्रहण n  comprehension. समजणे. मनांत होणे. uis अम्च देशांत लेंकरांना पहिल॑ धरींगुन विषय ग्रहण कराच शक्ति बरीस अठवण करींगाच शक्ति वाढिवाला शिकून देतात॑.

ग्रहणशक्ति n  capacity to understand or comprehend. समजाला पह्जते शक्ति.

ग्रहबळ॑ n  the support of one's astrological stars/planetary position. राशिबळ॑. uis  (1) अम्च उद्योग बदलीवाच पुढे अम्च ग्रहबळ कस आहे म्हणून पाह्यिंगणे चोखोट. नाहीतर॑, असाच काम जाऊन बिदींत ओठाकांमते/होठाकांमते पडेल॑. (2) अम्च गृहमंत्रीच ग्रहबळ बेष आहे म्हणून कळत॑. थोर न्यायालयांत॑ पणीं त्येंचवर कित्ति 'एविडेन्स' देलतरीन त्येना काहीं कराला झाल॑ नाही.

ग्रहशांति n  propitiation of planets. ग्रहांला कराच शांतिपूजा. Note :- not to be confused with गृहशांति, meaning 'ritual purification of house'.

ग्रंथ n  an ancient tome. जुने काळांत॑ लिव्हलते महत्व विषयांच पुस्तक. uis अम्च॑ देशांत पुरातन काळांत॑ ताडपत्रांत (ताळिपत्रांत॑) लिव्हलते महत्वाच हजारों-हजार ग्रंथ बरोर पाह्यिंगना-ते-करतां नाश होत आहे, म्हणून ते अग्गीन "डिजिटैस" कराच श्रम अत्ता सर्काराकडूनीं, तसेच, वेगळ॑ संस्थां कडूनीं होत आहे. 

ग्रंथालय॑ n  library. पुस्तकालय॑. वाचनालय॑. लोकांस वाचाकरतां ग्रंथ मिळिवून ठिवलते स्थापना.  uis इतपर॑ तेवढ॑ देशांतीं 'इंटरनेट' ग्रंथालयच येणार. अगाउस्क॑ थोर 'बिलडिंग' (बांधणी) असना. तेवढ॑दनांसीं त्यंच कंपूटराच मूल्यान॑ कोण्त ग्रंथपणीं वाचाला होईल॑.

ग्राक n  customer. ग्राकि. घेणार. ग्राहक (Hindi). Note. from Hindi ग्राहक & Tamil.

ग्राकि n  customer. ग्राक. घेणार. ग्राहक (Hindi). Note. from Hindi ग्राहक & Tamil.

ग्राम n  village. खेडेगांव. uis अमेरिका, यूरोप असल॑ देशांतल॑ ग्राम अग्गीन स्वच्छ असेल॑. तिकडल॑ बीद॑, वार॑-पाणी हे सगळीं नीट असेल॑, अणी तिकड॑ भाग्यवंत लोक॑ थोर-थोर घर बांधिगट्लास्तील॑. हेज बरोर पाह्ताना अम्च देशाच ग्रामांच स्थिति फार मोस॑ म्हणूनच सांगाम॑.

ग्रामदेवता n  goddess revered by a particular village. गांवाच देवी.

ग्रामप्रदेश n  rural areas. जनसौकर्याच अभिवृद्धी बरोर झाल नाहीत॑ ठिकाण.

ग्रीष्म n  summer season. उन्हाळाच ऋतु/काळ॑.






घ the fourth consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच चौथ॑ व्यंजन॑.

घटका n  a period of twenty four minutes. चोवीस मिनिटाच काळ. घटिका. घडी.

घटना n  incident. an happening. वृतांत. uis पाकिस्थानांतून आलते मुस्लीम तीव्रवदींच बरोर झालते घटनांत॑ अम्च॑ सैन्याच एकलेहीं चार तीव्रवादीहीं मरले म्हणून कळ्ळ॑.

घटना n  an episode in T.V. टी.वी-च॑ विषय भाग. टी.वींत॑ याच धारावाहीच एक भाग.

घटनाधारा n  serial episodes in T.V. टी.वींत॑ याच धारावाही. 

घटमुट adj  robust and healthy. घटमुट. बलाष्टिक ; घटमूट in sm. uis मझ॑ मित्राच॑ बापाला 100 वर्ष संपलाहे तरीन, त्येनी अत्तपणीं घटमुट (घट्टीमुट्टी) आहेत॑. दिवसोडि पाष्टे (पाह्टे) एक घंटेच वाकिंग करूनटाकून  'हैकोर्टाला' जाऊन त्यंच वकीलाच काम करणेंत॑ त्यांस॑ थोडक पणीं श्रम होत नाही.

घटमुट adj  sturdy. hardy. घटमुट. uis हेमध्ये बंगळूर कॉरपरेषन कित्येक बीदांच रुंद जास्ति कराम म्हणून घटमुट असाच झाड अग्गीन फाडून टाकाला निर्णय केलत्याच विरुद्ध॑ पट्णाच अग्गि रेसिडन्ट्स वेल्फ़ेर असोसियेषनीं मिळून एक थोर प्रकटन केले. 

घटिका n  a period of twenty four minutes. चोवीस मिनिटाच काळ. घटका. घडी. uis उजंड दिवस मी म्हणींगट्लों घटिकाच अर्थ "डोळे बडीवाच॑ समयाच वेळ" म्हणून. पण, अत्ता कळ्ल॑, एक घटिका म्हणजे 24 निमिषाच वेळ म्हणून.

घट्टि adj  firm. हलनास्क॑ असाच ; घट्ट in sm. uis कुर्सीच एक पांय मोडून गेलाहे. ते बरोर करापतोरी एक मोट्ठ॑ दोरांत॑ घट्टि बांधून ठिवलतर॑ कोणीं कळनास्क॑ तजांत बसलतर॑ पडनाते.

घट्टि adj  compact. पक्का असाच. घटमुट असाच ; घट्ट in sm. uis घर बांधताना पाया घट्टी असास्क॑ पाह्यींगाम॑.

घट्टि adj  thick (not dilute). नित्तळ नाहीते ; घट्ट in sm.  uis घट्टि दूधांत॑ अधीक साय असणामुळ॑ ते पीणे अम्च आंगाला वायीट आहेतेकरतां पत्तळ दूध घेणच उत्तम॑.

घट्टि adj  strong. बळ असाच. बळकट ; घट्ट in sm. uis ईजिप्टांत॑ चार पांच हदार वर्ष पुढे बांधलते पिरमिड अत्तपणीं घट्टि आहे.

घट्टि adj  loud (noise). मोट्ठ॑ (शब्द). uis लेंकरू झोंपी जात आहे. तला घट्टि बोल नको म्हणून सांगशील का ?

घठम n  an earthen pot used as a percussion musical accompaniment. संगीताच एक वाद्य. uis गाणेच कचेरी होत असताना घठम बडिवणार ते मघ्य-मध्य उचलून व॑र भिरकावून त्यंच षानपण॑ दाखिवतील॑ ! Note. from Tamil.

घडघडणे vi  to thunder. पाऊसाच मेघाच (वांबाच) गर्जना होणे. गडगडणे. uis  अधीक घडघडलतर॑ पाऊस येइना म्हणून सांगणे आहे. तसच, अधीक बोलणार कामाळू असनात॑.

घडघडा n  thunder. गडगडा. पाऊसाच मेघाच गर्जना. वांबाच गर्जना.

घडिगार n  clock. watch. वेळ दाखिवाच उपकरण॑ ; घड्याळ in sm. uis ते घडिगार बरोरल॑ वेळ दाखिवत नाही वाटते. दाहा मिनिट मागे दाखिवत आहे. Note. from Hindusthani & Tamil.

घडी n  a fold. मुजलून/मुदलून ठिवाच॑. uis इस्त्रि केलते फडकी घडीनीशी पेटींत ठींगून ट्रेनांत की / प्लेनांत की गेलतर॑ घडी पूर्त नासुन जाऊन पुन्हा इस्त्रि करामते पडते. 

घडी n  a period of twenty four minutes. चोवीस मिनिटाच काळ. घटका. घटिका.

घडीघडी adv  time and again. often times. frequently. पुन्हा-पुन्हा. uis चुकून पणीं तज कडून काहीन घेऊन आणताने. वाचूनटाकून देतों म्हणून तज एक पुस्तक काढींगून आलों. तेवढ॑च, ते वाचून संपिवाजोरी पुस्तक परतून दे म्हणून घडी-घडी विचारून मझ॑ प्राण काढला.

घडी घालणे vt  to fold. मुजलणे. मुदलणे. uis अम्ही ल्हान असताना वाळलते फडकी काढून घडी-घालून (करून) कपाटांत ठिवाच काम मीच करत होतों. Note:- मुजलणे/मुदलणे appears to be an obsolete word in sm. दुमटणें in sm means 'to double over, to fold'.

घडी-मोडणे vt  to unfold.  मुजलून असाच उघडणे.

घन॑ n  heavy. भार. जेड ;  घन/घण in sm.

घनश्याम n  Lord Krishna. श्रीक्रिष्णा.

घनश्याम adj  dark complexioned. काळे रंग असणार.

घम्मग॑ adj  pleasant smell. खम्मग. चोखोट वास. घम-घम वास. खमंग/घमघमाट in sm. uis (1) खीरांत कुंकुमपू (केसरीच फूल॑) घाट्लतर खिराला चोखोट रंगीं घम्मग वासीन येईल. (2) उन्हाळाच दिवसांत॑ चेन्नै/मदुरै पटीस गेलतर॑ बिदींत पणीं मोगराच फुलाच घम्मग वास बडीवेल॑.

घर n  house. राहाच ठिकाण. आलय.

घर करणे vt  to set up house. घरांत॑ कुटुंब चालिवणे. uis कोण्तेक मनुषालीन (प्राणीला/पक्षीला पणीं) स्वंत घर करणे म्हणाच॑ त्यंच जीवनाच॑ एक मुख्य लक्ष्य असते.

घरघूस n  a type of large rodent. bandicoot. एक प्रकाराच मोट्ठ॑ उंदीर. 

घरघूशी fig  a home bird. an introvert. a person who is shy of company. दुसरेंकड जास्ति वागनाते मनुष. uis  घरघूशी लोकांना बाहेर अधीक जाणे की, चार लोकां बरोर मिळणे की अवडना. असलते लोक॑ विकाच/"मार्केटिंग" लैनांत घूसताने. तेना एक "कंपूटर" देवून तज वाटे काय काम होत की ते करीवुया.

घरच॑ adj  belonging to the house. घराला संबंध झालते ; घरचा in sm. uis कित्येक लोक॑ कामवालांस पणीं त्येंच घरच॑ लोकांस्क॑ पाह्यींगतात॑.

घरजामाई n  son-in-law staying in the house of in-laws. सासुरवाडींत॑ राह्याच जामाई ;  घरजावई in sm. uis नवरा हुडकणार लोकांला लेंक॑ विना वेगळ॑ लेंकर॑ कोणीं नाहीतर॑ घरजामाई होयाला कोण तय्यर आहेत की असलते नवराला पहिल॑ हुडकतील॑. हेच अगाऊच रीते होत॑.

घरदार n  the entire household. कुटुंब, घराच पूरा. 

घरप्रवेश n  house warming ceremony. गृहप्रवेश. वास्तुपूजा. एक नव घरांत॑ राहाच पुढे कराच पूजा.

घरवसा n  cobwebs. आठपांयेंच॑-पूची (कोष्ट/कोळी/अष्टपाद) घराच आंत॑ छताखाले बांधाच जाल ; घरोसा/घेरोसा/घरंव/घरू/घेरू/जाळें/सुतेरा in sm. uis अधीक दिवस/महीने एक खोली झांकून ठिवलतर॑ छताच खाले घरवसा बांधून असाला साध्य आहे.

घरोघर adv  each and every house. प्रति घरांतीन. प्रति घरालान ; घरीदारी in sm. uis  सन्यासाश्रम घेटलतर॑, त्यंच स्वंत वस्तु काहीं असताने. घरोघर जाऊन भीक मागूनच॑ जेवाम॑. हे काळांत अस॑ करणार लोक॑ फार उण॑ आहेत॑.

घसा n  sound from the throat. गळांतून याच शब्द. uis वय झालतामुळे लता मंगेशकराच घसा बदल्लाहे. त्यांस त्यंच घसावर पूर्त नियंत्रण/अठोपण असास्क दिसत नाही.

घसा n  throat. gullet. गळा. कंठ. uis चघळाला कष्ट असाच पदार्थ खाताना घसाला जाऊन सांपडींगनास्क॑ पाह्यींगाम॑.

घसा धरणे vi  to have throat problem. घसाला होय़ाच तंटा. uis फ्रिड्जाच हिंस पाणी पीऊन दोन दिवसापसून मला घसा धरलाहे.

घसा फाडणे fig  to shout or talk at the top of one's voice. मोट्ठ॑ शब्दांत॑ वरडून बोलणे. uis अम्ही कोणीं किवड॑ नोहो. कां तो घसा फाडून वरडतो ?

घसा बसणे vi  to have a problem of being heard. गळांतून शब्द बाहेर येनास्क॑ होणे. uis गाण॑ सांगणार लोक॑ त्यंच घसा बसनास्क असला हिंस पाणी पीणे की हिंस पदार्थ खाणे की करनात॑.

घंगाळ n  a large (brass) vessel for storing water. गंगाळ. घंघाळ. हंडा. पाणी धरून ठिवाच एक मोट्ठ॑ पात्र. uis (1) अम्च जुने घरांत थोर थोर घंगाळ होते. अम्ही नव फ्लाटाला सरकताना ते तेवढीन गुजरीला विकलों. एक दोन तरीन उरिवलसल तर॑ ते "हालांत॑"  "शो-पीस" म्हणून ठिवलासुया. (2) अगाऊच काळांत आडाच॑ पाणी शेंदून न्हाणींत एक थोर घंगाळांत॑ भरून ठिवून हंडाच चूल पेटिवून आंघोळीच पाणी तय्यर करत होते.

घंघाळ n  a large (brass) vessel for storing water. गंगाळ. घंगाळ. हंडा. पाणी धरून ठिवाच एक मोट्ठ॑ पात्र. uis थोर-थोर पट्णांत राह्याच हे काळाच नव॑ पिढीच लोकांस घंघाळाच आवश्य नाही. कां म्हण्जे, त्यंच ल्हान-ल्हान नाहणींत गंगाळ ठिवालापणीं ठिकाण असत नाही अणी नळींत केम्हाहीं पाणी येतपणीं असत॑. 

घंटा n  hour. साठ मिनिट. Note:- singular, the plural being घंटे. uis तुझ करतां मी एक घंटा इकडे वाटपाह्त होतों. पण, तू आल नाहीस म्हणून वापस निघून गेलों. 

घंटानु-घंटा n  for hours together. घंटोन-घंटा. uis तुझ करतां घंटानु-घंटा तिकडेच राखून असच उद्देश नाही मला. मी तिकडे जाऊन पावतानच यास्क॑ असलतर॑ ये, होईनातर॑ येणच नोको.     

घंटे n  bell. घंटे. एक वाद्य. uis जुन॑ काळास्क॑ ट्रैन निघाच पुढे तीन दपा घंटे बडिवाच दंडक अत्ताअग्गीन रेल्वे स्टेषनांत॑  करत नाहीते.

घंटे n  time on the clock. घडिगारांतल॑ वेळ॑. uis घरच॑ बायको बाहेर हिंडत असल तर॑ घरांत असणार हेच सांगतील "घंटे झाल॑ आठ, भाताला नाही वाट ! " Note:- घडिगार (tamil) means clock, whereas it is घड्याळ in sm.

घंटे n  hours. साठ मिनिट. uis मी तीन घंटे तज करतां तिकडेच राखून बसलों तरीन तो आलाच नाही.

घंटोन-घंटा adv  for hours on. उदंड वेळ. घंटानु-घंटा. uis अत्तलीकडे  तिरुपतींत 60 वर्षाच वर असणारांना दिवसाला तीन-चारदा महाद्वारांत्सूनच॑ दर्शनाला सोडतात॑. तजमुळे म्हातारे लोक॑ घंटोंन-घंटा 'क्यूंत' ओठाकाच/होठाकाच आवश्य पडत नाही.

घागर॑ n  a vessel for storing water. पाणी धरून ठिवाच एक मोट्ठ॑ पात्र. uis नळ नाहीते खेडेंत पांच-सहा बायका मिळून जवळ असलते कुंठ/ नदींत आंग दुहून, घागरींत पाणी धरींगून हांसत-बोलत घराला याच दृश्य पाह्याला बेष असत॑.

घाट n  mountain range. डोंगूराच पंक्ति. uis भारताच पश्चिमांत॑ असाच सह्याद्रि घाटाच पूर्वभागांत॑ पाउस उण॑ पडाला एक  मुख्य कारण घाटाच उंचामुळे पाउसाच वांबाला (मेघाला) पूर्वीकडे याला होयनाते करतां आहे.

घाट n  a mountain pass. a break in a mountain range. डोंगूराच मध्ये असाच वाट. uis कोयंबतूरांतून गुरुवायूराला जायाच वाट सह्याद्रीच मध्ये असाच घाटावाटी जात॑. हे घाटांत॑ केरळ राज्याच पालघाट गांव आहे.

घाट n  steps leading to a river bank or a tank. नदि नाहीतर॑, कुंठाच बाजू उतराच पायरी (पडतोरे). uis वाराणसींत॑ गंगा नदीच कांठांत॑ भरून घाट असाच अम्हाला पाव्हूया.

घाट n  burning ghat, ie, the place where dead bodies are burnt. चिता धाट. स्मशान. 

घाट n  oppressive feeling because of strong smell or thick fumes. घोळ वासामुळे अथवा घट्टि वाफामुळे होयाच तंटा. uis अमेरिकांत असणार गोर॑ लोकांना अम्च संपाक उदंड घाट वाटत॑. तम्हापणीं थोड लोक॑ रूच भोगून अम्च जेवण॑ जेवतात॑.

घाण n  stench. घोळ वास. वंगळ॑(ओंगळ॑) वास.  uis चेन्नैंत कोठ गेलतरीन कूवम नदीच' घाण येत असते. तज कारण तेवढ॑ घराच मोरीच पाणीनीं ते नदींत जाऊन मिळाचकरतां आहे.

घाण adj  obnoxious. foul smelling. घोळ वासाच॑. uis बंगळूरांतून रात्रि निघाच ’चेन्नै एक्प्रेस’ बेसिन-ब्रिड्ज स्टेशनांत वेघतानच कूवम नदीच घाण वास बडिवाला आरंभ होईल॑. ते घाण वासांतूनच अम्हाला कळून जात॑, चेन्नै येऊन पावलों म्हणून !

घाणका adj  an unhygienic man. आंग अशुद्ध असाच मनुष. uis बस्सांत॑ जात असताना मझ बाजू एक घाणका बसलोता.

घाणक॑ adj  unhygienic. अशुद्ध वास. uis अम्च॑ समोर बसल॑होतत्या षूसांतून तज पांय बाहेर काढला-कि-नाही, घाणक॑ सॉक्साच वास कोणालीं सोसाला होयनास्क॑ अम्ही अग्गीन मिळून तला बेष शिवा देलों. 

घाणा n  oil mill. तेलाच चक्कि. तेलाच गिरणि.

घाबरणे vt  to get scared. भींगणे. भें वाटणे. uis बीदींत॑ पोलीस कोणालतरीं ओठाकिवून कायतरीन विचारणा केलतर॑ पोणावांटा लोक॑ घाबरतील॑ (भींगतील॑). तज कारण पोलीसाच वर कोणालीं पातेरा नाहीत्यामुळे आसूया.

घाम n  sweat. perspiration. काताडांतून सुटाच पाणी. uis समुद्राच॑ कांठशी असाच सर्व गामांतीन घाम जास्त सुटेल॑. पण, तसलते ठिकाणी भूक नीट लागेल॑ अणी ते आंगाला चोखट म्हणून मी ऐकलोंहे.

घाम-सुटणे vi  to sweat. to perspire. घाम सोडणे. घाम गळणे.

घालणे vt  to put (atop, on, etc.). (एकाच वर) ठिवणे. uis हे फूलाच माळ ते विग्रहाच गळावर घालूनटाक.

घालणे vt  to thrust into. to put into. आंत ठिवणे. uis (1) हे पुस्तक ते पेटीचांत॑ घालूनटाक. बाहेर ठिवलतर॑ धूळ बडिवून हाळ होईल॑. (2) उगे बोट नाकाचांत॑ घाल नको. पाहणारांस कंटाळा वाटेल॑.

घालणे vt  to wear. नेसणे. uis आजच शिवींगून आणलते अंगी आजच घालून हाळ कर नको.

घालणे vt  to set out or lay out. घालणे. uis (1) मला भूक लागत आहे. लोक्कर ताट घालशील का ? (2) मला उदंड झोंप येत आहे. लोक्कर अंथरूण घालशील का ?

घालणे vt  to put on. to activate. घालणे. uis बसा पुढे टी.वीच॑ स्विट्च घालशीलका ?

घाव n  physical injury. wound. आंगाला काहीं लागून होयाच फोड. uis कित्येकदा 'आक्सिडेन्ट' होऊन खाले पडून बाहेर घाव लागनास्क असूया. पण, आंगांत (इंटरनल) घाव लागलासलतर॑ ते अण्खीं थोर समस्या होऊया.

घाव लागणे vi  to get wounded. घाव होणे.

घास n  hay. straw. dried harvested paddy stem. पीक काढल॑ नंतर कापून वाळिवलते तांदूळाच गौत. वैक्कोल (tamil). uis कागद उरपत्ते कराला घास पणीं एक "रामेटीरियलास्क"/आरंभ वस्तुस्क उपयोग होत॑. Note:- घास and गवत in sm means grass, as also hay or straw. 

घासणे vt  to scrub. घांसणे. मळक॑ रगडून काढणे.

घांट n  bell. घंटा. घंटे. झांकट.

घांस n  a mouthfull (morsel of food etc.). तोंडांत॑ भराच एवढे(भात/जेवाच पदार्थ) ; घास in sm. from ग्रास of Samskrth. uis अम्च देशांत कितिकी लेंकर॑ एक घांस भात पणीं मिळनास्क भूकांत कष्टि भोगत आहेत॑. हे विषय अम्च लेंकरांना कळीवून जेवताना एक शीत पणीं टाकताने म्हणून तेना शिकिवाम॑.

घांसणे vt  to scrub. घासणे. मळक॑ रगडून काढणे.
. uis तेलतवाच॑ चिक्कटपण॑ जायाला "विम" घालून अम्ही लोक्कुंडाच "स्टील-उलांत॑"  घांसतों. पण, कित्येकदा लोक्कुंडाच॑ चूर येथ-तेथ पडून संपाकाच पदार्थांच बरोर मिळनास्क॑ पाह्यींगाम॑.
 
घुडगा n  knee. पांयांच एक अवयव (भाग). गुडघा. गुडिगा. गुडिघा. गुढगा. गुढिघा.

घुरका n  snoring. झोंपी जाताना अपाप याच श्वासाच मोठ॑ शब्द. घोरटे ; घोरणे in sm. uis कित्येक लोक॑ घुरका सोडाला आरंभ केलतर॑ वेगळ॑ लोक॑ ते खोलींत॑ निजून झोंपीजायाला होयनाते-एवढ॑ शब्द करतील॑.

घुसळणी n  a churning rod. रवि. 

घुसळणे vt  to churn with a churning rod. रवींत॑ ढवळणे. uis दिवसास्क॑ मझ॑ बाईल दूधाच साये फिड्जांत काढून ठिवून, नंतर॑ एक दिवस तजांत थोडक॑ दहीं विरदणाला घालून, दुसर॑ दिवसी रवींत घुसळून लोणी करल॑. 

घुसळणे vt  to churn. मंथन करणे.

घुसिवणे vt  to push or sneak something or someone in. दुसरेला आंत घुसिवणे ; घुसवणे/घुसविणे in sm. uis मीनीं मझ॑ लोंकीं क्रिकट पाह्याला गेलते दिवसी भयंकर गुंप होत॑. मला आंत घूंसाला झाल नाही तरीन तिकड॑ कोणालाकी धरून मझ॑ लोंकाला स्टेडियमाच आंत घुसिवलों. 

घुंगरू n  a foot adornment with small bells worn by dancers. नर्तकांच पायेंत॑ बांधाच ल्हान-ल्हान घंटेच एक आभरण.

घुंघुरडा n  a bumble bee. एक विधाच उडाच प्राणी ; घुंघुरदा/घूंगरट in sm. uis घुंघुरडा डोळेजवळ येताना अम्हाला कोठ॑ टोंचतकी म्हणून भें वाटते. पण अम्ही तला काहीं करनास्क असलतर॑ तेहीं अम्हाला शिवनास्क उडून जाईल.

घूंसणे vt  to push in. बळ उपयोग करून आंत वेघणे ;  घुसणे in sm. uis सिकंदराबादांत 'जेनरल बजारांत॑ तेवढ॑ विधाच सामान सवंगान॑ मिळ्लतर॑पणीं तेथ आंत घूसाला सर्व तीन फुटाच॑ सांधीच॑ आहे. तेमळे ते दुकानांत वेघणे थोड कष्टेच. Note:- वेंघणे in sm means 'to climb' whereas वेघणे in DM means 'to climb' and 'to enter'.   

घूंसणे vt to sneak in. कोणालीं कळनास्क॑ आंत वेघणे. uis अम्च सभांत॑ तंटा करलम्हणून तला सरकिवून ठिवाला अम्ही कित्ति प्रयत्न केलतरीन तो कसतरीन आंत घूंसून आवश्य नाहीते तर्क आरंभ करेल॑.

घेणे vt  to buy. पैसा देवून स्वंत करींगणे. uis "घरांत॑ थोडपणीं तांदूळ नाही. दुकान-बीदीला जावून मी दहा किलो तांदूळ घेऊन येतों". Note:- (1) in sm विकत घेणे means 'to buy' (2) in DM the word विकणे is used only in relation to 'selling' and never in relation to 'buying'.

घेणे vt  to get. घेणे. uis तो अन्याय तंटा करत होता. दोन मार घेटला नंतर उगे बसला.

घेणे vt  to accept. स्वीकार करणे. uis अम्च गामाच नव तहशीलदार लांच घेणार मनुष म्हणून सगळ्यांसीं कळेल॑.

घेणे vt  to take in hand. to grasp. हातांत धरणे. uis मझ दोन हातीं दुखत आहे. थोड वेळाला तू हे पेटी मझकडून घेशील का ?

घेणे vt  to take up. हाती घेणे. uis अत्ताच तझकडे भरून जवाबदारी आहे. ते पुरना म्हणून अत्ता तो एक नव काम हाती घेटलाहे.

घेणेदेणे n  transactions. हेपटीस-तेपटीस होयाच व्यापार. देणेघेणे. uis अम्च जातींत वराडांत घेणदेण जास्त नाही. पण, कम्मा-रेड्डी-गौडा-मार्वाडी असलते जातींत वराडांत घेणेदेणे म्हणाच कोटोन-कोटी रुपेच॑ व्यवहार आहे.

घेरी n  giddiness. vertigo. डोस्के-फिरणे. चक्कर. uis 2001 मार्चांत मला असलास्क-असून घेरी आलहोत॑. सायंकाळी पांच घंटेंतून रात्रि बारा घंटे पर्यंतीन अवस्था भोगलों. हॉस्पिटलांत॑ मिळिवून "हेपारीन ड्रिप्स" देलावर मझ डोस्के-फिरणे राहले.

घेवडा n  beans. घेवडा शेंगा. एक भाजीपाला.

घोटाळा n  mess-up. गोंधळ॑.

घोडा n  horse. mare. colt. filly. pony. एक प्राणि. uis घोडाच॑ रेसांत पैसे घालणार कोणहीं जिंतून बाहेर आलते नाही. घाटलते पैसे पूर्त जाऊन कंगाल झालेवरेच॑ ते वेड॑ दंडक सुटेल॑. 

घोडा n  a tall stool. एक उंच स्टूळ (English).

घोडाबंडि n  horse carriage. जटका. टांगा.

घोर adj  fearsome. भयंकर. अघोर. uis हिरण्यकशिपूला हत्या कराला स्तंभाच आंतून प्रत्यक्ष झालते नरसिंह देवाच घोर रूप शांत कराला प्रह्ळादाला मात्र झाल॑.

घोर adj  palpably deep or dense. घोर. uis (1) नळ-दमयंतीच खाणींत॑ एक शापामुळे दमयंति एक घोर वनांत॑ सांपडींगून वाट चुकून फार तरपडले.(2) गंगाला आकाशांतून भूमीला आणिवाला भगीरथ महाराजा घोर तपस करामते पडल॑. 

घोरटे n  snoring. झोंपी जाताना नाक/घसांतून याच मोट्ठ॑ श्वासाच शब्द. घुरका. uis  घोरटे उणे कराला नाकावर घालाच "प्लासटरास्क" अत्तलीकड विकतात॑.

घोरणे vi  to snore. घोरटे सोडणे. uis साधारण म्हणून वय होतां-होतां घोरणे अधीक होईल. म्हातारे झोंपी जाताना जास्त घोरतील॑.

घोषणा n  announcement. proclamation. अग्गिदनालीं कळिवाला कराच वार्ता/समाचार. uis 'सीमाच॑' कार्यक्रम काय असलतरीन॑ अम्ही पंध्रा दिवसाच पुढेच तज घोषणा करतों. तरीन, जास्ति सदस्य येत नाहीते.

घोळ adj  disagreeable. unpleasant. कंटाळा वाटाच. ओंगळ॑. वंगळ॑. 

घोळ n  disorderly state of affairs or things. गोंधळाच अवस्था. uis गेल वार मोट्ठ॑ पाउस अलहोत-ते-दिवस अम्ही भाजीपाला घ्याला संतेला गेलों. संतेच ठिकाण एकदम घोळ होऊन पडलहोत-ते-करतां काहीं घेइनास्क॑ पर्तून येऊन गेलों.

घोळ n  extreme botheration.  थोर तंटा.

घोळ-घेणे vt  to irritate or bother (by  repeated arguments etc). फार उपद्रव करणे. पुन्हा-पुन्हा (तर्क करून) तंटा करणे ; घोळवणे/घोळविणे in sm. uis (1) कित्तिदपा सांगटलतरीन तो ऐकना. मला पाह्तानाअग्गीन उगे आवश्य नाहीस्क तर्क करून मला घोळ-घेत अस्तो. (2) कोणाच घरांतरीं एक चखोट विषय झालते कळ्लतर॑, समच हिजरा लोक घोळ-घेऊन पैसे उप्पडाला येऊन ओठाकतात. 

घोंट n  a gulp. गीळ. घोंटा ; घोट in sm. uis उन्हाळाच दिवसी बाहेर बिदींत जाणारांना एक घोंट हिंस पाणी देलतर॑ त्येनी तृप्त भोगतील॑. पैसे असणार एक घोंट ताक पाणी देऊया. 

घोंटा n  a gulp. एक गीळ. घोंट ; घोट in sm.

घ्या interj  take this. हे घेंत॑. हे घ्या. uis कोणाला कर्ज अवश्य नाहीकी त्यंचकडे बॉन्क लोक॑ येऊन "कर्ज घ्या" म्हणून वर-वर घोळ घेतात.




ङ the fifth consonant in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच पांचाव॑ व्यंजन॑.

No comments: