07 March 2012


Acknowledgment:-

Mr. R.R. Chandran, ex-Vice-President of the South Indian Maharashtrian Association, Hyderabad (SIMA) has been rendering great help to me in the preparation of the dictionary. Besides contributing a large number of words and sentences he has been of great help to me in fine tuning the contents of the dictionary. No amount of gratitude will suffice for the help I have received from him.



Abbreviations - संक्षिप्त प्रयोग

adj       adjective विशेषण॑
adv      adverb क्रियाविशेषण॑
collo    colloquial
conj     conjunction उभयान्वयी अव्यय
corrpt   corruption अपभ्रष्ट
decl     declension
DM      Dakshini Marathi/Tanjore Marathi दक्षिणी मराठी/तंजाऊर मराठी 
eg        for example उदाहरण॑
fig        figure of speech शब्दालंकार
gram   grammatical form व्याकरण रूप
hin       Hindustani हिंदुस्थानी
imp      imperative आज्ञार्थ
ind       indeclinable अविकारी
interj    interjection केवलप्रयोगी अव्यय
met      metaphor अर्थभेद अलंकार
n         noun नाम॑
p         participle धातु विशेषण॑
phr       phrase शब्दसमूह
pret      preterite क्रीयापदाच भूत काळ.
pref      prefix उपसर्ग
prep     preposition शब्दयोगी अव्यय
pron     pronoun सर्वनाम॑
prov     proverb and sayings
say       saying म्हण॑
slng     slang असभ्य भाषा
sm       Standard Marathi/Pune Marathi पुणे मराठी
suff       suffix प्रत्यय 
u          usage बोलीप्रयोग 
uis        used in sentence वाक्यांत॑ प्रयोग
v           verb क्रिया
vi          intransitive verb अकर्मक क्रियापद
vt          transitive verb सकर्मक क्रियापद



अ the first  vowel and the first letter in the DM alphabet. दक्षिणी मराठीच पहिल स्वर.

अ pref  used as a prefix to indicate negative meaning (eg. असत्य, असंभव etc).

अकटविकट adj  monstrously huge. hideously large. भयंकर अणी थोर आकाराच॑. फार घोर आकाराच. Note. अकटोविकट in SM. uis यक्षराजा सुकेतूच लेंक ताडका एक सुंदर पोरी होती, पण अगस्त्य ऋषीच शापामळे तिन॑ अकटविकट रूपाच राक्षसी झाली. 

अकटविकट सामर्थ्य adj  oversmart. extra cunning. विपरीत॑ वक्रबुद्धीच॑. uis पाकिस्थानाच नेतालोके भारताच विरुद्ध अकटविकट सामर्थ्य दाखिवून अत्ता त्यंच देश अधोगेतांत जात आहे.

अकर्मक क्रियापद n  intransitive verb (gram). वाक्याच अर्थ पूरा कळिवाला कर्माच आवश्य नाहीते क्रियापद. uis निसरणे, हे एक अकर्मक क्रीयापद आहे.

अकस्मात adv  unexpectedly. suddenly. असलास्क असून. दिडीरशी (Tamil). uis साळेंत॑ मझ॑ बरोर वाचलते मित्राला पाव्हून उदंड दिवस झाल॑ होते. काल दुकानबीदीला गेलास्ताना मी तला अकस्मात पाह्यलों.

अकारण॑ adv  without reason. कारण नाहीस्क॑. विना कारण. uis तू कायतरीन खोडी केलासील॑. अकारण॑ तुला कोणीं हाक्का मारनात॑/शिवा देनात॑.

अकाल॑ n untimely. अवेळ॑. uis मृकंडु ऋषी अणी मरुदमतीच लोंक होऊन उजलते मार्कंडेया सोळा वर्षांत अकाल मरण प्राप्त होईल म्हणून होत॑ तरीन, यमधर्माकडून ते बालऋषीला भगवान शिव वांचिवले.   

अकालमरण॑ n  untimely death. ल्हान आयुषांत॑ होयाच मरण॑. अकालमृत्यू. uis तिला तीस वर्षपणीं झाल नव्हते. कॅनसर येऊन अकालमरण॑ झालते ऐकून मला संकट वाटले.

अकालमृत्यू n  untimely death. ल्हान आयुषांत॑ मरणे. अकाल मरण॑. uis गणित शास्त्रांत फार सामर्थ्य दाखिवलते स्रीनिवास रामानुजन बत्तीस वर्षांत अकालमृत्यू प्राप्त करले.

अक्कतीज n the Hindu festival falling next day to भाऊबीज (after Dipavali) when brothers honour sisters. दीपावली सण झाल नंतर॑ अणी भाऊबीजाच दुसर॑ दिवसी भाऊंडे बहिणींस आदर कराच सण. Note. अक्का (sister) + तीज (third day of the lunar fortnight). uis मझ॑ बहीण विदेशांत आहे-ते-करतां अक्कतीज सणाला वर्षा-वर्षी एक हदार रुपे तिज बॅन्क खातांत मी घालून टाकतों.   

अक्करे n  eagerness. अति आशाच विचार॑. uis बाजू घरच॑ लोकांमध्य॑ कायतरीं भांडा-भांडी झालतर॑ अम्ही त्यंच विषयांत॑ तोंड घालून अक्करे दाखिवणे चोखोट न्हो म्हणतील. Note :- from Tamil.

अक्का n  elder sister. वडील बहीण॑ ; ताई/आक्का in sm. uis  शेखराला धक्टि बहीण कोणीं नाही. एक अक्का मात्र आहे.

अक्कि n  a type of pox. एक विधाच दीवी-रोग. uis अगाऊच काळांत लेंकरांस अक्कि आलतर कुंभाराकडे बलाईंगून जावून मंत्र करींगून हातांत यंत्र बांधींगून येतील. 

अक्रम n  unlawful act. नियमाच विरुद्ध कराच काम. uis चोर्टेलोक अक्रमकार्य काहीं करनास्क॑ असाला अम्च गामच (गांवांच) पोलीस उदंड पाह्यींगतात॑.

अक्रम n  disorder. क्रमाच विरुद्ध॑. uis मध्य-मध्य बंगळूराच पोलीस अक्रम पसराच गुंडा लोकांस धरून किलुपांत घालणे आहे.

अक्रा n  eleven. दहाच नंतरल॑ संख्या ; अकरा in sm. uis क्रिकेट, फुटबाल, हॉकी असलते खेलांत एक एक पक्षांतीन अक्रा अक्रा दन अस्तील॑.

अखतीज n  the Hindu festival of Akshay-thritheeya falling on the third lunar day of the first half of Vaishakha. अक्षयतृतीया. अक्षतृतीया. Note. from अक्षय+तीज (third day of the lunar fortnight). uis 1) वैशख महिनेच शुक्लपक्षाच तृतीया दिवसी अक्कतीजाच सण येत॑. 2) अक्कतीजाच दिवसी चोखोट काय करलतरीन वर्ष पूरा अण्कीन ते वाढत जाईल म्हणून भरून लोके ते दिवसी सोनेच आभरण घेतील॑.

अखंड adj  undivided. wholly in tact. सग्ळ॑ होऊन असाच॑. uis अखंड होऊन असलत॑ "यु. एस. एस. आर" 1996 नंतर॑ पंध्रा वेगळ॑-वेगळ॑ राज्य झाल॑.

अखंड-दिवा n  an oil lamp kept burning perpetually in front of gods' idols. देवाच विग्रहाच समोर लावून ठिवाच निरंतर दिवा. नंदादीप॑. uis अखंड दिवा लावाला तीळाच तेल श्रेष्ट म्हणून शास्त्र सांगते.

अगत्य adv  without fail. कंडिप (Tamil). uis मझ लेंकीच वराडाला तुम्ही येईनास्क॑ असताने. अगत्य येऊनेच सराम॑.

अगत्य n  essential/necessary condition or requirement. imperative. अवश्य. uis तुम्च नव॑ घराला याला वाट मला कळेल॑. वाट दाखिवाला म्हणून एक मनुषाला तुम्च कडून पाठिवून देवूनच सराम॑ अस अगत्य काहीं नाही.

अगत्य n  required attention. पह्जते एवढ॑ लक्ष्य/श्रद्धा. uis उद्या शेवटीच परीक्षा आहे, तरीन, थोडपणीं अगत्य नाहीस्क॑ तो टी.वी. पाह्त बसलाहे.

अगरबत्ती n  incense stick. ऊदुबत्ती. uis अगरबत्तीच वास लागलतर॑ श्वास सोडणे कष्ट होईल म्हणून कित्येक लोकांस॑ ते बरोर पडना.

अगाऊ adv  in advance. beforehand. पुढेच॑ ; अघाऊ in SM uis बाह्येर गामाला कोठतरीन जायाच असलतर॑ वापस याच टिकट अगाऊ घेऊन ठीवींगणे चोखोट.

अगाऊचकाळ॑ n  earlier times. गेलते काळ॑. uis पंतोजीलोकांना अगाऊच काळांत॑ मिळास्क॑ अत्ता मर्यादा मिळणे अप्रूप झालाहे.

अगाध॑ adj  profound. deep. गाढ. तीव्र. uis तत्वज्ञानांत॑ अगाध पांडित्य असाच व्यक्तींच भाषण ऐकलतर अम्च मनांत त्यंचवर अपाप मर्यादा वाढल॑.

अग॑ ind  a manner of addressing a girl or a woman. पोरींना/बायकांना बलावाच एक रीत॑. uis मझ बाईलीला मी "अग॑"  म्हणून बलावाच थोडकपणीं इष्ट नाही. "नाव सांगून बलावांत॑" अस सांगते.

अग्गीन pron  everything. all. अस्कीन. अस्गीन. अग्गीं. सग्ळीन. पूराहीं. uis हे खोली अत्ताच खालीकरून देम॑. आंत असाच सामान अग्गीन/अस्कीन काढून बाहेर ठिवांत॑. Note :- The word अग्गि/अग्गीं/अग्गीन appears to be a morphed version of अख्खि/अख्खीं/अख्खीन. अख्खा in SM means "full"/"entire".

अग्निकाष्ट  n  cinder. पेटून उरलते कोळसा. पेटून उरलते लांकड॑. uis होम झाल नंतर भोईं पुसताना आचारेच बोट अग्निकाष्ट लागून लासले.

अग्निकुंड  n  a fire-pit for performing sacred rites. होम कराच अग्नीच कुंड. होमकुंड. uis घरांत॑ होम करताना भोईं (भोए) हाळ होयनास्क॑ असाला वाळू घालून तजवर अग्निकुंड करणेच चोक्कोट.

अग्निज्वाला n  flame. विस्तूच ज्वाला. विस्तूच पेट. uis यंदा अम्च गांवांच जवळच राणांत॑ मोठ जाळ पेटून पूरा नाश झाल॑. दोन मैल दूरांत्सून अम्हाला अग्निज्वाला दिसत होत॑.

अग्निनक्षत्र n  a particular day in summer when the temperatures are very high. सूर्याच ऊन भयंकर असाच उन्हाळाच दिवस. uis हे वर्ष अग्निनक्षत्राच दिवसी मी चेन्नैंत॑ जाऊन सांपडींगून तिकडल॑ भयंकर ऊबांत॑ तरपडून गेलों.

अग्निपरीक्षा n  extreme ordeal to prove veracity. पवित्रता दाखिवाला कराच उग्रपरीक्षा. uis पैसा घेवून क्रिकेट मॅचाच परिणाम बदलिवाला प्रयत्न करलते अपवादांतून चुकाला कित्येक लोकांस॑ एक मोठ अग्निपरीक्षा करामस्क॑ झाल॑.

अग्निपर्वत n  volcano. ज्वालामुखी. uis भारताच एकच-एक अग्निपर्वत अंदमान-निकोबार द्वीपांत आहे.

अग्निप्रवेश n walking over burning embers of coal or wood fire under a vow. नवस करून कोळसाच विस्तू नाहीतर॑ लांकडाच विस्तूच व॑र चालून जाणे. uis तमिलनाडांतल॑ कित्येक देऊळांत॑ अग्निप्रवेशाच नवस उदंड प्रसिद्ध आहे.

अग्निशमन॑ n  putting out the fire. विस्तु विजिवणे. uis फार उंच असाच बांधणींला/बांधोटींला विस्तू पेटलतर॑ ते शमन कराला पह्जते उपकरणीं अग्निशमनाच बंडीनीं अम्च गांवांत॑ (गामांत॑) आहेका, हे अम्हाला संदेहच.

अग्निहोत्र n  name of a Hindu religious ritual dating to the Rigvedic times. ऋग्वेद कालांतून आचरण कराच एक हिंदू यज्ञाच नाव. Note. in this homa cow's milk or ghee is offered into fire every day at sunrise and sunset accompanied by the agnihotra slokas. uis ऋग्वेदाच अग्निहोत्र यज्ञालीन, अग्नील फार महत्व द्याच पारसी धर्म, म्हणजे, ज़रथुष्ट्री धर्मालीन संबंध आहे म्हणून धर्म पंडितांच एक अभिप्राय आहे. 

अग्निहोत्री n  a priest who performs agnihothra. अग्निहोत्र यज्ञ कराच पुरोहित. uis अग्निहोत्र कराच कित्येक ब्राह्मणकुलांच लोक त्यंच अडनाव अग्निहोत्री म्हणून ठिवींगतात.

अग्नी n  fire. विस्तू. uis अग्नी कस॑ करणे म्हणून आदि मनुषाला शिकाला झालते, मानव संस्काराच एक थोर विषय आहे म्हणून शास्त्रज्ञ लोक सांगतात॑.

अग्नी n the god of fire. अग्निदेव. uis ऋगवेदांत॑ विष्णू, शिव॑ ह्यांचपक्षा अग्निदेवाला स्तुती कराच श्लोकांच संख्या जास्ती आहे. 

अग्र  adj  leading or top end or edge. apex. शेंडा. कोने भाग. शेवटीच भाग. अग्रभाग. uis महाराष्ट्रांत॑ गोकुलाष्टमी दिवस ओठाकिवून/होठाकिवून ठिवलते एक मोठ काठीच अग्र भागांत॑ दहींच मडके बांधून तला फुटिवाच खेळ उदंड आवेशांत॑ खेळतील॑.

अग्र  adj  foremost. best. स्रेष्ट. uis पंचपांडवांत॑ अर्जुनाला "अग्र" म्हणून सांगतात.

अग्रगण्य adj  outstanding. counted amongst the best. principal. मुख्य. प्रधान॑. uis भूलोकांत एवढ॑पर्यंतीन जन्म झालते शास्त्रज्ञांत॑ अल्बर्ट ऐनस्टीन सगळ्याचीनपक्षा अग्रगण्य म्हणून सांगूया.

अग्रभाग adj  leading or top end or edge. पुढ॑च भाग. वर्चभाग. uis सणाच दिवसी पान मांडून जेवण वाढताना पानाच अग्रभागांत मीठ वाढतील॑.

अग्रहार n  an enclave or a street in a village occupied by brahmins. ब्राह्मणलोक राहाच वाडा. ब्राह्मणलोक॑ राहाच बीद॑. uis बंगळूराच जवळ तमिलनाडाच धर्मपुरी जिल्लांत श्री राघवेंद्रस्वामीच ब्रिंदावन पाप्परपट्टी अग्रहार म्हणाच ठिकाणी आहे.

अघोर॑ adj  dreadful. घोर॑. भयंकर. भें वाटाच॑. uis प्रेत पिशाचाच सिनिमा "ड्राकुळा" मला अघोर वाटल॑.

अच्च॑ n  mould. अच्च॑. uis वराडांत नवरीला मूल-पाह्याच वेळी कट्टाच (लांकडाच) अच्चांत केलते विध-विधाच साखरीच-बावोली ठिवणे आहे. Note :- from Tamil.

अच्युत n  Lord Krishna. श्रिक्रिष्णा. uis अच्युत म्हणाच गोष्टाच अर्थ आहे, दृढ स्थनांत॑ अथवा स्थितींत असणार, म्हणजे, कद्दीन नाश न होणार.

अजय adj  unconquerable. one who cannot be defeated. हरिवाला होयनाते. uis मल्लयुद्धांत॑ भीमसेन॑ अजय होते.

अजित adj  unconquered. हरनाते. uis तज माय-बाप तला अजित म्हणून नाव बरोर ठिवलते, कां म्हणजे, हातांत कोण्त काम काढलरीन, कसलते कष्ट आलतरीन, ते अग्गीन समाळाच सामर्थ्य तला आहे.   

अजीर्ण n  indigestion. जीर्ण होयनास्क॑ असणे. दहन होयनास्क॑ असणे. uis  कित्येकदनास॑ कच्चा फणसाच भाजी खाल्लतर अजीर्ण होईल.

अजून adv yet. still. एवढ॑ पर्यंत. uis चार घंटेच पुढे येतों म्हणून तो सांगीट्ल्होता. अत्ता साडे चार होत आहे. अजूनीं तो आला नाही. उगेच थांबून प्रयोजन नाही, जावुम्हणे.   

अटकणे vi  to get snagged. सांपडिंगणे. Note. in a nail, hook etc. खिळांत वगैरा. uis वाळिवाच दोरींतून वाळलते कापड॑ काढताना कांबाच कोनेंत अटकून मझ एक अंगी फाटले.

अटकळणे vi  to stumble. to trip over. पांय अडकून लंबडून (लवंडून) पडणे ; अडकळणे/अडखळणे/अडखुळणे in sm. uis मझ बहिणी मैसूरांत बांधाच नव घर पाह्याला अम्ही गेल वार तिकडे गेल्होतों. घराच आंत वेघताना उंबरेंत बांधून ठिवलते अडव काठी पाह्यनास्क॑ मी अटकळून पडलों.

अटणे vi  to boil to a thick consistancy. अडणे. ताऊन उणे होणे. uis दूधपेढा करताना दूधाच अटणे बरोर गवनांत ठीवींगाम॑, कां म्हणजे, जास्ती अटलतर॑ दूधपेढा करपून जाईल.

अटोपणे vi  to contain. भाग होऊन असणे. uis हिंदू धर्माच सगळ॑ मूलशास्त्र ग्रंथहीं ॐ म्हणाच ओंकार नादांत अटोपून आहे म्हणून विश्वास.

अटोपणे vt  to wind up. संपिवणे ; आटोपणे/आटपणे/आठोपणे in sm. uis मुंजीच छत्रांतून तेवढीन अटोपींगून येताना दुपारा चार घंटे झाल॑.

अटोपणे vt  to control. नियंत्रण॑ करणे ; आटोपणे/आटपणे/आठोपणे in sm. uis  वराडाच वेच दहा लाखांत अटोपुया म्हणून मला वाटते.

अटोपणे vt  to put up with. सोसणे. uis मी तीर्थ-प्रसाद घ्याला मठाला घेल्होतों. उदंड (उजंड) वेळ झाल॑. मला भूक अटोपींगाला झाल नाही.

अटोपणे vt  to restrain. नियंत्रणांत ठिवणे ; आटोपणे/आटपणे/आठोपणें in sm.  uis तो वेडाला उदंड आवेश येऊन कोणाल तरीन माराचपुढे कोण तरीन तला अटोपिवांत॑.

अट्टहास n  boisterous and uncontrolled behaviour. उदंड॑ वरडत गलाटा करणे. uis वेगळ॑ लेंकरांच अट्टहास पाह्ताना अम्च लोंक फारच साधू म्हणून सांगूया.

अट्टहास n violent laughter. वेड॑ हांसणे. uis जुने काळाच "मायाबज़ार" सिनिमांत॑ खडोदगज सांगाच एक गाणे अत्तापणीं अठींगटलतर मनाला कुशी (खुशी) वाटते. ते गाणेंत॑ खडोदगज कराच अट्टहास ऐकाला बेष/बेश अस्ते.

अट्टा n  card board. जाड कागद. रट्ट. uis नाजूक साधन अट्टाच डब्बांत जोडून ठिवताना मध्ये मध्ये फेविकॉल ठिवून जोडलतर चोखोट.

अठवण n  remembrance. recollection. सयेंत याच॑ विषय. uis गेल वर्ष  बालीला जाऊन आलास्की, तिकडे काय काय पाह्यलास म्हणून अठवण असलतर॑ तजव॑र एक ल्हान पुस्तक लिव्हशीलका तू ?

अठवणे vi  to come to mind. to remembrance. to recollect. सयेंत येणे ; आठवणे in sm. uis गेल वर्ष  बालीला जाऊन आलास्की, तिकडे काय काय पाह्यलास म्हणून तुझ मनांत अठवणे आलतर॑ तजव॑र एक ल्हान पुस्तक लिव्हशीलका तू ?
 
अठींगणे vt  to recollect. to ruminate. योचना करणे. सुचींगणे. सये करींगणे. uis (1) अमचेच चूकामुळे हातांतून पैसे गेलते विषय अठींगून प्रयोजन नाही. (2) दोन दिवसापुढे तिज नव॑ बावोलि हरपला पसून अत्ता पर्यंतीन (पतोरी)  ते ल्हान पोरि तेच अठींगून-अठींगून रडत आहे.

अठींगणे vt  to suggest to oneself. अपाप मनांत॑ सुचींगणे. uis अम्च लोंक अमेरिकांत॑ वाचत आहे. अठींगलास्क॑ समच बांगळूराला पळून याला होईना. 

अठ्रा n  eighteen. सत्राच नंतरल॑ संख्या ; अठरा in sm. uis अठ्रा वर्षाच वये झालत्यांस अम्च॑ देशांत मतदान कराला अर्हता आहे.

अडकत्या n  a scissors like instrument to slice betelnut. सुपारी कापाच कात्रास्कल॑ एक उपकरण॑. अडकिता.अडिकित्या. uis जुने काळांत एक एक घरांतीन अडकत्या होत॑तरीन अत्ता ते पाह्णे फार अप्रूप झालाहे.

अडकणे vi  to snag. सांपडींगणे. uis पतंग उडिवत अस्ताना दोरी एक नारळीच झाडांत अडकल॑ अणी ते सुटिवाला प्रयत्न करताना दोरा तुटले.

अडकरणे vt  to block. to obstruct. अडव॑ करणे. मध्य येणे. अडव॑ येणे. uis कापड वाळिवाच कांब नंखर॑ व॑र बांधलनाहीतर॑ लेंकरे पळा-पळी करताना ते त्यांस अडकरून खाले पडतील॑.

अडक॑ n  a type of cooking vessel. संपाकाच एक विधाच भांडी. Note:- with it's diameter smaller than it's height. uis अडक॑ भरून सांभार करून पणीन पुरे-पुरनास्क॑ होईल म्हणून अमच॑ आजी अण्खी एक अडकेंत॑ कढी करून ठिवले.

अडकिता  n  betelnut slicer. अडकत्या. अडिकित्या. सुपारी कापाच कात्रास्कल॑ एक उपकरण॑. uis मझ॑ लेंक तिज आजीच अडकिता कोठकी हरपूनटाकून काहीनच कळनात्यास्क॑ उगे बसूनगेली.   

अडकिवणे vt  to hang someting (in a hook etc). लोंबून घालणे. अडिकिवणे. लटकिवणे ; अडकवणे/अडकविणे/अडिकिवणे in sm means 'to hinder', 'to stop'. uis साळेंतून वापस घराला अलांपिरी भिंतींत॑ असाच खिळांत॑ अडकिवलते पुस्तकाच पिशवी पुन्हा साळेला जाया पर्यंतीं उघडाच दंडक तला नाही.

अडकिवणे vt  to fasten cross-wise (as an hindrance). अडव॑ बांधून ठिवणे. अडिकिवणे. uis कापड वाळिवाच कांब अडकिवून बांधनको म्हणून मी तला सांगट्लोंतरीन तसच बांधूनठिवलाहे तो.

अडचण॑ n  difficulty. constraint. तंटा. कष्ट. uis पैसाच काहीं अडचण असलतर संकोच भोगनास्क॑ मला सांगा. मी तुम्हाला सहाय करतों.

अडचण॑ n  congestion. गुंपामळे होयाच तंटा. uis पटणाच जनसंख्या भयंकर होऊन वाढलाहे. कित्येक बीदी वाटी चालाल पणीं होयनाते एवढे अडचण॑ झालाहे.

अडणे vi  to boil to a thick consistancy. अटणे. तावून उणे होणे. uis दूधपेढा करताना दूधाच अडणे बरोर गवनांत ठीवींगाम॑, कां म्हणजे, जास्ती अटलतर॑ दूधपेढा करपून जाईल. 

अडनाव n surname. उपनाव. कुलनाव ; आडनाव in SM. uis मराठी लोकां मध्ये अडनाव प्रति व्यक्तीनीं ठींगतात॑. पण, अनेक तंजाऊर मराठी कुटुंबांत॑ उदंड वर्षापसून त्यंच अडनाव विसरलामुळे/सुटलतामुळे अडनावाच बद्दल/भरती नुस्त "राव" म्हणून ठिवींगतात॑.

अडनीद n  half sleep. half awake. drowsiness. अर्धझोंप॑. जागेझोंप. uis दुपारच वेळ मी अडनीदांत असताना मला उठीवून सिनिमाला येतांतका म्हणून विचारलतर॑ मी काय सांगू ?

अडभिंत n  a parapet. उंच उण॑ असाच भिंत ; आडभिंत in SM. uis तिरुपति देऊळांत देवाला दर्षन करालाम्हणून होठाकाच (ओठाकाच) लोकांच पंक्ति नियंत्रण कराकरतां अडभिंत बांधून तज वर कांबाच जाळीच व्यवस्था केलाहेत॑.       

अडमान॑ n  pledge. mortgage. pawn. वस्तूच जाम्य देऊन रीण काढणे. uis अडमान ठिवलते घर त्यांस सुटिवाला झाल नाही. Note. from Tamil.

अडराण n  barren wilderness. विजन (काहीं नाहीते) ठिकाण. ओस बढिवलते ठिकाण ; आडरान in SM. uis अम्ही लेंकरे असताना एकदपा अनंतशयतांतून मद्रासाला जातम्हा कोठकी अडराणांत॑ बंडीच यंत्र नाश होऊन रात्री पूरा तिकडेच राह्मते पडले. 

अडव॑ adv  across. cross. वलांडून असणे. एक बाजूकडून अण्खी एक बाजूकडे असणे ; अडवा in sm. uis (1) उंबरांत॑ पांय अडव॑ ठिवून बसताने म्हणून थोरळे सांगतील. (2) मध्यच अडव॑ वाटांतून गेलतर लोक्कुर जाउया.

अडव॑-तिडव॑ adj  crooked. not aligned. वंकड॑-तिंकड॑. वक्र. uis मझ नातू तज स्नेहितांच बरोर खेळींगत असताना मी दोन दपा मागेसूं गेलों. तो समच "आजा, एक ठिकाणी बसा, उगच अडव॑-तिडव॑ येनाका. अम्ही खेळत आहों" अस वरडला.

अडव॑-पडणे vt  to interfere. अडवे येणे. मध्य पडणे ; अडवणे in sm. uis  तो एक अवघड मनुष. अम्च सगळे कार्यालीं अडव॑ पडल तरच तला मनसमाधान होईल॑.

अडव॑-येणे vt  to cross one's path. वाटेंत॑ समोर वलांडून येणे. uis  घर सोडून बाह्येर जाताना काळ॑ मांद्र अडव॑ आलतर चोखोट शकुन नहो म्हणतील॑.

अडव॑-येणे vt  to interfere. अडव॑ पडणे. मध्य पडणे ; अडवणे in sm. uis मझ भाऊ त्यंच 'प्ळोटांत॑'  घर बांधाला आरंभ करतानाच कोणकी चार लोक अडव॑ येऊन काम राह्त॑ कराला सांगीटले. विचारताना, जमीन त्यंच म्हणून बडिवून सांगीटले.

अडवाट॑ n an ill prepared by-lane.  उणे रुंदाच कच्चा वाट  ; आडवाट in SM. uis (1) अम्च घरांतून देऊळाला एक किलोमीटर आहे. अडवाटी गेल तर॑ अर्ध किलोमीटर पणीं नाही तरीन अंधार झालांपिरी सर्पांच तंटामुळे तस॑ चालणे चोखोट न्हो. (2) ते अडवाटांत॑ सर्पांच वाल्मीक (वारूल) भरून असाकरतां अम्ही तस॑ जाणेच नाही.

अडवेळ n  odd time. सौकर्य नाहीते वेळ ; आडवेळ in SM. uis अमच बाजू घरच मनुष केम्हा पाह्यलतरीन मी दुपारा झोंपी जायाच वेळच मझकड बोलाला येतील. अडवेळांत येईनाका म्हणून कित्ति दपा सांगटलतीर ऐकनात.

अडिकित्या n  a hand held pincer like instrument for slicing betel nut. अडकत्या. अडकिता. सुपारि कापाच उपकरण॑. सुपारि चूर-चूर कराच एक ल्हान उपकरण॑. uis पान-सुपारीच पेटींतून त्यंच अडिकित्या काढताने म्हणून मझ॑ अम्मा कित्ती सांगटलतरीन मझ॑ लोंक ऐकना म्हणतो. ते काढून कोठ तरीन लप्पून ठिवणेंत॑ तला संतोष वाटत॑की कायकी.

अडिकिवणे vt  to hang someting (in a hook etc). लोंबून घालणे. अडकिवणे. लटकिवणे. uis पलंगाच चार पटीसीन भिंतींत खिळा बडिवून ठिवलतर॑ केम्हा पह्जेतरीन डांचाच पर्दा अडिकिवाला सौकर्य असल॑.

अडिकिवणे vt  to fasten cross-wise (as an hindrance). अडव॑ बांधून ठिवणे. अडकिवणे. uis रात्रीच वेळ गाईच गोठांतून वांसरू बाह्येर पळून जाईनाक॑ असाला एक बांबू अडिकिवणे बर॑.

अडि-घालणे vt  scheming. plotting stealthily. रहस्यंत॑ वंगळ कामाच योजना तय्यार करणे. uis  मझ बरोर काम करणार एकला कंपनीच वाटेंतच अमेरिकाला जायाला अडिघालत आहे म्हणून मला आजच कळ्ल॑. Note. from Tamil.

अडिवणे vi & vt  to come in the way. to impede. अडव॑ येणे ; अडवणे in sm. uis चूक असाच काम करताना अम्च मनसाक्षि अम्हाला अवश्य अडिवत अस्त॑ (अडिवते).

अडीच adj  two and a half. दोनाच पक्षा अर्ध जास्ति. uis एक किलो मीठ घेताना दुकानदाराला मी तीन रुपे देलों. तेनी मला पन्नास पैसे परत (वापस) देले. म्हण्जे, एक किलो मीठाला अडीच रुपे म्हणून जाल॑.

अणवरणे vi  taken after. inheriting qualities of forefathers. chip of the old block. पूर्वजांच स्वभाव असणे. uis  ते पोर तज आजाला अणवरलाहे. तज पुस्तक, कापड, खेळाच सामान सर्वीन बरोरल॑ ठिकाणी असाम॑ ; नाहीतर तला नाकावर र्राग येईल॑.

अणि conj  and. अण्खी. अण्की. अण्खीन ; आणि in sm. uis तपालांत॑ आज मला दोन कागद अणि एक पार्सल मिळ्ल॑.

अणुशक्ती n  atomic power. अणूंतूं काढाच शक्ती. uis अण्खीन पुढे जातां-जातां देशाला अणुशक्तींतून "पवर" काढनास्क॑ वेगळ॑ वाट असना.

अणू n  atom. एक पदार्थाच एकदम ल्हानापक्षा ल्हान अंश. परमाणू. uis ब्रिटीष शास्त्रज्ञ जॉन डाल्टन, हेनीच पह्यिल॑ पह्यिल॑ अणू विषीन शास्त्रलोकाला कळिवलते.

अणे n  the coin Anna. आणे. uis ते काळांत चार अणेला दोन इड्ली मिळत होत, पण अत्ता तेच इड्लीला पंध्रा रुपे झालाहे. 

अण्कि conj  and. अणी. अण्कीं. अण्खीन. uis दुकानांतून मला चार सामान घ्याच होते. तांदूळ, तुरीचदाळे, केरसोणि अण्कि तेल.

अण्कीन conj  additionally. still more. अणी. अण्कीं. अण्कि. uis (1) तुला पोट भरल॑ नाही तर॑ अण्कीन थोड पोंगल खा. (2) अण्कीन फुंकलतर हे बलून फुटेल॑.
(3) मला पाठ दुखताना अण्कीन एक ऊंशी डोस्केच खाले ठिवून/ठींगून निजलतर हायशी अस्ते.

अण्कीन conj  yet again. पुन्हा. अण्खीन. uis  तुम्च कष्ट पूरा मी ऐकलों. अण्कीन मला तेच सांगूंनाका.

अण्कीन conj  till now. अण्खीन. अत्ता पर्यंतीन. हे पर्यंतीन. हे पतोरी. uis (1) मझ घरांतून मझ मित्र वापस (परतून) जाताना मोट्ठ॑ पौस (पाऊस) आरंभ झाल॑. ते करतां त्यांस मी मझ छत्रि देलों. अण्कीन तेनि ते मला परतून आणून देल नाहीते. (2) पांच निमिषांत॑ वापस येतों म्हणून गेलता अण्कीन आला नाही.

अण्णा n  elder brother. वडील भाऊ. uis अम्ही भाऊ-भावंडेंत॑ मीच धक्टा. मला तीन अण्णा आहेत॑.

अण्णा n  father. बापा. uis अम्च अण्णा ऑफीसांतून लोक्करच येतों म्हणटले, पण, एवढ॑ वेळ झाल॑तरीन अण्खीन आल॑ नाहीत॑.

अण्थूण n  mattress. bed. निजाला उपयोग कराच एक साधन॑. अंथरूण. लेप. नाहिली. uis (1) मला उदंड॑ दिवसापसून मादसूळ होत॑. मझ जुन॑ अण्थूण काढूनटाकून एक चांपाच वर निजाला आरंभ केलानंतर ते सूळ अपाप राहून गेल॑. (2) मला उदंड दिवसा पसून माद सूळ होत॑. मझ जुने अण्थूण काढूनटाकून एक चांपाच वर निजाला आरंभ करलानंतर ते सूळ अपाप राहून गेल॑.

अति adv  extreme. उजंड. उदंड. दंड. फार. uis पैसाच मोह अति झाल तर जीवनांत॑ वेगळ॑ कसाच वरीन मन्न राहिना.

अतिथी n  guest. घराला आलते लोके. uis अम्च घरांत॑ अतिथीला म्हणून एक प्रत्येक खोलि केम्हाईन तयार होऊन अस्ते.

अतिथीसेवा n  serving the guest. अतिथीला सेवा करणे. uis अतिथीसेवांत॑ अमच देश वेगळ॑ कोण्त॑ देशाचीं मागे नाही.

अतिवृष्टी  n  deluge. मोठ॑ पाऊस. रिचिवाच पाऊस. uis हे वर्ष डोंगूर प्रदेशांत॑ अतिवृष्टी होऊन नदीच पाणी गांवांच भोंताले असाच जमीन पूरा बुडिवले.

अतिवृष्टी fig  excess of a thing (beyond normal requirements). आवश्यापक्षा उदंड जास्ती (होणे). uis साधारण म्हणूनच मला दुसरेंला सहाय कराच बुद्ध नाहीतेमळे दुसरेपणीं मला सहाय कराला येत नाहीते. पण, कित्येकदा कोणतरीन मला सहाय कराला आरंभ करतानच॑ "तो एक शोंबेरी. एवढे केलते पुरे. अतिवृष्टी दाखिवाच आवश्य काहीं नाही" अस सांगतात.

अतिवृष्टी-अनावृष्टी fig  either too much or too little. उदंड जास्ती नाहीतर उदंड उणे. uis फार लोक त्यंच जीवन बरोर चालत अस्तान देवाच पटाला नमस्कार पणीं करनाते. हेनीच कष्ट काळ आलतर, नित्य देऊळ-गोपूर म्हणून हिंडतील. असलते स्वभावाला अतिवृष्टी-अनावृष्टीच स्वभाव म्हणून सांगणे आहे.

अतिशय adj  wondrous. फार विचित्राच. uis राजा हरिशचंद्र सत्यनिष्टाचवर दाखिवलते अगाध साधना अतिशयच म्हणून सांगूया.

अतिशय adj  amazing. fantastic. अतिशय. uis क्रिकेटांत॑ सचिन टेन्डूळकर मारलते रन्सीं तेनि मारलते सेंचुरीच संख्याईं पाह्यलतर त्यंच प्रदर्शन॑ एक अतिशय कार्य म्हणून सांगणांत चूक काहीं नाही.

अत्तर n  a type of perfume. एक चोखोट वासाच द्रव्य. uis अत्तर म्हणून अडनावाच एकले मझ॑ बरोर ऑफीसांत काम करत होते. विचारताना कळ्ळ॑, त्यंच पूर्वज अत्तर उत्पादन करून विकत होते अणी तजमळे त्यांस हे अडनाव आल॑ म्हणून. 

अत्तशाला adv  for the time being. अत्तसाला. हे वेळेला मात्र. सध्याला. uis आवश्य नाहीस्क॑ पैसा वेच कर नोको. अत्तशाला पन्नास रुपे खर्च करलतर॑ पुरे.

अत्तसाला adv  for the time being. अत्तशाला. हे वेळेला मात्र. सध्याला. uis तुम्ही करत असाच काम अत्तसाला पुरे. राह्त॑ करा. नंतर पुन्हा आरंभ करूया.

अत्ता adv  now. हे वेळ॑ ; आता in sm. uis "मागच पुढेच॑ (नंतरच) विषय चर्चा करून प्रयोजन नाही. अत्ता काय करूया, हे सांगा."

अत्ता-अग्गीन adv  nowadays. अत्ता-अस्गीन. अत्ता-अत्ता. अत्ता होत असाच काळ. uis अता अग्गीन जुने काळास्क॑ न्हो. चुकून पणीं कोणाविषीं काहीं बोलाल नाही. 

अत्ता-अत्ता adv  recently. just now. थोड दिवसाच/वेळाच पुढ॑. uis अम्च गांवांत॑ अत्ता-अत्ता नव होऊन आरंभ केलते बॅन्क कृषी अण्खी ल्हान उद्योगाला राण देतात अस मला कळ्ळे.

अत्ता-अत्ता adv  nowadays. अत्ताअग्गीन. अलीकडे थोड दिवस. uis काळ एवढे मोस॑ झालाहे, म्हण्जे, अत्ता-अत्ता कोणालीं विसंबाला नाही (पातेद्यालाच नाही).

अत्ताच॑ adv  now itself. just now. अत्तास. समेच. सवेच. हे वेळांतेच. uis ते ल्हान पोरी हट्ट करून रडत बसल होती (बसल्होती). काय झाल॑ म्हणून विचारताना "मला ते बावोली अत्ताच पह्जे"  अस कुंथत कुंथत सांगट्ली.

अत्तास॑ adv  now itself. हे वेळांतच. अत्ताच. समेच. सवेच. uis बेकरी दुकानांतून घेईंगून आणलते केक अत्तास खाऊन संपीव नोको, सायंकाळी अम्च॑ घराला येणार लोकां करतां आणून ठिवलोहें ते.

अतृप्त॑ adj  unsatisfied. तृप्त झाल नाहीते. uis गांवाला नव आलते सरकारी अधिकारीच वागणे अम्हाला अवडल नाही. अम्च अतृप्त त्यांस॑ कळिवाला जातों.

अतृप्ती n  dissatisfaction. संतोष झालनाहीते. असंतोष. असमाधान॑. uis  तज वागणे थोडकपणीन बरोर नाही म्हणून मझ॑ अतृप्ती स्पष्ट होऊन कळिवून पणीन तो सुधारला नाही.

अत्यंत॑ adj  exceedingly. दंड. उदंड॑. उजंड॑. फार. अपार. uis गांवाच लोक बोलाल गेलतर॑ हे नव अधिकारीला थोड पणीं क्षमा नाही. तेनी अत्यंत॑ रागिष्ट मनुष दिसतात॑.

अत्या n  father's sister. बापाच बहीण॑. बापाच बहिणी ; आत/आते/ आत्या in sm. uis  मला दोन अत्यालोक आहेत. एक मझ बापापक्षा वडील, दुसरे त्यंचपक्षा धक्टे.

अत्याग्रह॑ n excessive desire. greed. अति आग्रह॑. आवश्याचपक्षा जास्ती आग्रह. uis मनाला नियंत्रण॑ नाहीस्क॑ एकाच वर अत्याग्रह दाखिवणे चोक्कोट नहो.

अत्यावश्य adj  essential. अति अवश्य. मुख्य होऊन पह्जते. uis अमेरिकाला जाताना "एरोप्ळेनांत॑" एक-एकदनालीं एक "सूटकेसांत॑"  बावीस किलोच सामान मात्र घेऊन जायाला सोडतात॑. ते करतां "सूटकेसांत॑" अत्यावश्याच सामान मात्र काढींगून जाम॑.   

अत्युत्तम॑ adj  perfect. ideal. फार योग्य असाच॑. uis न्याय कचेरीच जड्ज निष्पक्ष स्वभावाच अत्युत्तम उदाहरणाच मनुष असाम॑.

अथवा conj  or. (हे) नाहीतर (ते). uis मझ घर चोखोट मोलांत॑ घ्याल एकले तय्यार होते. पण, विकामका अथवा विकणे नकोका म्हणून मी योचना करत आहें.

अदलाबदली n  mixed-up. swaped. एकालेक बदलणे. uis सरकारी हॉसपिटलांत उजलते लेंकरांना अदलाबदली कराच विषय पत्रांत फारदपा येऊन पणीं ते अक्रम अत्तपतोरी उण॑ झाल नाही.

अदृश्य adj  invisible. दिसनास्क॑ (होणे). uis साळेंत॑ एक जादूगराच कार्यक्रम होत॑. त्यांत॑ तेनी एक ल्हान पोरीला अम्च डोळे समोरच अदृश्य करीवले.

अदृश्य adj  unseen. दिसनाते. uis रात्रीच वेळ आकाशांत॑ एक मनुषाला नुस्त दोळेंत तीन हदार नक्षत्र दिसेल॑. तजपक्षा कोटान-कोटी नक्षत्र अम्च डोलेला पडनास्क॑ अदृश्य होऊन हे ब्रह्मांडांत॑ आहे.
 
अदृष्ट n  luck. भाग्य. uis मझ॑ मित्राला अदृष्ट बडीवले. भूटान लाट्टरींत॑ त्यांस॑ पन्नास लाख मिळ्ळे.

अदृष्ट n  fate. गेत. गत. कपाळच विधी. uis कित्येकदन॑ अदृष्ट म्हणतात॑, कित्येकदन॑ कर्म म्हणतात॑, काय झालतरीन तेनी तेनी काय करलेकी, तज परिणाम तेनीच अनुभव कराम॑.

अद्भुत adj  wondrous. आश्चर्याच. uis हे भूमींत॑ जीव अपाप उजलते/झालते एक अद्भुत विषयच॑.

अद्भुत adj  wonderful. अद्भुत. uis दीपावलीला अत्तलीकडे विकाच नानाविध 'रोकेट' एकदम माघ असलतरीन आकाशांत अद्भुत रंगीं, डिसैनीं आणीवते. पाह्याला फार बेष/बश अस्ते.

अद्भुत n  wonder. अद्भुत. uis प्रकृतीच सृष्टीपक्षा मोट्ठ॑ अद्भुत वेगळ॑ कोण्तीनच नाही.

अद्वैत n  monotheism. एकत्व. आदिशंकराचार्य प्रचार केलते सिद्धांत. uis अद्वैत सिद्धांताप्रकार जीवात्म-परमात्म दोनीं एकच झाल तरीन अम्हाला वेगळ अस वाटते. हे सर्वीन ईश्वराच माया म्हणून शंकराचार्य म्हणतात.

अधपतन॑ n  downfall. एक चोखोट स्थितींतूं नीच स्थिलीला येणे. अधोगत॑. uis एक राज्यांत॑ अन्याय, अक्रम॑ असल॑ अधर्म वाढलतर तज अधपतन॑ फार दूर नाही म्हणूया.

अधर॑ n  lower lip. खालेच॑ ओंठ. uis पंध्रवां शतकांत श्री वल्लभाचार्या श्री क्रिष्णाला स्तुती करून लिव्हलते "अधरम मधुरम, वदनम मधुरम" म्हणाच मधुराष्टकमांत देवाच वर्णना अधरमांतून आरंभ होते.

अधर्म n  unrighteousness. धर्म, न्याय, नीती असल॑ गुणांच विरुद्ध गुण॑. uis अधर्म अधीक होताना भगवान विष्णू अवतार काढून पुन्हा धर्म स्थापना करतील अस हिंदू धर्म विश्वास करते. 

अधर्म n  (behaviour) contrary to religion or against accepted morality of society. धर्म अथवा समुदायाच विरुद्ध होयाच (कार्य). uis  अत्ता समुदायांत॑ होत असाच अन्याय, अक्रम॑ हे सग्ळ॑ पाह्ताना अधर्म नियंत्रण॑ कराला होयनाते एवढे वाढलाहे अस वाटते.

अधलामधे adj  to come in between. to interfere. to intrude. मध्ये पडणे. uis मीटिंग चालत असताना कित्येकदन॑ अधलामधे बोलून चर्चांला गोंधळ करतात॑. असल॑ समस्या अधीकीं समूह मंडळांत॑ अस्ते. ऑफीसांतल मीटिंगांत॑ जास्ती अस्त॑ नाही.

अधिकमास n  an additional thirteenth month introduced every thirty-three months as a correction in the Hindu lunar calendar. प्रति तेहतीस महिने चंद्रमान पंचांगांत जोडाच तेरावां महिना. uis  अधिकमासंत दान देलतर॑ उजंड पुण्य येईल म्हणून ते महिनेंत विध-विधाच साधन॑, तसच तेहतीस अपूप॑ योग्य लोकांला दान देणे आहे.

अधिकवर्ष n  leap year. फेबृवरींत॑ 29 दिवस असाच वर्ष. uis भारताच प्रधान मंत्री म्हणून होतते श्री मोरारजी देसाई फेब्रुवरी 29 तारीखला उजले अणी त्यंच ऐंशीच उजलादिवस आघोष करत असताना "मझ॑ जन्म अधिकवर्षांत झालत्यामळे आज मझ॑ वीसवां उजलादिवस" अस॑ म्हणट्ले. 

अधिकार n  authority. हक्क॑. निर्णय कराच जवाबदारी. uis एक राज्याच विषयांत॑ मध्यपडाला वेगळ॑ कोण्त राज्यालीं अधिकार नाही.

अधिकारी n  person with authority. officer. अधिकार असाच मनुष. uis सरकाराच विद्याभ्यास विभागाच अधिकारीलोक अम्च गांवाला येवून उदंड॑ दिवस झालतरीन, हे पर्यंतीन एक चखोट साळे उघडले नाहीत॑.

अधिपती n  master. lord. राजा. स्वामी. uis लंकापुरीच अधिपती असुर राजा रावणाला युद्धांत॑ हरिवून श्रीराम सीतादेवीला मुक्त करले.

अधिरसम n  a sweet preparation made from rice flour. तांदूळाच पीठांतून करलते एक गुळ्चीट पदार्थ. अनारस॑. अपूप॑. Note. from Tamil. uis अधिरसम खायाला मला फार अवडल तरीन तज वर शिंपडून असाच खसखस खाल्लतर॑ मला आंगाला होईना.

अधीक adj  more. जास्ती. फार. उदंड. उजंड ; अधिक in sm. uis पोटसूळांतून कष्टी भोगत असताना आवश्यापक्षा अधीक जेवणे चोखोट नहो.

अधीकउणे adj  more or less. थोड जास्ती अथवा थोड उण॑. जास्ती व्यत्यास नाहीते ; अधिकाउणा in sm. uis  हे वर्षाच पाऊस गेलवर्षाच बरोर तारतम्य करून पाह्ताना अधिकउणे तेवढेच होत॑ म्हणूया.

अधीकपक्ष॑ n  mostly. पोणावांटा. uis मला पाह्याला आज तो येतो म्हणून सांगिटलहोता. पण, अत्ता रात्री होत आहे. अधिकपक्ष॑ येईना म्हणून वाटते. 

अधीकपक्ष॑ n  at the most. जास्ती-जास्ती. uis तू तेच योचना करून अवस्था भोगनको. अधीकपक्षा तुजकडे असाचांत॑ अर्ध तला देमते पडले, एवढेच॑.

अधीकप्रसंग n  uncalled for utterances. आवश्यापक्षा अधीक बोलणे. अनावश्य बोलणे. uis अधीकप्रसंग करून करूनच तो तज नाव पूरा हाळ करींगट्लते. अत्ता कोणीन तला परवा करत नाहीत॑. 

अधीकप्रसंगी adj  one who utters unnecessarily. आवश्यापक्षा अधीक बोलणार. अनावश्य बोलणार. uis तज गोष्ट ऐकाला कोणालीन इष्ट अस्त॑ नाही म्हणून कळींगूनपणीन अनावश्य बोलून बोलून तो एक अधीकप्रसंगी झालाहे. 

अधीन॑ adj  subjugated. स्वाधीन झालते. अधिकारांत असाच॑. uis अम्च राज्य ब्रिटीषयांच अधीनांत॑ सुमार दोनशें वर्ष होत॑.

अधैर्य adj  lack of courage. lack of confidence. diffident. स्वंत शक्तीवर धैर्य अथवा विश्वास नसाच॑. uis मझ॑ काकाला मध्य-मध्य मेन्टल-डिप्रेशन येताना त्यंच तोंडांत अधैर्याच लक्षण स्पष्ट होऊन दिसल॑.   

अधोगती n  downfall. दुर्गती. अधपतन॑. uis चरस पीणे, भांग खाणे, मद्य पीणे सिगरट फुंकणे हे स्वभाव तेवढीन अत्ता तो नव होवून (नवविणी) आरंभ केलसाच पाव्हून तज कुटुंबाच अधोगती आरंभ झालाहे म्हणून सांगूया.

अधोलोक n nether world. hell. पाताळ. नरक. uis रामायण युद्धाच समय एक रात्री श्रीरामालीन लक्ष्मणालीन अहिरावण विभीषणाच रूपांत येऊन अपहरण करून अधोलोकाला उचलींगून गेला.

अध्यक्ष n  main person. नेता. मुख्य मनुष. uis ब्रिटिषयांचकडून स्वतंत्र झाला नंतर अत्ता पर्यंतीन (पतोरी) पाकिस्थानाच अध्यक्ष ते राज्याच सेनापती लोकेच पुन्हा-पुन्हा होताहेत.

अध्यक्ष n  presiding officer. मंडळीच प्रधानी. uis एक ठिकाणी मला कार्यक्रमाच अध्यक्ष म्हणून बलावल्होते, पण बरोरल॑ वेळाला मी तिकड गेलतम्हा एक चिटपांखरूपणीं तिकड होत नाही.

अध्यात्म n  philosophy relating to soul. आत्मांच विषयींच तत्वज्ञान. uis वय होतां-होतां अम्ही संसाराच विषय सोडून आध्यात्मिक विषयाच वर ध्यान देणे चोखोट.

अध्यात्मज्ञान n  knowledge of philosophy of soul. अध्यात्म विषींच ज्ञान. uis भारताच राष्ट्रपती म्हणून हेतते श्री सरवेपल्लि राधाक्रिष्णन एक थोर पंडित होते अणी आध्यात्मज्ञाना विषीन त्यनी लिव्ह्लते अनेक पुस्तक अत्तापणीन अनेक महाविद्यालयांत प्रचारांत आहे.     

अध्यापक n  teacher. पंतोजी. विद्या शिकिवणार. विद्या शिकिवून देणार. uis हे वर्ष अम्च संस्थानांत॑ दोन हदार अध्यापक नव होवून नियुक्त कराच उद्धेश आहे म्हणून विद्याभ्यास मंत्री गेल वार केलते प्रसंगांत॑ सांगिट्ले.

अध्यापिका n  lady teacher. विद्या शिकिवणारी. विद्या शिकिवून देणारी. uis पोरींच साळेंत॑ शिकिवाला अध्यापिका कोणीं नाही म्हणून तीन महिना पसून मोठ गलाटा होत असाच खाणी दिवसोडी टी.वींत॑ येत आहे.

अध्याय n chapter. पुस्तकाच एक भाग. खंड. uis मझ मित्र एक नव पुस्तक लिव्हत आहेत अस ऐकून एक वर्ष झाल॑. काल अकस्मात मी त्यांस॑ दुकानबीदींत मिळून बोलताना कळ्ळ॑, एक अध्यायपणीं पूर्त झाल नाही म्हणून.

अनवंठी n  chin. the lowest part of the face. तोंडाच खल्लच (खालच) भाग ; अनवठी in sm. uis एक थोर ट्रेन अपघातांतून चुकलए तरीन त्यंच अनवंठीला प्ळास्टिक सर्जरी करामते पडल॑. 

अनशन n fasting. निराहार असणे. उपवास. uis आज एकादशी म्हणून पूरा दिवस अनशन करणार मी.

अनशी-पोट n  empty stomach. खाली पोट. uis चार घंटेच वर अनशी-पोटांत॑ असलतर पोटांत॑ वायूच तंटा होऊया.

अनंत adj endless. eternal. अंत नाहीते. केम्हाईं वारनाते. निरंतर॑. uis हे ब्रह्मांडाला परिधी नाही अणी ते अनंत आहे.

अनंतचतुर्दशी n ananthavratha. a pooja performed to propitiate Lord Vishnu as reclining in Anantha. अनंतव्रत. अनंतशयनरूपी महाविष्णूला कराच एक पूजा. uis भाद्रपद महिनाच शुक्लपक्ष चतुर्दशीला अनंतचतुर्दशी सण येत॑. 

अनंतव्रत n anantha chathurdashi. a pooja performed to propitiate Lord Vishnu as reclining in Anantha. अनंतचतुर्दशी. अनंतशयनरूपी महाविष्णूला कराच एक पूजा. uis वर्षावर्षी अम्ही अनंतव्रत सण अम्च॑ घराच जवळ असाच श्री राघवेंद्रस्वामी मठांत जाऊन करतों.

अनंतशयन n Lord Vishnu. the Lord who reclines on Ananta. अनंतशयनरूपी महाविष्णू. uis श्रीरंगमांतल॑ श्रीरंगनाथाच देऊळ अणी तिरुवनंतपुरमांतल॑ श्री पद्मनाभस्वामीच देऊळ, हे दोन ठिकाणीन महाविष्णू अनंतशयन रूपांत आहे.

अनंतासन n  a small pedestal kept inside a pooja mantap for placing God's idols. देवाच विग्रह ठिवाला म्हणून मंटपाच आंत ठिवाच एक ल्हान आसन. 

अनाचार n inappropriate behaviour. ओंगळ॑(वंगळ॑) वागणे. uis हे जवळ समुदायांत॑ अनाचार अणी अक्रम उदंड जास्ती झालाहे.

अनाथ adj  orphaned. अम्मा-बाप नाहीते. uis त्यांस॑ लेंकरे न्होत म्हणून एक अनाथ पोरीला दत्त घेटले.

अनाथ adj  abandoned. आश्रय नाहीते. uis बीदींत॑ असाच कुत्र, मांद्र असले अनाथ प्राणींला वाढिवाला एक नव संस्था आरंभ कराच योजना नगरपालिकाला आहे, अस॑ मुख्य मंत्री सांगिट्लते मी पत्रांत॑ वाचलों.

अनाथालय n orphanage. अनाथ लेंकरे राहाच ठिकाण. अनाथाश्रम. uis एक एक पटणांतीन सरकार अनाथालय उघडलाहेत तरीन ते चालिवाच रीतींत अण्कीन भरून सुधार आणाम॑. 

अनाथाश्रम n orphanage. अनाथ लेंकरे राहाच ठिकाण. अनाथालय. uis बायका पोरींला म्हणून एक अनाथाश्रम अत्ता-अत्ता नव होऊन अम्च॑ गामांत उघडले. 

अनायास॑ adj  effortless. कष्ट नाहीस्क॑. श्रम नाहीस्क॑. सुलूभ होऊन. uis रात्रीच वेळ चोराला घूंसलते घर एक पहलवानाच म्हणून चोर्टाला कळ्ळ॑ नाही. पहलवान तला अनायास॑ उचलून बाह्येर भिरकावले.

अनारस॑ n a type of sweet preparation. अपूप॑. अधिरसम. तांदूळाच पीठांतून केलते एक गुळ्चीट पदार्थ ; अनरसा in sm. uis अधिकमास दान करताना तेतीस अनारस पणीन देणे आहे.

अनारुंद adj  wastrel. profligate. अवघड. uis ल्हान वयेंत बाप-मायाच उपदेश अवगणना करत होता. अता अनारुंद म्हणून हिंडत पडलाहे. 

अनावश्य adj  unnecessary. आवश्य नाहीते ; अनावश्यक in sm. uis अम्च वकीलाच मनांत॑ तेनी थोर षाणे म्हणून होत॑. कोर्टांत॑ मझ केस वाद करताना अनावश्य बोलून केस हरलांपिरी त्यंच तोंड ल्हान झाले.

अनावृष्टी n  scanty or no rainfalls. पाऊस फार उणे पडाचकी, थोडकपणीं पडनास्क॑ असाचकी अवस्था. uis गेल वर्ष पाऊसाळाच महिने पूरा संतत पाऊस पडल॑, पण हे वर्ष अनावृष्टी म्हणूनच सांगाम॑.

अनिश्चय n  uncertainty. (मनाला) व्यक्त होवून कळनाते अवस्था. uis तीन दिवसापसून मोठ॑ पाऊस पडत होततेकरतां एरपोर्ट झांकून आहे. एरोप्ळेनांच येणे-जाणे अनिश्चय झालाहे.

अनीती n against the laws. unlawful. न्यायाच विरुध. अन्याय. uis एवढे दिवस दुसरेंस॑ एमारिवून जीवन चालिवलते मनुषाला अनीतीच वाटांतून सुटिवून सुधाराला त्यंच घरच लोक केलते प्रयत्न व्यर्थ झाल नाही.

अनुकंपा n compassion. दया. कारुण्य. uis ल्हान वयांतूनच तिन॑ मूकप्राणींच वर अनुकंपा दाखिवत होती.

अनुकूल adj agreeable. ओपाला योग्य असाच. uis तुम्हाला अनुकूल असलतर मला सहाय कराला होईलका ?

अनुकूल adj  favourable. suitable. योग्य. uis हे वर्षाच पावसाळा/पौसाळा/पाउसाळा क्रिषिधान्य उत्पादनाला अनुकूल असेल॑ म्हण्तात.

अनुकूलता n  favourable situation or condition. अनुकूल स्थिती. uis हे परिस्थितींत॑ तुम्हाला पैसेच सहाय कराला होयना. पण, याच महिना अनुकूलता पाव्हून कायतरीन कराला पाह्तों.

अनुग्रह n blessings. आशिर्वाद॑. uis अम्च लेंकरे चोखोट स्थितींत॑ अहेत म्हणजे, ते अम्च थोरळेंच आनुग्रह अणी आशीर्वादामळेच म्हणून सांगाम॑. 

अनुताप n  repentance. remorse. खेद. संकट. uis अपराध केला नंतर नुस्त अनुताप दाखिवाचपक्षा काहीं उपयोगाच काम करून दाखिवलतर प्रयोजन होईल.

अनुदिन॑ adv  every day. दिवसोडि. प्रति दिवस. दिवसों-दिवस॑. uis मझ ससरा अनुदिन॑ देवपूजा करनास्क॑ वेगळ॑ एक कामीन करनात॑.

अनुभव n practical experience. वेगळ॑ वेगळ॑ वागाच रीत कळणे. uis गेल॑ वार अम्च ऑफीसांत॑ कॉळेजांतून अत्ताच वाचणे संपिवून आलते एक नव मनुषाला नियुक्त केले. त्यांस॑ ऑफीस कामाच विषयांत एक अनुभवीन नाही. 

अनुभव n  to have and enjoy the possession or custody of (a thing). (एक वस्तू अथवा साधन) स्वता उपयोग करून परिचय घेणे. uis तिज दाल्ला एक नव कार घेट्ळा. एवढे दिवस स्कूटराच अनुभव तिला होत॑. अत्ता कार्ताच अनुभव घेत आहे.

अनुभवी adj experienced. अनुभव असणार. uis अम्च देशाच प्रधान मंत्री अर्थशास्त्रांत॑ थोर अनुभवी म्हणून सांगतात.

अनुमती n  permission. approval. संम्मत॑. uis लोकतंत्राच पद्धत प्रकार देशांत॑ एक नव नियम आणिवाला विधानमंडलाच अनुमती आवश्य आहे.

अनुमान n  conjecture. ऊह. uis कोर्टांत॑ अम्ही साक्षि देताना एक विषय स्वता कळ्लासलतरच बोलाम॑. उगेच अनुमान करून बोलल॑ तर नंतर ते गोष्ट अम्हालाच उपद्रव देऊया.

अनुमान n  inference. आधाराच वर काढाच निर्णय. uis एक वस्तू घेताना प्रमाण-पत्र पूरा बरोर वाचनास्क॑ अनुमानाला येणे बर नहो.

अनुयायी n a disciple (of a spiritual guru). शिष्य. uis एक हिंदू धर्मस्थापनाच गुरुजीच अनुयायी होयाला अनेक वर्षाच वेद पठन॑ करलतरच होईल.

अनुयायी n a follower (of a leader). नेताच मागे जाणार. uis कित्येक राष्ट्रीय पक्षाच नेतालोकांच बरोर येणार अनुयायी लोक विपरीत तंटा कराच स्वभावाच असतात.

अनुराग n affection. स्नेहभाव॑. uis तिला तो पोरावर उदंड प्रेम असलतरीन वेगळ॑ लोकां समोर तिज अनुराग दाखिवाला फार संकोच भोगती.

अनुराधा n  name of a star. एक नक्षत्राच नाव. uis नक्षत्र मंडलांत अनुराधा सत्रावां नक्षत्र आहे.

अनुवाद n  translation. एक भाषाच लेख अण्खीएक भाषांत॑ करणे. तर्जुमा. भाषांतर. uis महाकवी काळीदास यांस पुरातन भारताच सगळ्यांचीनपक्षा श्रेष्ठ कवी म्हणून सांगतात॑ अणी त्यंच नाटक-लेख अग्गीन अनेक भाषांत अनुवाद पणीन झालाहे.

अनुष्ठान n  religious ceremony. a ritual. पूजा पद्धती. uis स्मार्त संप्रदायाच बरोर पाह्ताना मध्व संप्रदायाच अनुष्ठान थोडक जास्ती आहे, अस॑ दिसते.   

अनुसरण॑ n obedience. दुसरेंच इछाला संम्मत होऊन असणे. uis ल्हान वय पसूनच लेंकरांस॑ अनुसरण॑ शील॑ शिकिवलतर॑ थोरळे होताना त्यंच वागणे पाव्हून वेगळ॑ लोक त्यांस॑ मर्यादा देतील॑.

अनुसार prep  in conformity with. in accordance with. (ते) प्रमाण॑. uis आस्ट्रेलियाच बरोर झालते क्रिकेट परंपरांत॑ भारताच खेळ फार उणाका होत॑. खेल आरंभ होयाच पुढे केलते योजनाच अनुसार खेळलासलतर॑ हे अवमान झालासना.

अनेक adj  more than one. many. एकापक्षा जास्ती. भरून. uis अनेक वर्गाच लोक अणी अनेक रीतीच भाषा बोलणार, हे विषयांत॑ भारत देशापक्षा अधीक असाच देश भूलोकांत॑ वेगळ॑ कोण्तीन असना.

अनेक adj  many. भरून. उदंड॑. उजंड. दंड. uis कित्येक समुदायांत॑ कोणीं परदेशाला जाताना अनेक लोक येऊन तला एर्पोर्ट अथवा रेलवे स्टेषनांत॑ पाठिवून द्याच पाव्हूया.

अन्थूण n  mattress. bed. अंथरूण. अण्थूण. लेप. निजाला उपयोग कराच एक साधन॑. नाहली. uis (1) जुने कालांत॑ लोक जास्ती-जास्ती कापूसाच अन्थूण घेत होते. अत्ता ते सोडूनटाकून रब्बरांतीं कोयरांतीं करलत मॅट्रेस घ्याला आरंभ केलाहते. (2) मला उदंड दिवसा पसून माद सूळ होत॑. मझ जुने अन्थूण काढूनटाकून एक चांपाच वर निजाला आरंभ करलानंतर ते सूळ अपाप राहून गेले.

अन्न n cooked rice. भात. शिजिवलते तांदूळ. uis भाताला अन्न म्हणून अण्कीन एक नाव आहेतरीन, साधारण बोलींत भात म्हणूनच अम्ही सांगतों.

अन्नदाता n benefactor. दान-धर्म करणार. uis तमिलनाडाच जुने मुख्य मंत्री एम.जी. रामचंद्रन सिनिमांत॑ अभिनय करत असाच वेळांतेच, म्हण्जे मुख्य मंत्री होयाच पुढेच, दरिद्र लोकांला फार सहाय करत होते. हेला एक कारण होते म्हणून विरोध पक्षाच लोक सांगतात. तेनी एक अन्नदाता आहेत म्हणून लोकांच मनाचांत॑ राह्यलतर॑ जनतंत्रांत॑ त्यांस॑ पुढे उपयोग होईल, हे करतां तेनि अस केले म्हणून सांगात.

अन्नदान n food aid. food distribution. अन्नाच दान करणे. जेवाच पदार्थ आवश्य अहेत॑ लोकांला वितरण करणे. uis यंदा उत्तर प्रदेश अणी बीहारांत॑ पाऊसाळाच अतीवृष्टी होवून भयंकर प्रळय झाल॑. दोन संस्थानातीं अनेक ठिकाण पाणींत॑ बुडून खेडेगांवाच लोके तिकडे-तिकडे सांपडींगून दोन-तीन दिवस खायाला काहीं नाहीस्क॑ अवस्था भोगले. केंद्र सरकाराला सेनाच हेलिकोप्टर उपयोग करून त्यांस॑ अन्नदान करामते पडले.

अन्नप्राशन n  ceremony marking feeding of rice to an infant for the first time. लेंकरांला पह्यिलंदा भात द्याच सण. अन्नमुहूर्त. uis अम्ही मुंबईंत असताना अम्च लेंकीच अन्नप्राशन जोगेश्वरींत असाच श्री राघवेन्द्रस्वामी मठांत करिवलों. 

अन्नमुहूर्त n  ceremony marking feeding of rice to an infant for the first time. लेंकरांला पह्यिलंदा भात द्याच सण. अन्नप्राशन. uis साधारण होऊन अन्नमुहूर्त सण लेंकरे सहा अथवा सात महिने अस्ताना करणे आहे.

अन्य adj  another. वेगळ॑. दुसर॑. uis अन्य देशाच लोक॑ अम्च देशांत॑ घूंसून समुदायांत॑ अक्रम, अस्वस्थता हे सग्ळ॑ पसराला सोडनास्क॑ पाह्यींगणे, सरकाराच जवाबदारी आहे.

अन्याय n injustice. अनीती. uis अन्याय काहीं होयना म्हणून पूरा विश्वास आलांपिरीच मी ते नव मंडळींत॑ मिळाला निश्चय करलते.

अन्याय n  an illegal act. न्यायनीतीच विरुद्धल॑ काम. अपराध. uis पेट्रोळांत॑ केरोसीन मिळिवून विकाच अन्याय करणारांला एक दिवस पोलीस धरतील॑.

अन्याय n  an offence. a crime. impropriety. अपराध. uis बाजू घरच दंपती मध्ये थोर भांडा-भांडी होऊन तिजवर लटक॑ अपराध सांगून घरांतून बाहेर लोटलते एक अन्याय म्हणून लोके सांगतात.

अन्याय fig  disproportionate to reason or law (in a negetive sense). साधारणापक्षा फार जास्ती. uis मझ नातू अन्याय तंटा करतो म्हणून मझ लोंक तला सदाहीं शिवा देत अस्तो.

अन्योन्य adj  reciprocal. mutual. एकालेक. परस्पर॑. uis दीपावळीच दिवसी माखींगाच पुढे अम्हाला सर्वानीं मिळून आर्ती काढताना अम्मा सांगतील "तुम्ही भाऊ-भावंड मोट्ठ॑ झाल तर पणीं केम्हाईन अन्योन्यांत असाम॑".

अन्योन्य adj  mutually amicable. एकालेक विरोध नाहीस्क असणे. uis  मत भेद नाहीस्क सर्वदनीं अन्योन्य होऊन असाम॑.

अन्वेषण n inquiry. investigation. विचारणा. uis अम्च गांवाच(गामाच॑) तहशीलदार एक वर्ष सस्पंन्षनांत॑ होते. नंतर॑ झालते अन्वेषणांत॑ त्यंचवर केलते अपराध कोण्तीन खरे नहो म्हणून झाल॑.

अन्वेषण n  search. हुडुकणे. uis जैलांतून पळून गेलते कैदीच अन्वेषण सहा महोनेंत्सून चालत आहे तरीन, अता पतोरी पोलीसाला एक विवरीन मिळ्ळ॑ नाही.

अपकार n a misdeed. उपकाराच विरुद्ध. दुस्सहाय. uis तुझ॑ चुलतभाऊ एक अवघड म्हणून कळ्ळकी. उपकार करतों म्हणून सांगून केलते पूराहीं अपकारेच. मग॑ कां तला घराच आंत सोडलीस॑ ?

अपकीर्ती n infamy. ill repute. ओंगळ/वंगळ॑ नाव. uis अम्च मानमर्यादा राखिवाम॑ म्हण्जे अम्च नावाला एक अपकीर्तीहीं येईनास्क॑ पाह्यींगाम॑.

अपघात n accident. अकस्मात झालते दुर्घटना. आपत. आफत. uis बीदींत॑ एक अपघात झालतर, ते मनुषाच जीव रक्षा करापक्षा लोक॑ तिकड नुस्त गुंपगुंडाळत तमाषा पाह्त असतील॑.

अपभ्रष्ट adj  that which has become corrupted. degenerated. अपभ्रंश झालते. uis तंजावूर मराठी मराठीच एक अपभ्रष्ट रूप म्हणाच चूक आहे, कां म्हणजे, सोळावा सत्रावा शतकाच नंतर॑ तंजावूर मराठी एक वेगळ॑ गतींत पुढे गेल॑ अणी तमिल भाषाच संपर्कामळे तला आजच॑ रूप आल॑. 

अपभ्रंश n corrupted word or language. मूळ रूपांतून वेगळ॑ होऊन विकार झालते शब्द, अथवा भाषा. uis तंजाऊर मराठी बोलणर लोके त्यंच भाषा लिव्हाच दंडक सोडूनटाकले अणी पुढच॑ एक एक पिढीलीन ते भाषाच लिपी कळाला अवसर मिळालनाहीतेमळे गोष्टाच उचारण अपभ्रंश होत गेले.     

अपमान n  insult. disrespect. अवमान. uis अम्च आफ़ीसाच मॅनेजराला आवश्य नाहीस्क॑ दुसरेंना अपमान कराच स्वभाव आहे.

अपमान n  shame. अवमान. uis तिज वर आलते अपमान सोसाला होयनास्क॑ तिन॑ आत्महत्या कराला प्रयत्न करली.

अपमान n  disgrace. humiliation. अवमान. uis दुसरेंना उगे-उगे अपमान करून बोलाच कोणालीं अवडना.

अपराध n offence. crime. गुन्हा. अन्याय. दोष. uis पांडवांच विरुद्ध करलते अन्याय सग्ळीन अपराध म्हणून ओपींगाला दुर्योधन तय्यार न्होता.

अपराधी adj  guilty. चूक करलते. uis शिक्षा अनुभव कराच अपराधी  प्रायश्चित्त करलतर पुढे समुदायाला एक उपयोगी होयाला साध्य आहे.

अपरूप adj rare. uncommon. अप्रूप. अपूर्व. असाधारण॑. uis अम्च॑ घराला अपरूप आले म्हणून त्यांस उदंड उपचार करलों. 

अपलपोटी adj  selfish. स्वार्थ. स्वंत काम मात्र पाह्यींगणार. uis तो एक अपलपोटी मनुष. तज काम कायतरीन असलतर मात्र लाडी-गोडी बोलाल एईल. 

अपवाद n slander. लटक॑ आरोप. uis स्यमंतकमणी चोरलते अपवादांतून चुकाला श्रीक्रिष्णाला कठिन श्रम करांमते पडले.

अपशकुन॑ adj  ill-omen. व(ओं)गळ॑ शकुन॑. uis एक चोखोट कामाला बाहेर जाताना तीघदन॑ मिळून घरांतून निघलतर ते एक अपशकुन आहे अस म्हणणे आहे.

अपसव्य adj  right side. उजवे. uis देऊळांत प्रदक्षिणा करताना देवाच विग्रह अम्च॑ उजवे पटीस, म्हणजे अपसव्य असाम॑.

अपसव्य adj  contrary to custom or inverse action. साधरणाच विरुद्ध॑. Note:- like in the case of putting the sacred thread over the right shoulder or doing pradakshina in the anti clockwise. uis श्राद्ध करताना जानव भरूनदपा अपसव्य कराच्याला प्राचीनावीधी म्हणून सांगणे पणीन आहे.

अपस्वर n  false note. चुकलते स्वर. uis संगीत कच्चेरी आरंभ कराच पुढे अपस्वर होयनास्क॑ असाला सग्ळ॑ वाद्यहीं वाजीवून पाह्याच दंडक आहे.

अपस्वर fig  unpleasant utterance. अवघड गोष्ट. uis  कोणीं एक चोखोट विषय बोलताना मध्य पडून अपस्वरास्क॑ बोलाच वंगळ॑ स्वभाव तला आहे.

अपहरण n  abduction. बलप्रयोग करून घेवून जाणे. uis सीतादेवीला अपहरण कराला येताना रावण एक सन्यासीच वेष घालींगून आला. 

अपहरण n stealing. चोरणे. uis चोर्टे लोकांस॑ एवढे धैर्य आलाहे म्हण्जे, पुढे मादिरी रात्रीचवेळ मात्र नहो, अत्ता पाष्टेच वेळपणीं अपहरण कराला आरंभ केलाहते.

अपहास n ridicule. मष्करी. मस्करी. परिहास. उपहास. uis  वेगळांस पाह्यिलतर॑ अपहास करून बोलाच वंगळ॑/ओंगळ॑ दंडक तला आहे. 

अपाप adv  by oneself. स्वता ; आपोआप in sm. uis  घरांत॑ वाढिवलते मांद्राला/मांदराला दूर नव ठिकाणि सोडलतरीं ते अपाप परतून वागलते घराला येईल.

अपाप adv  spontaneously. स्वता. uis (1) मी काल संध्याकाळी रेडियोच गाणे ऐकत असताना ते अपाप राहून गेले. (2) उन्हाळाच दिवस कित्येकदा राणांत॑ अपाप विस्तू पेटाच संभव आहे.

अपाप adv  automatically. स्वता. uis मझ कंप्यूटर दोन दिवसापसून हाळ झाल्होत॑. आज ते अपाप बर॑ झाले.

अपाय n  danger. हानी. uis तिरुपति डोंगूरांतून परतून उतरताना अम्च बस्साच ब्रेक नासून गेले. बस हांकणाराच षाणपणामळे मोठ अपाय काहीं होयनास्क॑ चुकींगटलों.

अपाय n  damage. loss. नष्ट. uis चंद्राला पाठिवलत॑ "चंद्रयान-2" शून्याकाश वाहन चान्नांत उतरताना कायीन अपाय होईना म्हणून प्रार्थना कारूम्हणे. 

अपार adj  immeasurable. भरून. उदंड॑. उजंड॑. uis एक-एक आजा-आजीलीं त्यंच नातूंडे अपार बुद्धिवंत॑ आहेत, अस वाटाच सहजच॑.

अपूप॑ n a type of sweet preparation. अनारस॑. अधिरसम. तांदूळाच पीठांतून केलते एक गुळ्चीट पदार्थ. uis अधिकमास दानाला तेतीस अपूप पणीन देणे आहे.

अपूर्ण  adj  incomplete. पूरा झाल नाहीते. uis भारताच जनतंत्र कक्षींच मध्ये महिलांला विधान सभांत॑ कित्ति वांटा स्थिर होऊन द्याच, हे चर्चा अत्ता पतोरी अपूर्ण स्थितींतच आहे.

अपूर्व  adj  unprecedented. आत्ता पर्यंतीन/पतोरीन झाल नाहीते. uis मध्य भारताच रेवा राजसंस्थानाच राणांत॑ अपूर्व होऊन एक पंढ्र वाघाला पहिलंदा दिसल॑.

अपूर्व  adj  rare. uncommon. अपरूप. अप्रूप. असाधारण॑. uis अत्ता अनेक देशाच मृगशालेंत॑ पंढ्र वाग आहे. ते एक अपूर्व विषय नहो.

अपेत्र adj unworthy (to be a recipient). (देणगीला) अयोग्य असणार. लायक नाहीते. नलायक ; अपात्र in sm. uis दंपती लोकांस देणगी देताना बरोर पाव्हूनच देम॑, कां म्हणजे तेनी अपेत्र असलतर॑ अम्हाला पुण्यफल मिळना.

अपेक्षा n an earnest request, desire or  expectation. गाढ इच्छा, विनंती अथवा आग्रह. uis हे कैदीच केस कचेरींत॑ विचारणाला आलतम्हा कैदीच वकील जड्जाला कैदीला जाम्यांत सुटिवून द्याला अपेक्षा करले.

अपेक्षा n  an application for an employment, admission etc.. अपेक्षा. uis सरकाराच नव सूचना प्रकार कृषी विभागाच टैपिस्ट/स्टेनोग्राफराच उद्योगाला अपेक्षा-फ़ॉर्म पोंचिवाच शेवटीच दिवस अण्खीन तीस दिवस पुढे केलाहते. 

अप्पचि n squeezed to flatness. चपटा करणे. सपाट करणे. चेंपून सपाट करणे. चेंचून सपाट करणे. uis कित्येक लेंकरांस॑ नव टूत-पेस्ट हाती मिळूनगेलतर॑ समेच/सवेच ते अप्पचि कराला एक विधाच संतोष येत॑. Note. (1) from Tamil. (2) चपटा of Tamil is सपाट of SM/DM     

अप्पि पायसम n  a type of sweet porridge. एक रीतीच खीर. अप्पीच खीर. पापडाच खीर. uis कोण्त थोर सण आलतरीन अम्च॑ अम्मा अप्पि पायसम अणी आंबोडे हे दोनीन करूनच सरतील॑.

अप्पिंगणे vt  to daub or smear nore that what is necessary. आवश्या पक्षा जास्ती लावींगणे. uis मझ॑ बहिणी चुम्मण पोरी अस्ताना अपाप शृंगार करींगते म्हणून तोंड पूरा पौडर अप्पिंगून येईल. 

अप्पीच खीर n  a type of sweet porridge. एक रीतीच खीर. अप्पि पायसम. पापडाच खीर. uis अप्पीच खीर अणी पापडाच खीर हे दोनां मध्ये  थोडक व्यत्यास आहेतरीन साधारण होऊन एक म्हणींगट्लतर॑ अण्कीएक म्हणींगतात॑.

अप्पून-तप्पून adv  inadvertently. unintentionally. not by design. by chance. चुकूनमाकून. उद्देश नाहीस्क॑. योचना करनास्क॑. uis मला कळून तो वाचणेंत॑ शाणा (षाणा) काहीं नहो. कस की अप्पून-तप्पून परीक्षा जिंतला. Note . Tamil origin (अप्पि-तप्पि).

अप्रत्यक्ष adj  invisible. दिसनास्क॑ होणे. uis साळेंत॑ एक जादूगराच कार्यक्रम दोन दिवसाच पुढे झाल॑. त्यांत तेनी एक ल्हान पोरीला अम्च डोळे समोरच अप्रत्यक्ष॑ करीवले.

अप्रूप adj  rare. uncommon. अपरूप. अपूर्व. असाधारण॑. uis (1) जुने काळच अप्रूप झालते नाण्य अणी तपाल-स्टेंप हे काळांत मिळणे फार कष्ट झालाहे. (2) तेनी थोर मनुष. अम्च घराला येणे फार अप्रूप झालाहे.

अप्सरा n  a class of celestial courtesans. water nymphs. देवलोकाच सुंदरस्त्रीलोक॑. uis स्वर्गलोकाच अप्सरा मेनकाचीन विश्वामित्रऋषीचीन लेंक होऊन शकुंतला उजली.

अबद्ध॑ n  blunder. चूक. uis ब्रिटिष राज्याच ईस्ट-इंडिया कंपनीला मुगळ साम्राट जहांगीर भारतांत॑ व्यापर कराला अनुमती देलते एक अबद्ध झाले म्हणून नंतरल॑ इतिहासांतून कळते. 

अभय n  protection. शरण. रक्षा. uis परदेशांच अभयांत॑ असलते अनेक राज्य दुसर॑ लोकयुद्धाच नंतर स्वतंत्र झाल॑.

अभय adj  fearless. brave. धैरी. भें नाहीते. uis युद्धभूमींत॑ शत्रूच समोर अत्यंत अभय होऊन राज्याच रक्षा करणार सैनिकाला केंद्र सरकार "परम वीर चक्र" पदक देतात.

अभंग n  hymn. देव स्तुतीच भक्ती गाणे. एक रीतीच भजन. uis पांडुरंग विठ्ठलाला स्तुती करून सांगट्लते अभंग फार लोकप्रीय होयाला एक मुख्य कारण तजांतल॑ भक्तीरस आहे.

अभिनय n  acting a part in a play, cinema etc. नाटक नाहीतर सिनिमांत॑ एक पात्राच भाग करणे. uis सिनिमांत॑ अभिनय कराला शिकिवाच एक संस्था पुणेंत॑ आहे.

अभिनय n  name of a concept in classical Indian dance. नाट्यशास्त्रांत॑ एक कल्पनाच नाव. uis कथकळी नृत्य-नाटकांत अभिनय रसाच पक्षा मुद्राच उपयोगाला प्रामाण्य देतात॑.

अभिनंदन n  congratulations. प्रशंसा. स्तुती. uis सचिन टेंडूळकर सौत आफ़्रिकाच विरुद्ध 20-20 क्रिकेट खेळांत॑ 200 रण मारताना राष्ट्रपती अण्खी प्रधानमंत्री हेनी दोघीं अभिनंदन॑ करले.

अभिप्राय n  opinion. विचार. uis एक विषयाचवर चर्चा होत असताना अम्ही अम्च स्वंत॑ अभिप्राय व्यक्त॑ करलांपिरी तज वर दृढ असणेच चोखोट.

अभिमान॑ n  pride. योग्य गर्व. uis तंजाऊर मराठी भाषा पुढे सुधाराम॑ म्हण्जे हे भाषा बोलणार लोक त्यंच मातृभाशा वर अभिमान दाखिवाला पह्जे.

अभिवादन n  homage. आदरांत॑ कराच वंदन॑. uis डा. अब्दुळ कलाम देशाच राष्ट्रपती असताना त्यंच सरळ स्वभाव अणी देशाला विज्ञानांत॑ एक मोठ॑ नाव करीवाला युव जनाला प्रोत्साहन॑ कराच पाव्हून त्यांस॑ पूरा देशाच अभिवादन मिळत होत॑.

अभिवृधी n  improvement. उद्धार. uis भारत स्वतंत्र होऊन सत्तर वर्ष होताहे तरीन, अनेक विषयांत॑ अण्खीन अभिवृधी होयाच आहे.

अभिषेक n  pouring consecrated offerings on God's idol. देवाच विग्रहाच वरून पंचामृत॑/सोन॑ असले पदार्थ घालून पूजा करणे. uis अम्च॑ घरांत कोणाच उजलादिवस आलतरीन ते दिवस पाष्टे श्रीराघवेंद्रस्वामी मठांत जाऊन पंचामृत अभिषेक करणे आहे.

अभ्यास  n  practice. एक काम/कार्य पुन्हा-पुन्हा करून तज विषीं बेष/बेश कळींगणे. uis कोण्त॑ विषय झालतरीन फार अभ्यास करनातर॑ ते पूरा स्वाधीन कराला होयना.

अमक्कळ॑  adj  chaos. disorder. गोंधळ॑. uis अम्च वठारांत॑ राहणार लोक आजू-बाजूच कित्येक कार्य कस॑ सांभाळाम॑/समाळाम॑, हे निश्चय कराला एक सभा बलावून चर्चा करले. मझ बाजू घर्च मनुषाच मूर्खपणामळे सभांत॑ अमक्कळ होऊन एक निर्णयपणीं काढाला झाल नाहीस्क॑ झाले. Note. from Tamil.

अमच॑ pron  our. ours. अम्च. अम्हाला संबंध झालते. uis एवढे वर्ष अम्ही भाडेच घरांत राह्त होतो, अत्ता पुढच॑ महिनापसून अमच॑ स्वंत घराला घरप्रवेश करींगून सरकाला जातों.

अमर  adj  immortal. चिरंजीवी. uis हे भूलोकांत॑ जन्म काढलतर एक दिवस मरामतेच. कोणालीन अमर असाला होयना.

अमावस्या n  new moon day. क्रिष्णपक्षाच शेवट्ल॑ दिवस. uis अमावस्य दिवस॑ केळे संपाकांत वापरणे श्रेष्ट म्हणून सांगणे आहे.

अमुक॑ adj  a particular (one). कोण्तीन एक. प्रत्येक ; अमका/अमुक in sm. uis  मला तुम्ही दहा पंध्रा काम एकच वेळ सांगिट्लतर मनांत॑ गोंधळ होईल. मझकडून काम नीट करिवाच असलतर अमुक काम करा अस॑ सांगा.

अमुक॑अमुक॑ adj  certain specified (things). प्रत्येक-प्रत्येक काढून सांगट्लते ; अमकातमका/अमुकतमुक in sm. uis  उद्या घरांत॑ बनशंकरीच पूजा आहे. आज पाष्टे आचारे घराला येऊन पूजाला पह्जेते अमुक॑-अमुक॑ सामग्रींच विवर॑ एक कागदांत॑ लिव्हून देवून, ते सग्ळीन आज संध्याकाळीच पुढे तय्यार करून ठिवांत म्हणून सांगूंटाकून गेले.

अमृत॑ n  celestial nectar. अमृत॑. देवलोकाच श्रेष्ट पानीय. uis निरंतर वांचाला अम्ही कोणीं अमृत॑ पीवून आल नाही. तजमळे हे भूलोकांत॑ अम्च असणे-वागणे सर्वीं बरोरल॑ दृष्टींतून असाम॑.

अमोर-समोर adv  face-to-face. समोर-समोर. सोमोर-सोमोर. uis अम्च॑ मध्ये मनस्थाप उदंड दिवसापसून आहे. अण्कीन अस॑ असणे बरोर असना म्हणून अमोर-समोर बसून पूरा विषय बोलून व्यक्त करींगम्हणे.

अम्च pron  our. ours. अमच. अम्हाला संबंध झालते ; आमचा in sm. uis  "हे सोनेच माळ अम्च नहो. तिला ते परतून देवूनटाक".

अम्च-अम्च pron  belonging to each of us. अम्ही एक-एक दनांचीं/व्यक्तींचीं. uis अम्च-अम्च काम व्यवस्थांत॑ करत गेलतर पुरे. तेवढीन बरोर होईल.

अम्मा n  mother. माय॑ ; माता/आई in sm. uis दक्षिणी मराठी बोलणार पोणावांटा लोकीन त्यंच मायाला अम्मा म्हणून बलवतात तरीन कित्येकदन॑ आई म्हणून बलावतात॑.

अम्ही pron  we. अम्ही ; आम्ही in sm. uis आज संध्याकाळी सहा बडिवाच पुढे अम्ही तुला पाह्याला येतों.

अम्ही-अम्ही pron  we by ourselves. अम्ही स्वता. अम्ही अपाप. uis अम्च देश उद्धार होम॑ म्हण्जे अमेरिकाकी वेगळ॑ देशकी अम्हाला सहाय करतील म्हणून बसलतर॑ होईना. अम्ही-अम्ही कायतरीन केलतरेच होईल. 

अयनक n  spectacles. reading glasses. वाचाच अर्सा. उपनेत्र. uis मी मझ पंध्रावां वय पसून अयनक वापरत/घालत आहें.

अयितवार n  Sunday. आयितवार. आदित्यवार. रविवार. भानुवार. uis रिटैर झाल॑ नंतर॑ एक एक दिवसीन अयितवारास्कच दिसते मला ! Note :- आदित्य, रवी अणी भानू, हे तीनीं सूर्याच नाव आहे अणी आदित्याच अपभ्रष्ट रूप आहे "अयित" अथवा "आयित".

अयोग्य adj  improper. unbecoming. unworthy. योग्य नाहीते. uis भारताच महिला हॉकी संघाच कोचाच वागणे अयोग्य होते म्हणून सरकार त्यंच वर एक अन्वेषण आरंभ कराला निश्चय करलाहते. 

अयोग्य adj  unsuitable. unfit. unqualified. लायक नाहीते. नलायक. uis नव होऊन नियुक्त झालते व्यवसाय विभागाच अधिकारी ते पदवीला/स्थानाला अयोग्य अहेत अस निश्चय करून तला कामांतून काडूनटाकले.

अयोग्यता n  unworthiness. योग्याला अर्ह नाहीते. uis नव होऊन नियुक्त झालते व्यवसाय विभागाच अधिकारीला ते विभागाच नियम काहीनच कळना अणी त्यंच अयोग्यता पाव्हून त्यंच खाले काम करणार अग्गिदनीन त्यंच वर थोडकपणीन मर्यादा दाखिवत नाहीत॑.   

अय्यो interj  oh! अरे ! Note. from Tamil. uis अय्यो ! मी तला ते काम कर नोको म्हण्ट्लोंकी, मग॑ कां करला ?

अय्यो-कुय्यो interj an expression indicating lazyness, reluctance or unwillingness to act. शोंबेरिपण॑, आळस, नाहीतर, काम कराला सम्मत नाही म्हणून दाखिवाच गोष्ट॑. Note. from Tamil. uis ते काम कर रे म्हणून मी तला भरून दपा सांगामते पडले. नंतर॑ अय्यो-कुय्यो म्हणून कायकी अर्धगछ करून ठिवलाहे. 

अय्यय्यो  interj  a double emphasis of अय्यो. अय्योच पुन्हस्पष्टपण॑. अरेरे !  Note. from Tamil. uis अय्यय्यो, कां तस करला ?

अरटे n  gossip. idle talk. हरटे. प्रत्येक विषय नाहीस्क॑ बोलणे ; गप्पा in sm.  Note. from Tamil. uis अम्च॑ शेदारल॑ घरचांस॑ तेन सून आहेत॑, ते तीघीन अरटे बडिवणेंत एकापक्षा एक उणे काहीं नाही !

अरटे बडिवणे vt  to gossip. हरटे-बडिवणे. प्रत्येक विषय नाहीस्क॑ बोलाच॑ ; गप्पा मारणे in sm. uis मझ एक मित्र आहे. तो अरटे बडिवाला आरंभ केलतर॑ संपिवनाच संपिवना !  Note. from Tamil.

अरण्य n  forest. राण. वन. uis अरण्य विभागांत मला कळ्ळते एक थोर अधिकारी आहेत॑.   

अरळू-मुरळू adj  incoherence in speech. बोलाच रीतींत॑ याच अव्यक्तपण॑. uis वय होतां-होतां बोलाच अणी योचना कराच शक्ती उणे होऊन अरळू-मुरळूच अवस्थांत॑ पावणे साधारणच॑.

अरवा adj  Tamil man. तमिल मातृभाषाच मनुष. Note :- around 1700 A.D. the word अरवा meant "one who is not of us", ie, an outsider. uis गेल सहा महिने पसून अम्च॑ घरच॑ वरच॑ खोलींत डॉक्टर परीक्षाला बसणार एक पोर राह्यलाहे. तो एक अरवा. 

अरवीण॑ adj  Tamil woman. तमिल मातृभाषाच बायको. uis दिवसोडी भाजीपाला विकाला एकली अम्च॑ घराला येईल॑. तिन॑ एक अरवीण॑.

अरव॑ n  Tamil. तमिल भाषा. uis मला अरव॑ बोलाला येत तरीन, वाचालीन लिव्हालीन कळना.

अरविंद  n  lotus. कमळीच फूल. uis राजीव अणी अरविंद हे दोनीन कमळीच फूलाच वेगळ॑ नाव आहे.

अरसा n mirror. अर्सा. प्रतिबिंब/पडसावली दिसाच अरसा ; अरसा/आरसा/अरशी in sm. uis अरसा खाले पडून मोडलतर॑, ते एक अपशकुन म्हणून सांगतात॑.

अरसा n glass. नुस्त्॑ अर्सा ; काच in sm. uis बीदींत थोर ॲक्सिडेंट होऊन तिकडे पूरा अरसाच चूर पडलाहे. 

अरसा n  spectacles.  अर्सा. अयनक. उपनेत्र ; चष्मा in sm. uis मी बाह्येर गामाला जाताना घालींगून असाच अरसा विना हातराखणेला अण्कीन एक अरसा काढींगून जाणे आहे.

अरुण  n  the divine personification of the pre-dawn reddish glow in the eastern horizon, announcing the rising of the Sun god. अरुणोदी सूर्य उदय होयाच पुढे पूर्वदिकांत प्रत्यक्ष होयाच तंबड रंग. uis भारतांत पाष्टे अरुण प्रत्यक्ष होयाच पह्यिलच ठिकाण ते आहे म्हणून अरुणाचलप्रदेशाला ते नाव ठिवले. 

अरुण  n  charioteer of Sun god. सूर्यदेवाच सारथी. uis सूर्यदेवाच सात घोडाच रथ पळिवाच अरुण, कष्यप ऋषीचीन विनिताचीन लोंक म्हणून विश्वास आहे. 

अरुणोदय n  the time of sun rise. सूर्योदयाच वेळ. uis शेतींत काम करणार कुणबी, नांगरणार असलतेनी अग्गीन अरुणोदयाच वेळी कामाला जातील॑.

अरुणोदि n  day-break. dawn. early morning. अरुण उदय होयाच वेळ. दुस्तपारि. uis अरुणोदि उठून दंडक झालते लोकांला उशीर होऊन उठाच लोकांना पाह्यलतर उणीवता/चिरढे/एळक्कारम अस्ते.

अरुंधती n  name of a star in the constellation of Ursa Major. सप्तऋषी नक्षत्रसमूहांतल॑ एक नक्षत्राच नाव. Note. अरुंधती and वसिष्ट corresponds to the binary stars of Alcor and Mizar of the constallation of Ursa Major, the Big Dipper. The specialty of this binary system is that both the stars revolve around each other, unlike a normal binary where one star revolves around the other. Thus the emphasis in the अरुंधती and वसिष्ट  binary is the equal importance of each spouse in a wedlock. uis सप्तऋषी नक्षत्रसमूहांतल॑ जोडीनक्षत्रांत एकाच नाव अरुंधती अणी दुसरेच नाव वसिष्ट आहे.

अरुंधती n  wife of Sage Vasishta. वसिष्टऋषीच पत्नी. uis (1) अरुंधती अणी वसिष्टऋषी हे दोघीन एक उत्तम जोडीच उदाहरण आहेत म्हणून वराड झालते दंपतींला अरुंधती नक्षत्र दाखिवणे आहे. (2) साधरणहोऊन जोडीनक्षत्रांत॑ एक नक्षत्र अण्कीएक नक्षत्राला प्रदक्षिणा करल॑, पण अरुंधती-वसिष्ट जोडीनक्षत्रांत दोन नक्षत्रहीं एकालेल प्रदक्षिणा करते म्हणून ते एक उत्तम जोडी म्हणून हिंदू संप्रदायांत विश्वास करतों.

अरे interj  a manner of addressing a person (in a condescending manner). एकलाला बलावाच रीती (थोड तुच्छांत॑). uis अरे, अत्ता बाह्येर गेलतर॑ केम्हा पर्तून येशील तू ?
 
अरे interj  the exclamation, oh!. अय्यो (Tamil). uis अरे ! तू इकडे बसलाहेस का, मी पाह्यलोंच नाही की !

अरेरे interj  a double emphasis of the exclamation अरे. (Tamil). अरेच॑ पुन्हस्पष्टपण॑. uis अरेरे, तू इकडे बसलाहेस का, मी पाह्यलोंच नाही की !

अर्क n  a decoction of coffee. कॉफीच पूडांतून काढलते रस. कॉफीच काढा. uis चिकोरी मिळिवलतर॑ कॉफीच अर्क अण्कीन थोड घट्टि होईल.

अर्क n  a herbal decoction. वनस्पतीच काढा. uis आयुर्वेद औषद (ओखद) तय्यार कराच ठिकाणाच जवळ जातानच वनस्पतीच अर्काच चोखट घम्मग वास कळूनजाईल॑.

अर्क n  essential oil or essence extracted from certain plants. कित्येक वनस्पतीच द्रव रूपाच सत्त॑ (सत्व). uis वनिलाच अर्क मिळिवलते दर्बूजाच मिल्क-षेकांत नंखर॑ मीठ घालून पीयाला बेष असल॑. 

अर्क n  a plant belonging to the sollow-wort or milk-weed family.रुई. रुईच झाड (हे झाडाच पान रथसप्तमीच दिवस कराच सणाच स्नानाला येते). Note.  the leaves of which are used in the ritual bath taken on Rathasaptami day. uis हिंदू संप्रदयांत अर्क एक विशेष झाड म्हणून आहे. हेज पान रथसप्तमीच दिवसी आंघोळिला उपयोग करतात. तसच अर्क झाडाच काठीच मध्य भागांतल॑ पंढ्र रंगाच "पित्तांतून" केलते देवाच विग्रह फार विशेष म्हणतात.

अर्घ्य n  oblation (of water, milk etc) to Gods. पूजाच पाणी अथवा दूध मंत्र सांगत उद्धरणींतूं हातावाटी अर्घ्य पात्राला (पेलांते/प्यालांते) सोडून देवाला स्मरण कराच पद्धत॑. uis गोकुलाष्टमी सणांत॑ लिंबू अणी पैसाच नाण्यांत अर्घ्य सोडाच पद्धत॑ आहे.

अर्चना n  worship. पूजाच एक भाग. uis अग्गि (अस्कि/सर्व) देऊळांतीं प्रत्येक-प्रत्येक कुटुंबाला स्वता देवाला अर्चना कराला सोडनात तरीन, अम्च नाव सांगून, म्हण्जे अम्च संकलपांत॑, पुरोहित देवाला अर्चना कराच व्यवस्था आहे.

अर्जी n  petition. humble request. भव्यांत॑ विचारणे. विनयांत॑ विचारणे. uis भ्रष्टाचारामळे उद्योगांतून काढूनटाकलते ऐ.ए.एस अधिकारी त्यंच वर केलते अन्वेषण बरोर होत नाही अस सांगून, पुन्हा एकदा अन्वेषण करून न्याय विचारत एक अर्जी त्यंच मोठ॑ अधिकारीला, म्हण्जे, चीफ़ सेक्रटरीला देले.

अर्जी n  a legal plaint. न्यायकचेरीला द्याच अर्जी. uis अम्च वकील बरोर वाद केल नाही-ते-करतां केस हरले. हे कारण सांगून कचेरीच निर्णय पुन्हा विचारणा करिवाला मी वेगळ॑ वकीलावाटी एक अर्जी द्याला योचना करत आहें.

अर्थ n  meaning. आशय॑. uis शब्द अथवा पदाच अर्थ द्याच ग्रंथाला शब्दकोश अथवा निघंटू म्हण्तात.

अर्थ करींगणे vt  to get to understand. to make sense of. बरोर योचना करींगट्लापिरी समजींगणे. uis मी कसाला अस॑ बोलतों म्हणून अर्थ करींगट्ला नंतर॑ मला उत्तर दे.

अर्थ होणे vi  to understand. समजणे. समजींगणे. uis मी बोलच तला अर्थ होत नाही वाटते.

अर्थभेद अलंकार n  metaphor. एकाला उद्देश करून सांगताना तजवर संबंध नसाच वेगळ॑ गोष्ट प्रयोग करणे. uis शब्दालंकारांत अर्थभेद अलंकार पणीन एक. 

अर्थशास्त्र  n  economics. धन अणी व्यापर व्यवसायाच शास्त्र. uis अम्च प्रधानमंत्री श्री. मनमोहन सिंग अर्थशास्त्रांत॑ थोर पंडित म्हणून सांगातात॑.

अर्ध n  half. दोन पाव. uis कित्येक राज्याच करनीती प्रकार आदायाच अर्ध भाग सरकार कर म्हणून वसूल करतील.

अर्धगछ adv  half-done. अर्धंगछ॑. अर्धवट॑. अर्ध करून सोडणे. अर्धंपर्द. uis कित्ती सांगीट्लतरीन अम्च कामवाली कापड बरोर धुवत न्होती. अर्धगछ॑ खळबळून घालणामळे सोपाच वास कापडांत॑ केम्हाहीं येत होते. सांगून-सांगून पुरे झाले. नंतर॑ अम्ही एक "वाषिंग मषीन" घेटलों.

अर्धचंद्र n  half-moon. सप्तमीच चंद्र. uis अर्धचंद्र पाह्याच पक्षा मला चंद्रकोर पाह्याला अवडल॑.

अर्धरात्री n  midnight. मध्यरात्री ; अर्धरात्र in sm. uis अर्धरात्री अष्टमी रोहिणीच दिवस श्रीक्रिष्णाच जन्म झाल॑.

अर्धवट॑ adv  half or partially done in an imperfect manner. अर्ध केलते पणीं बरोर करनास्क॑ सोडणे. अर्धगछ॑. अर्धंगछ॑. अर्धंपर्द (Kannada). एडवट॑ (Tamil). uis तिरुपतींत॑ नवसून केंस क्षवर॑ कराला हजामाच समोर बसलतर, तो अर्धवट॑ करून जायनास्क पाह्यींगाम॑. कारण, अम्हाला तसेच बसिवूनटाकून तो एक नव ग्राकीला हुडुकींगून गेलतर॑, तो वापस या पर्यंतीन तिकडच बसामते पडेल॑.

अर्धवट॑ adv  limbo. in between stage. अर्धांत॑ सोडलते. uis टीवींत॑ कर्नाटकाच देऊळांच विषयीं एक चोखोट कार्यक्रम गेल महिना आरंभ केल्होते. पण ते अर्धवट स्थितींत॑, म्हण्जे, तीन दिवस दाखिवला नंतर॑, कसालकी सोडूनटाकले.

अर्धवेड॑ n  eccentric. विचित्र वागणे. uis मझ वर्लाला अर्धवेड॑ म्हणून निश्चय सांगूया, कारण चोक्कोट/चोखोट सरकारी उद्योग सोडूनटाकून अम्चस्क बनिया कंपनींत घूंसलाहे. ते पणीं उणे धर्मांत॑.

अर्धक्षवर॑ fig  a job left half done. अर्ध करून सोडलत॑ काम/कार्य/विषय. uis हे कॉर्परेशन लोक॑ एक कामीं बरोर करनात॑. मझ घराच समोरल॑ बीदींत॑ डांबर घालाच काम अर्धक्षवर॑ करून घाट्लाहत॑. 

अर्धंगछ॑ adv  half-done. अर्धगछ॑. अर्धवट॑. अर्ध करून सोडणे. अर्धंपर्द. uis पोणावांटा कंट्राक्टर लोकांस एक स्वभाव आहे, काय म्हणजे, कोण्त काम हातांत काढलतरीन अर्धंगछ॑ करून थोडक दिवसाला ते सोडूनटाकतील॑.

अर्धंपर्द adj  half-done. half-hearted (effort). अर्ध करून सोडलते. अर्धगछ॑.  अर्धंगछ॑. अर्धवट॑. uis तो यंदा परीक्षा बरोर केलनाही. अर्धंपर्द वाचलतर वेगळ॑ काय होईल ?

अर्पणा n  dedication. अर्पणा ; अर्पण in sm. uis  त्यंच बाप अकस्मात मरले म्हणून "विश्व कप" क्रिकट खेळ लंडनांत॑ चालत असताना सचीन टेंडूळकर मुंबैला जामते पडले. अंतिम संस्कार झाल नंतर वापस येऊन खेळलत॑ पहिलच खेळांतच मारलते सेन्चुरी त्यंच बापाच नावाला अर्पणा करले.

अर्सा n mirror. अरसा. प्रतिबिंब दिसाच काच ; अरसा/आरसा/अरशी in sm. uis बंडी पळिवताना रोडांत मागे याच ट्राफ़िक बरोर पाह्याला काराच आंत अर्सा असत॑.

अर्सा n  spectacles. अरसा. अयनक. उपनेत्र. बरोर वाचाला/दिसाला उपयोग कराच अर्सा ; चष्मा in sm. uis साधारण होऊन चाळीस वर्षाच वय झालवर वाचालीन लिव्हालीन अर्सा पह्जेस्क॑ अस्त॑.

अर्सा n  plain glass. अरसा. नुस्त अर्सा ; काच in sm. uis मी काल॑ बागांत चालाला गेलतम्हा तिकडे खेळत होतते एक लेंकराच पांयेंत अर्सा रुचूनवेघून सूळांत तरपडत असाच पाह्यलों.

अर्हता n eligibility. योग्यता. uis अठ्रा वर्षाच वये झालत्यांस अम्च॑ देशांत मतदान कराला अर्हता आहे.

अलमारी n  cupboard. बीरो. कपाट. uis जुने काळांत लांकडाच अलमारी सुताराकडून करून घेत होतों, तज नंतर॑ गोदरेज अलमारी आल॑, पण अत्ताअग्गीन मलेश्यांतकी चैनांतकी करलते सवंग अलमारी मिळते.

अलक्ष्य  adj  inattention. गवन॑ नाहीस्क॑ असणे. ध्यान देनास्क असणे. uis गेलंदा मझ लोंक परीक्षांत॑ उणे मार्क घेटळा म्हणून साळेच प्रिन्सिपाल मला त्यांस॑ येऊन पाह्याला सांगून पाठिवले. मझ लोंक वाचणांत॑ उणावा दाखिवाच कारण॑ पंतोजी शिकीवताना अलक्ष्य होऊन बसतो अस तेनी मला सांगट्ले.

अलंकार n  adornment. beautification. पाह्याला/दिसाला बेष(सुंदर) करणे. uis "अलंकार करींगट्लते पुरे, वराडाला निघला वेळ झाल॑"

अलीकडच॑ adj  belonging to recent times. recently. थोड पुढ॑. थोड दिवसाच पुढ॑च॑. uis अलीकडेच अतीवृष्टीमळे पाकिस्थान अणी कॅष्मीरांत॑ भयंकर नाश-नष्ट झाल॑.

अलीकडच॑ adj  belonging to this side. हे बाजूच॑. uis अलीकडच देऊळाला जायाला मला एक बीद॑ वलांडलतर॑ पुरे.

अलीकड॑ adv  recently. हे जवळ॑. uis केंद्र उद्योगमंत्री अलीकडे एक नव उद्योग नियम॑ विधानसभांत॑ चर्चाल ठिवले.

अलीकड॑ adv  on this side. हे बाजूकडे. uis कालवाच अलीकडे जमीनाच मोल अत्ता जास्ती झालाहे.

अलें n  ginger plant or its (undried) root. आलें. uis अलें वाळून असलतर॑ तला सुंठ म्हणतों.

अल्प adj  a little. थोड. थोडक॑. नंखर॑. uis  मला आंगाला बर॑ नस्ताना आयुर्वेद डॉक्टर देलते ओखदाच चूर्ण जेवून अल्प वेळाच नंतर पाणींत॑ मिळिवून गिळाला सांगिट्ले.

अल्पदृष्टी adj  not given to far sighted thinking. पुढे होयाच विषयावर जास्ती योचना नकरणार. uis अम्च नेतांच अल्पदृष्टीच व्यवहारामळे देशाच स्थिती हाळ होताहे.

अल्पबुद्धी adj  narrow-minded. mean minded. ल्हान मनाच॑. uis राष्ट्रीय कक्षींच अल्पबुद्धीच वागणांमळे समुदायांत॑ गोंधळ पसरते विना वेगळ॑ काहीं उपयोग होत नाही.

अल्पबुद्धी adj  of limited intelligence. बुद्धिशक्ती उणे असणार. uis अल्पबुद्धीच लेंकरांस॑ शिकिवाला म्हणून अम्च गांवांत॑ नव होऊन आरंभ करलते साळेंते मझ लेंक उद्योगांत॑ आहे.

अल्पस्वल्प adv  whatever little. नंखर थोडक॑. uis आफ़्रिकाच सोमाळिया देशांत॑ भयंकर क्षाम झालतांमळे लोक जमीनांत॑ काय अल्पस्वल्प मिळाच धान्य (धान), वनस्पती हे सग्ळीन खावून पोट भरींगाच अवस्थाला आलाहेते.

अल्पायुष adj  short-lived. उणे आयुषाच॑. uis स्वामी विवेकानंद, स्रीनिवास रामानुजन असलते महानलोके अल्पायुषाच होते.

अल्पायुष n  short life. उणे आयुष. uis (1) रामक्रिष्ण मिषन असल॑ एक थोर संस्था स्वामी विवेकानंदाला त्यंच अल्पायुषांतच स्थापना कराला झाल॑. (2) मनुषांच जीव॑ सरासरि सत्तर वर्ष अस्ते. हेज बरोर पाह्ताना कुत्राच सरासरि बारा वर्षाच जीव अल्पायुषाच म्हणूया.

अल्या n  worm. अळा. किडा. कीडा. कृमि. uis हे वर्ष अम्च॑ घरच॑ अंबाच झाडांत भरून पंडू झाल॑, तरीन ते पूरा अल्या खाऊन नाश होऊनगेल॑.

अल्लाडणे vi  to be forced to run from place to place. निर्बंधामळे पळापळी होणे. uis मझ॑ लोंक दहावा वर्ग संपिवून अक्रावा वर्गाला मिळाच समयांत मला वेगळ॑ गांवाला ट्रान्सफर झाल॑. नव साळेंत मिळिवाजोरी मी अल्लाडूनगेलों. Note : from Tamil. 

अळस॑ n  sloth. laziness. (शों)सोंबेरिपण॑. uis तला काय काम सांगिटलतरीन अळस भोगींगून तजांतून चुकाच वाट पाह्त असतो.       

अळा n  worms that infest fruits and grains. फळ, धान्यांत॑ याच किडा. कृमि ; अळ/अळी/अळई in sm. uis (1) उदंड दिवस तांदूळ, दाळ उपयोग करनास्क ठिवलतर तजांत अळा येऊनजाते. (2) चार मिर्सिंगा नाहीतर थोड करेपाकाच पान/पत्ता तांदूळाच डब्बांत॑ घालून झांकून ठिवलतर॑ अळा येईना.

अळा n  any maggot (in general). किडा. कृमि. पूचि. uis गुलाबाच झुडूपाला अळा येईनास्क॑ असाला तम्हा-तम्हा औषद (ओखद) शिंपडत असाम॑.

अळु n  a variety of edible tuber. colocasia. अळूच गड्डे. मूळाच एक गड्डे. uis अळु घेताना बरोर पाव्हून घेम॑, कां म्हणजे कित्येक वर्गाच अळु खाल्लतर॑ घसाला कंड (खाज) येईल.

अवकाश n  scope or chance or right (to act). हक्क॑. uis भारताच राष्ट्रपती देशाच प्रथम नागरीक झालतरीन विधानसभाच शिपारीश/संम्मत नाहीस्क॑ नव नियम कराच अवकाश त्यांस नाही.

अवगणना n  disregard bordering on disrespect. मर्यादा देनास्क॑ परवा करनास्क॑ असणे. uis पाकिस्थानाच राष्ट्रपती तिकडल॑ प्रधान॑ नागरीक होऊनपणीन ते राज्याला संबंध झालते मुख्य निर्णय सग्ळीन तिकडल॑ सेनाप्रमुख, राष्ट्रपतीला अवगणना करून काढतात अस सर्वानीं कळ्ळतेच.

अवगणना n  neglect. काहीन करनास्क॑ सोडूनटाकणे. uis लेंकरांच वाचणे अवगणना करलतर तेनी थोरळे होताना चोखोट उद्योग मिळाला कष्टी भोगतील॑.

अवघड adj  wastrel. a lazy person who wastes time or money. कसालीं प्रयोजन नाहीते मनुष. uis ल्हानपणांत तज बाप-माय तला बरोर पाह्यींगट्ले नाही-ते-करतां अत्ता तो एक अवघड झालाहे.

अवघड adj boorish and illmannered. मूर्खपणाच॑. uis मझ॑ घरच दुसर॑ माडी अत्ता-अत्ता खाली झालाहे. भाडेला अवघड मनुष कोणीं येताने अस मी देवाला दिवसोडि प्रार्थना करतोंहें.

अवघड adj  complicated and problematic. गुंतागुंतीच॑ (प्रश्न॑). uis (1) त्रिणमूल कांग्रस पार्टी अणी पश्चिम बंगाळाच कम्यूणिस्ट पार्टी (मार्क्सिस्ट) हे दोनीन "माओ" प्रश्नाच मध्ये पडून ते अण्खीन अवधड स्थितीला घेऊन गेलाहेत॑. (2) स्वातंत्र्य मिळाल नंतर॑ केंद्र सरकार "ट्रैबल", म्हण्जे, आदिवासींच सामूहिक उद्धार हेज वर ध्यान बरोर देल नाहीतेकारणामळे देशाच मध्य भागांत॑ कम्यूणिस्ट पार्टी (माओ) यांच प्रश्न एक अवधड स्थितींत॑ जावून पावलाहे.

अवड n  liking. इष्ट. इच्छा ; आवड in sm. uis (1) तुला तज बरोर जायाला अवडल तर जा, अवडल नाहीतर जाणे नको. (2) आज करलते खीर फार बेष/बेश होते. लेंकरे अस्कीन अवडींगून खाले.

अवडणे vi & vt  to like. इष्ट वाटणे. इष्ट होणे ; आवडणे in sm. uis इथपर (इत्तिपर) मला काय अवडते, हे पाव्हून एक प्रयोजनीं नाही. तुला काय अवडतेकी तेच करत जा.

अवतरणे vi  to incarnate. भूलोकांत॑ देव जन्म काढाच॑. uis भूलोकांत॑ देवाच अवतरणे कां होते, हेज विषीन अर्जुनाला श्रीक्रिष्ण स्पष्ट होऊन गीतोपदेशांत॑ व्यक्त करले.

अवतार n  God's incarnation in Earth. देव भूमींत॑ जन्म काढाच॑. uis दहा अवतारांत॑ नौ झालाहे. शेवट्ल॑ अवतार, म्हाण्जे, कल्कि अवतार इथपर (इत्तिपर) होईल.

अवतार fig  an unseemly dress or appearance. अवघड वेष-भूष. uis अम्ही लेंकरे कोणतरीन त्यांस अवडनाते वेष-भूष घालींगून बसलतर॑ अम्च॑ आजीम्मा सांगतील॑, "काय अवतार घालींगून बसलाहेस॑" म्हणून.

अवधूत n  one who has no earthly attachments. वैरागी. बैरागी. भूलोकाच विषय सोडलते संत. Note. in Sanskrit अवधूत means "rejected, removed, agitated, cast away" etc. uis अवधूत संप्रदायांत शिरडी साई बाबा एक महान होते.   

अवधूत fig  irresponsible person. जवाबदारी सोडून बसलते व्यक्ती. uis तो अत्ता-अत्ता सन्यास घेटला अस ऐकून मला आश्चर्य काहीं झाल नाही. कुटुंबाच जवाबदारी सांभाळणे/समाळणे तला एक मोठ॑ प्रयास म्हणून अस्किदनालीन कळल॑. नुस्त अवधूतास्क॑ हिंडणेच तला इष्ट.

अवमान n  insult. disrespect. तुच्छ रीतीच वागणे. अपमान. uis (1) अम्चपक्षा ल्हान स्थितींत॑ असणारांला ते एकच कारणा करतां अवमान दाखिवणे चोखोट स्वभाव न्हो. (2) दुसरेंला अवमान दाखिवाच एक चोखोट स्वभाव न्हो म्हणून ल्हान वयेंतूनच लेंकरांला शिकिवाच अम्च जवाबदारी अणी धर्म पणीं आहे.

अवमान n  shame. अपमान. लाज. लज्जा.uis अम्च॑ जीवन अम्ही केम्हीन गौरवांत॑ चालीवलतर॑ अवमान भोगाच अवसर॑ कधीन येईना.

अवमान n  disgrace. humiliation. अपमान. पह्जती. uis मी तजकडे साधारणपणांत बोलत होतोंतरीन, तज मनांत मी तला अवमान करून बोललों म्हणून वाटले.

अवयव n  part of body. देहाच भाग. आंगाच भाग. uis वैद्यशास्त्र केवढ॑ सुधार झालाहे म्हणजे, हृदय, डोळे, मूत्राशय असलते अवयव नाश झालतरीन शस्त्रक्रीया करून दुसरेकडून ते अम्च॑ आंगाला जोडाला होईल. 

अवलक्षण adj  weird or queer looking. पाह्याला विकार असाच॑. विलक्षण.uis हे काळाच कित्येक पोरी शृंगार करींगतें म्हणून कसकसकी वेष घालींगून, तसच, तोंडाला कायकायकी लावींगून अवलक्षण करींगतात॑.

अवलक्षण n  evil omen. ओंगळ॑ (वंगळ॑) लक्षण. uis नव घरांत॑ वेघतानाच घरच॑ दिवा विजलते एक अवलक्षण म्हणून तिला वाटले. हेला महत्व काहीं नाही म्हणून कित्ति सांगिट्लतरीन तिन॑ ऐकाला तय्यार न्होती.

अवळा n  gooseberry. अंबट रूचाच एक फळ ; आवळा in sm. uis अवळा, अल॑, पाला असलते पदार्थ अयितवार (आदित्यवार) संपाकांत मिळिवणे की खाणे की श्रेष्ट नहो अस॑ म्हणणे आहे.

अवळा घालून बेल तोडणे prov  "to use a small fish to catch a big fish". to take small initiatives to achieve big results. उणे श्रमांत॑ थोर काम हेणे. uis पाकिस्थानाला भारताच बरोर समोर-समोर युद्ध कराला शक्ती नाही म्हणून आतंगवादींला सोडून अम्हाला उपद्रव कराच, अवळा घालून बेल तोडाच सम म्हणूया.   

अवळी-जावळी adj  twins. एकेच प्रसवांतल॑ दोन लेंकरे ; आवळाजावळा / जुळी-मुले in sm. uis एक दिवस एकच ठिकाणी एकसारख असाच तीन जोडी अवळी-जावळींस पाव्हून आश्चर्य वाटले मला.

अवशिष्ट adj  remaining. बाकी असाच. उरलते. uis कुवैत युद्धांत॑ अमेरिका एक पूरा महिना प्ळेनांतून बॉम्ब घालून इर्राक्की सैन्याला ध्वंस॑ करले अणी तज नंतर इर्राक्की सैन्याच अवशिष्ट भाग दोन दिवसाचांत॑ आत्मसमर्पण करले.

अवशेष n  residue. उरलते भाग. uis (1) जपानाच हीरोषीमा अणी नागासाकी हे दोन पटणाच वर ॲटम-बॉम्ब पडून सर्वनाश झाल॑. अवशेष काहीं न्होत॑. (2) भोपालांत 1986 वर्ष झालते "गॅस ट्रेजडीच" अवशेष अत्तापणीं लोकांस कष्ट करीवत आहे.

अवश्य adv  surely. certainly. अगत्य. कंडिप (Tamil). uis तुम्ही आले विना एक कामपणीन होणार नाही. अवश्य येम॑ (यावा).

अवसर n  urgency. समेच(सवेच) कराम म्हणून वाटाच॑. uis तू हे वाटे केम्हातरीन येताना मला एक नारळ, थोडक चिंच, एक किलो तुरीच दाळ अणी सहा काडीचपेटी हे अग्गीन घेईंगून याला होईलका ? अवसर काहीं नाही, तुला सौकर्य मिळताना पुरे !

अवसर n  opportunity. अनुकूल समय. uis (1) तो एक षाणा/शाणा. अवसर पाव्हून तज काम करींगतो. (2) गेल सात आठ महिना पसून भारताच बरोर चैनाच व्यवहारांत॑ फार व्यत्यास आलाहे. भारताला अवमान कराला मिळाच अवसर कोण्तीन चैना सोडत नाही.

अवसर n  occasion. वेळ. समय. uis मझ भाऊच लेंकीच वराड गेल महिना झाल॑. तेच अवसरांत तिज भाऊच मुंज पणीं करूनटाकले.

अवसर n  busy. preoccupied. कामामळे वेळ नाहीस्क॑ असणे. uis (1) अत्ताआग्गीन मी उदंड अवसरांत आहें. तरीन, उद्या कृत्य होऊन साडे-चार घंटेला आलतर॑ मी तुला पाह्तों.(2) उद्याहीं परमाहीं तुम्ही अवसरांत असतील म्हणजे मी उद्या-नाही-तेरमा येवून पाह्लतर॑ तुम्हाला सौकर्य असेलका ?

अवसर भोगणे vt  to show impatience because of urgency. आतर दाखिवणे. uis (1) ट्रैन निघाला अण्खीन उदंड वेळ आहे. स्टेषनाला अम्ही बरोरल॑ वेळालच जाऊन पावाला जातों. अवसर भोगनाकांत॑. (2) तुला ट्रैनाला वेळ झालम्हणून मला कळ्ळ॑. अवसर भोगनोको. मी तुला बरोरल॑ समयाच पुढे स्टेषनांत॑ सोडतों. Note:- आतुर in sm means 'eager' 

अवसान॑ n  the end. शेवटीच (भाग). uis रात्री उशीर झाल-ते-करतां अम्ही सिनिमाच शेवटी पतोरी राह्यलों नाही. खाणीच अवसान॑ दुसर दिवस विचारींगून कळींगट्लों.

अवस्था n  state. condition. स्थिती. uis वैरल जेरामुळे मझ मित्राला काल॑ हॅस्पिटलांत॑ मिळिवले. आज त्यंच अवस्था कळाला मी जाऊन पाह्मे.

अवस्था n  enduring (difficulty). (कष्ट) भोगणे. uis अम्च खेडेगांवांत॑ डांबराच पक्का बीद॑ नाही. प्रति वर्ष पाऊसाळाच समय पटणांतून सामान आणाच सग्ळ॑ बैलबंडीईं चिक्कोलांत॑ सांपडींगाच अवस्था पाह्याला होत नाही.

अवंतण॑ n  respectful invitation. आमंत्रण॑. भव्यांत॑ स्वागत करणे. स्वागत कराच चिट्टि ; आवंतणे/औंतण/औतण in sm. uis शतरंजांत॑ विश्वांत॑ सर्वउंच स्थानांत॑ असणार॑ श्री. विश्वनाथन आनंदाला एक होनररि डोक्टरेट देऊन मर्यादा कराला हैदरबाद विश्वविद्यापीठ आवंतण॑ पत्र पाठिवले. पण, केंद्र मानुषिक विकास मंत्रालयाच अधिकारींच मूर्खपणामळे ते होनररि डॉक्टरेट त्यास॑ द्याला झाल नाही. 

अवंधर॑ adj  disorderly. untidy. cluttered. helter-skelter. तेरा-पेरा. uis त्यंच घराच "प्लान" बराहे. तसच, त्यंच "फ़रनीचर" पणीं भेष आहे. झाल तरीन घर अवंदरांत॑/अवंदर होऊन ठींगट्लाहेत॑. Note. from Kannada.

अविकारी adj  indeclinable (gram). (व्याकरण॑) विकार होयाला साध्य नाहीते गोष्ट॑. अव्यय. 

अवियल n  a dish made from a variety of vegetables. विध-विध रीतीच भाजीपाला घालून कराच एक पदार्थ. Note. from Malayalam. uis केरलांत कोण्त होटलांत जेवाला गेलतरीन अवियल निश्चय होऊन मिळल॑.

अवेळ v  inappropriate time. अशुभ वेळ. योग्य नाहीते वेळ. uis कोण्त तरीन चोखोट काम कराम म्हण्जे, राहु काळास्क अवेळ काळांत करताने म्हणतील.

अव्यय n  indeclinable (gram). विकार होयाला साध्य नाहीते गोष्ट॑. अविकारि.

अशुद्ध adj  polluted. शुद्ध नाहीते. मळक॑. uis नदींच बाजू असाच पट्णांचीं गांवांचीं मोरींत्सून याच मळक॑/घाणक॑ पाणी नदींत॑ मिळून देशाच सर्व नदीईं अशुद्ध झालाहे.

अशुद्ध adj  impure. शुद्ध नाहीते. मळक॑. uis सोळावा शतक पर्यंतीन हे दोनाच मध्ये व्यत्यास काहीं न्होते तरीन, सत्रावा शतकाच नंतर॑ तंजाऊर मराठी अणी पुणे मराठी वेगळ॑ वेगळ॑ गतींत पुढे गेल॑. असूनीं, लोकांच मनांत तंजावूर मराठी पूणे मराठीच एक अशुद्ध रूप आहे अस एक चूक अभिप्राय आहे.

अशुभ adj  inauspicious. शुभ नाहीते. uis दुर्योधनाच जन्म एक अशुभ वेळांत॑ झाल॑ म्हणतात॑.

अशुभ n  bad omen. अशुभ चिन्ह. अशुभ शकुन॑. uis घर सोडून बाहेर जाताना एक ब्राह्मण समोर आलतर ते एक अशुभ शकुन आहे अस म्हणणे आहे.

अशोक n  name of a tree. एक झाडाच नाव. uis लंकापुरींत रावणासुर सीतादेवीला अशोक वनांत कैद करून ठिवल्होता.

अशोक adj  cheerful. संतोष. शोक नसणे. uis "अशोक"  हे शब्दाच अर्थ "शोक नाहीत॑" म्हणून कळनास्कच भरून लोक त्यंच लेंकरांच नाव अशोक म्हणून ठिवींगतात॑ !

अश्रद्धा n  inattentive. अलक्ष्य. श्रद्धा दाखिवनाते. uis कोण्तीन एक विषय बरोर मनांत॑ अर्थ होम म्हणजे ते ऐकताना/वाचताना अश्रद्धांत॑ अस्ताने.

अश्लील adj  obscene. कामभोग असभ्यास्क दाखिवणे. uis कित्येक टी.वी कार्यक्रम एवढे अश्लील अस्त॑ म्हण्जे, तसलते अस्कीन पूरा "सेन्सर" करणेच चोखोट.

अश्व n  horse. घोडा. uis अश्व रूप हयग्रीव महाविष्णू श्री वादिराजतीर्थाकडून प्रसाद घेऊन खाल्ले म्हणून मध्व परंपराच लोके विश्वास करतात॑.

अश्वगंधा n  a plant with medicinal properties. एक औषधाच झाडाच नाव. uis अश्वगंधा झाडाच वाळिवलते मूळाच पूडांतून आयुर्वेद औषध (ओखद) करणे आहे.

अश्वथ n  pipal tree. पिपळ झाड. uis हिंदू धर्म संप्रदायांत अशथ वृक्षाला एक महत्व स्थान आहे.

अश्वमेध  n  horse-sacrifice. घोडाला बलि देवून कराच एक यज्ञाच नाव. uis जुने काळांत भरतवर्षांत अश्वमेध यज्ञ प्राबल्यांत होते अणी महाभारत युद्धाच नंतर॑ पांडव हे यज्ञ करलते सांगिट्लाहे. 

अश्विनी n  name of a star. एक नक्षत्राच नाव. uis ज्योतिषशास्त्रांतल॑ सत्तावीस नक्षत्रांत पहिलच नक्षत्र.

अष्ट n  eight. आठ. uis हिंदू संप्रदायाच अनुसार आठ दिशा (दिक्) आहे अणी हे अष्ट दिशालीन दिक्पालक असतात.

अष्टमी n  eighth day of each lunar fortnight. प्रत्येक पक्षांतल॑ आठवां दिवस. uis एक एक पक्षांतीन नवमीच पुढे अष्टमी येत॑.

असट adj  dilute. thin. अस्सट. नित्तळ. uis डांगर कालिवताना बरोरल॑ घट्टी असनास्क॑ असट होऊनगेलतर॑ तज रूच हाळ होईल.

असटभाजी n  gravy curry. नित्तल भाजी. uis अम्ही मुगळाई पदार्थ विकाच होटलाला जाताना दोन घट्टिभाजी अणी एक असटभाजी विचारून घेतों.

असणे vi  to be. असणे. uis (1) एक गुंप होऊन बाह्येर गामाला जाताना त्यंच-त्यंच सामानाच वर गवन असणे चोखोट. (2) तुम्ही षाणे/शाणे असूया. पण, तो एक ढेंग म्हणून सांगून तला अवमान कराच आवश्य न्होत॑.

असणे vi  to exist. असणे.  uis गुळ्चीट अंबाचांत॑ कीडा असणे साधरणच॑.

असणे vi  to stay. to reside. राहणे. uis तुम्ही अम्च गांवांला(गामाला) येतांत॑ अस॑ मला कळ्ळ॑. कोठ॑ असतांत॑ म्हणून मला कळिवलतर॑ मी तुम्हाला येऊन पाह्तों.

असणे vi  to remain. to retain. (बाकी) उरणे. (बाकी) ठिवणे. uis आजच॑ खर्च सोडून, हातराखणाला पांचशे रुपे असणे चोखोट.

असत्य n  falsehood. lie. लटक॑. लबाड. uis असत्य बोलणारांस पाह्यलतर॑ मला अवडनाच अवडना.

असत्य n  unreal. माया. uis श्री मध्वाचार्यांच द्वैत॑ सिद्धांताप्रकार हे ब्रह्मांड॑ एक असत्य अथवा माया न्हो, पण ते एक सत्य आहे.

असनास्क॑ adj  (as if) not existing or prevailing. न असून. uis काहीन असनास्क॑ अस्तानाच तो एवढे पैसवंत म्हणून सांगींगतो. खरेच असलतर काय करलकी ?

असभ्य adj  indecent. vulgar. असभ्य. uis पूरा रात्री घरच समोरल॑ बीदींत॑ दोन पीकोरांच (पीखोरांच) असभ्य गोष्ट ऐकून मला कंटाळा वाटल॑.

असभ्य भाषा n  slang. असंस्कृत गोष्ट. uis अक्रावा शतकांत कश्मीर देशांत सोमदेवकवी संस्कृतांत कथासरितसागरा रचना करले. हे महाग्रंथांत असाच अनेक कथा सातवा शतकांत पैशाची म्हणाच एक असभ्य भाषांत गुणाध्या लिव्हलते बृहतकथांतून काढलते म्हणून पंडितलोक सांगतात.     

असमाधान॑ n  discontent. समाधान नसणे. uis पैसेच वेड असणारांला ते कित्ती असलतरीन मनाला समाधान॑ असना, म्हण्जे सदा तेनि/त्यनि असमाधानांतच अस्तील॑.

असमाधान॑ n  displeasure. संतोष नसणे. uis अम्ही समुदायांत॑ वागताना कित्येकदा अम्हाला इष्ट नाहीते कायतरीन होईलच॑. तसल॑ वेळ अम्च असमाधान॑ व्यक्त कराच पुढे बरोर योचना करणे चोखोट.

असल adj  original. genuine. मूल रूपाच. यथार्थ रूपाच॑. uis बाज़ारांत॑ नकलि ओखद विकणे सर्वसाधारण॑ झालाहे तेकरतां असलि ओखद विकाच दुकान कळींगून ठिवणे चोखोट॑.

असल॑ adj  of this type or kind. हे मादरीच॑. हे प्रकारच॑. असलते ; असला in sm. uis यंदा तू घेईंगून आणलते अंबा बेष होत॑. इथपर असलतेच आण. 

असल॑-असल॑ adj  etcetera. etc. हेच सार्ख अण्खीन वेगळ॑-वेगळ॑. uis मी सांगिट्लते तुला बरोर समजल नाहीतर॑ मी दाखिवाच लुगडे पाह अणी ते दुकानांत असल॑-असल॑ वेगळ॑ कित्ती असलतरीन आण. 

असल॑-तसल॑ adj  of one type or the other. एक मादरीच, नाही अण्कीएक मादरीच॑. एक रीतीच, नाही अण्कीएक रीतीच॑. एक विधाच॑, नाही अण्कीएक विधाच॑. uis तू सिंगपूराला जाऊन येताना मी विचारलते मोबैल-फोणच आणाम॑, ते मिळ्ळ॑ नाही म्हणून असल॑-तसल॑ काहीं आण नोको.

असलास्क॑-असून adv  without any prior hint. all of a sudden. अकस्मात. पुढे काहीं कळिवनास्क॑. uis  तला मनाच प्रश्न काहीं न्होत तरीन असलास्क॑-असून वेड॑ धरले अस मी ऐकलों.

अस॑ adv  in this manner. thus. हे प्रकार ; असा/अशी in sm. uis  तू मझकडे अस॑ बोल नोको, मर्यादा देऊन बोल॑.

अस॑ adj  of this type. हे मादरीच॑. असल॑. असलते. हे प्रकारच॑. uis मी दाखिवाच लुगडे सारख॑ मिळ्ळ॑ नाहीतरीन परवा नाही, अस॑ असाच कोण्त मिळतेकी ते आण.

अस॑तस॑ adj  so-so. of nothing special. सुमार. साधारण॑ ; असातसा in sm. uis फार बेष आहे, नव॑ डिसैनाच आहे अस॑ म्हणून तिन॑ दीड लाख रुपे देऊन घेट्लते नव सोनेच माळ मला दाखिवली. मला कायकी ते अवडल॑ नाही, अस॑तस॑ आहे. 

अस॑तस॑ adv  by hook or by crook. somehow or the other. कसतरीं. कसकी. चुकून-माकून ; असातसा in sm. uis  तो वाचणांत॑ षाणा काहीं न्हो. अस॑-तस॑ एस.एस.एल.सी संपीवलतेच/जिंतलतेच एक थोर कार्य म्हणून सांगुया.

असाधारण॑ adj  rare. uncommon. extraordinary. उदंड अप्रूप. फार अप्रूप. uis तो एक असाधारण बुद्धीवंत॑. तज पूरा वाचणे स्कॉळरषिपांतेच झाल॑.

असाध्य adj  that which is impossible to attain or get. साध्य होयनाते. uis तू बरोर प्रयत्न केल नाहीतर॑ तुला ते काम मिळणे असाध्य होईल.

असामान्य adj  extraordinary. फार विशेषाच॑. असाधारण. uis इषोबशास्त्रांत॑ रामानुजन एक असामान्य मनुष होते.

असुख n  (mental or physical) discomfort or distress. आंगाच अथवा मनाच कष्ट. uis (1) तुम्च कुटुंबाला एवढे दिवस फार कष्ट सोसामते पडलेम्हणून ऐकलों. तुम्ही अण्खी तुम्च कुटुंब हे असुखांतून लोक्कर सु्टलतर अम्ही अस्किदनालीन उदंड संतोष वाटेल॑.(2) चार दिवसापसून पंतोजि साळेला आल॑ नाहीते. विचारताना, तेनि असुख होऊन हॉसपिटलांत॑ आहेत म्हणून कळ्ले.

असुर n  demon. राक्षस. uis पह्यिल॑ पह्यिल॑, म्हणजे ऋगवेदाच काळाच आरंभांत असुर म्हणजे "देव" हे अर्थ होत॑. पण जातां जातां ते अर्थ बदलून "राक्षस" म्हणून झाले.

असूया n  envy. jealousy. दुसरांच सुख॑, संतोष पाव्हून मनाला कष्ट वाटणे. पोटजाळ. uis दुसरेंला पाव्हून असूया वाटाचपक्षा, अम्हालीन संतोष, सुख॑ हे सग्ळीन बरोरल॑ वाटांत॑ कस॑ मिळूया हे योचना कराच॑ एक सात्विक गुण आहे.

असूं n  tear drops. आंसूं. डोळेंतून गळाच पाणी ; अश्रू in sm. uis (1) तीन दिवसापसून मझ॑ उजव॑ डोळे तंबड॑ होऊन असूं गळत आहे, डोळे-डॉक्टराला दाखिवालापणीन मला वेळ नाही. (2) अग्गिदनांसीन होयास्क॑ मझ॑ बहिणीला (बहीणाला) कांदा चिरताना डोळेंतून असूं येईना. 

असौकर्य adj  inconvenience. (कराला) सौकर्य नसाच॑. uis मला कोयंबत्तूरला अवसरान॑ जाम॑. मी गांवांत॑ नसताना मला एक दोन कागद येऊया. तुम्हाला असौकर्य नाहीतर ते घेऊन ठिवाला होईलका ?

अस्कीन pron  everything. all. अस्गीन. अग्गीन. सग्ळीन. पूराहीं. uis हे खोली अत्ताच खाली करून देम॑. आंत असाच सामान अस्कीन काढून बाहेर ठिवा. Note :- अस्कीन appears to be compound word of अस॑ and अग्गीन morphed to अस्कीन; अस॑+अग्गीन = अस्गीन or अस्कीन.

अस्गीन pron  everything. all. अस्कीन. अग्गीन. सग्ळीन. पूराहीं. Note. Please see remarks against असकीन. uis यंदा अम्च॑ घरच॑ अंबाच झाडांत सुमार दोनशें अंबा मिळ्ळ॑. त्यांत पोणावांटाहीं मठाला देऊनटाकून उरलते अस्गीन कापून लोणचे घालूनटाकलों.

अस्तमन॑ n  setting (of Sun, Moon or stars). (सूर्याच॑/चंद्राच॑/नक्षत्राच॑) अस्तमान ; अस्तमान/अस्त in sm. uis बीदीच दिवा नसताना सूर्याच अस्तमन॑ झालांपिरी बाहेर हिंडणे अपाय आहे.

अस्तिवार n  foundation. पाया. uis घर अथवा एक बांधणी घट्टि असाम म्हणजे तज अस्तिवार बरोर असाम॑.       

अस्त्र n  arrow. बाण॑. धनुषांतूं सोडाच आयुध. uis महाभारत, रामायण असलते पुराणांत ब्रह्मास्त्राला सगळ्याचीन पक्षा शक्तिशाली अस्त्र म्हणून सांगिट्लाहे.

अस्थि n  bone. हड॑. uis कोटानकोटी वर्षाच पुढे भूलोकांत जीवांत होतते डैनॅसरांच अस्थि मातीच आंत तेवढ॑ वर्षीन झांकून असून कालभेदामळे फॉसिल होत॑, अस॑ जीवशास्त्रज्ञ सांगतात॑.

अस्थि n  residual bones and ashes after cremation. शवसंस्कार करून उरलते चिताभस्म॑. uis शवसंस्काराच नंतर॑ स्मशानाला (श्मशानाला) जाऊन पुढच॑ कार्यक्रमाला अस्थि वेंचून काढणे आहे.

अस्थिविसर्जन n ritual disposal of the remains of cremation ashes in sea or river. शवसंस्काराच नंतर॑ अस्थि समुद्र अथवा नदींत मिळिवाच विधि. uis बंगळूरांत असणार लोक॑ साधरण होऊन श्रीरंगपटणांत कावेरी नदींत॑ अस्थिविसर्जन कराला जातात॑.   

अस्पष्ट adj  unclear. स्पष्ट नाहीते. अव्यक्त. व्यक्त नाहीते. uis परालिटिक स्ट्रोक झाल नंतर त्यंच बोली फार अस्पष्ट झालाहे.

अस्वस्थ adj  restless. ill at ease. अशांत॑. uis तीन महिनापसून तला मनांत॑ गोंधळ होत असाच मी पाह्त आहें. मनाच अस्वस्थतामळे रात्री झोंप येत नाही म्हणून झोंपीच मात्रा घेत असाच काल पाह्तम्हा तो मला सांगिट्ला.

अस्विज n  seventh month of Saka year. हिंदू पंचांगांत॑ सातवां महिना. uis नवरात्रीच सण अस्विज महिनांत येत॑.

अहंकार n  haughtiness. pride. conceit. egoism. अहंभाव. स्वता गर्व वाटणे. स्वता मोठ॑ मनुष म्हणींगणे. uis अहंकार असाच मनुषाला दुसरेंच चोखोट उपदेशपणीं तज मनाला बरोर पडल॑ नाहीतर॑ इष्ट होईना.

अहंकारी adj  one who is haughty, proud, conceited or egoistic. गर्विष्ट. uis रावण अणी हिरण्यकषिपु हे दोनीं मोठ॑ अहंकारी राक्षस होते.

अहंभाव n  haughtiness. pride. conceit. egoism. अहंकार. स्वता गर्व वाटणे. स्वता मोठ॑ मनुष म्हणींगणे. uis अहंभाव असणार त्यंचस्कच॑ अण्कीन एक व्यक्तीला पाह्यलतर॑ लोक्कुरच वरडा-वरडी आरंभ होईल.

अहिंसा adj  non-violence. हिंसा विरुद्ध. दुसरेंना हिंसा करनास्क॑ असणे, हे सिद्धांत. uis भारताच संस्कारांत॑ अहिंसा सिद्धांत॑ बौध अणी जीन धर्मांतून आलते अस एक अभिप्राय आहे. कां म्हाण्जे, हे दोन धर्म याच पुढे/स्थापना होयाच पुढे वेदकाळांत॑ हिंदू पूजा पद्धतींत मांस उपयोग करत होते.

अहेर n  gifts given at a wedding etc. वराडांत॑ द्याच बक्षीस/दान. आहेर. uis वराडाला बलावाला येतानाच (आमंत्रण पत्र द्याला येतानाच) अहेर पणीन द्याच संप्रदाय अत्ता हे काळांत आरंभ जालाहे.

अहो ind  a vocative used while addressing a person with respect. मर्यादांतूं एक व्यक्तीला बलावाच एक गोष्ट. uis एक दोन पिढीच पुढे दल्लाला बाईल अहो म्हणून बलावाच सहज होत॑ तरीन, हे काळांत नाव सांगूनच बलवाच पद्धती आरंभ झालहे.

अक्षण॑ n  arathi done by two ladies for bestowing blessings to people (not to gods) with haldi-kumkum-akshata mixed with water in a brass/silver plate but without a lamp/camphor. हळदी-कुंकू अक्षताच पाणीच ताटांत॑ (विना वाताच/कापूराच दिवा) लोकांला आशीर्वाद कराच एक विधाच ओवाळणे. uis अठांगुळाच वेळी गरवार बायकोला अक्षण करणे आहे.

अक्षता n  a caste mark applied on the forehead by men of Madhwa sect. मध्व संप्रयादाच दादिगे/दाद्ग्ये कपाळांत॑ लावाच चिन्ह. uis (1) मध्व संप्रदायाच दादिगे त्यंच कपाळांत अक्षता घालींगट्लाहेत म्हण्जे त्यंच पाष्टेच पूजा झाल॑ म्हणून अर्थ. (2) वाळून पूड करलते केळीच फूलाच चिप्पाहीं हळेदहीं मिळिवून अक्षता कतात॑. (3) एकादशीच दिवसी अक्षता लावणे नही.

अक्षता n  the paste used for applying the caste mark of the same name. अक्षताच मिश्रण. uis अत्तच काळांत, म्हणजे शीघ्र-शीघ्र ऑफीसाला पळामस्क॑ असाच काळांत अक्षता कराला वेळ मिळना म्हणून पुढेच तयार करून ठिवलते अक्षताच मिश्रण दुकानांतून घ्या मिळते. 

अक्षय adj  imperishable. perpetual. कद्धीहीं नासनाते. कद्धीहीं असाच॑. uis त्यंच घरांत॑ दिवसाला कित्तीदन आलेतरीन जेवण॑ वाढतील. त्यंचकडे अक्षयपात्र आहेकी कायकी !

अक्षर n  letter of an alphabet. अक्षरमालांतले एक स्वर॑/व्यंजन॑. uis कन्नड अणी तेलुगु लिपीच अक्षर पाह्याला जवळ जवळ एक सारख असत॑. 

अक्षरमाला n  alphabet. एक भाषाच स्वर/व्यंजन॑ लिपीच समूह. uis दक्षिण-कन्नड जिल्लाच तुळु भाषा बोलणार॑ त्यंच मध्ये काहींतरीं लिव्हाला कन्नडा लिपी उपयोग करतात॑. कां म्हण्जे तुळु भाषाला प्रत्येक लिपी अणी अक्षरामाला नाही.

अक्षराभ्यास n  learning of the alphabets. अक्षरमाला शिकणे. uis सरकारी नियमाप्रकार लेंकरांला साळेंत मिळिवाला त्यांस उणेपक्षा सहा वर्षाच वय झाल असाम॑ म्हणून आहेतरीन, पोणावांटादनीन त्यंच लेंकरांला  चार पांच वर्ष असतानाच अक्षरमाला शिकिवाला आरंभ करूनटाकतात॑. 

अक्षराभ्यास n  the ceremony of initiating a child to education. लेंकरांस लिव्हणे-वाचणेंत॑ प्रारंभ करिवाच सण॑. विद्यारंभ. uis हिंदू धर्म संप्रदायाप्रकार नवरात्री सणाच शेवटल॑ तीन दिवस सरस्वतीपूजा आचरण करताना तज शेवटल॑ दिवसी, म्हणजे विजयदशमीच दिवसी लेकरांस अक्षराभ्यास शुभकार्य आरंभ करिवणे आहे.

अक्षौहिणी n  a huge army formation of foot, cavalry, chariots and elephants of ancient times. जुनेकाळच सैन्यांच एक महासंग्रह. Note. according to Adi Parva 2.15-23 of Mahabharatha one akshauhini consists of 21,870 elephants, 21,870 chariots, 65,610 horses and 1,09,350 foot soldiers. uis महाभारत युद्धांत पांडवांच सैन्यांत॑ सात अक्षौहिणी अणी कौरवांच सैन्यांत अक्रा अक्षौहिणी होत॑ म्हणून महाभारत महाकाव्याच आदिपर्वांत आहे. 

अज्ञात adj  incognito. anonymous. स्वंत रूप कोणालीन दाखिवनास्क॑. uis बारा वर्षाच वनवास झाल नंतर पांडव एक वर्ष अज्ञातवास विराटराजाच अधीनांत॑ केले.

अं thirteenth vowel in Dakshini Marathi. दक्षिणी मराठीच तेरावां स्वर॑.

अंक n  a numerical figure. numeral(s) of a number. अंक. uis अरबी-अंक म्हणून पश्चिम देशांत बारावां शतकांत प्रसिद्ध झालते संख्यामाला वास्तव होऊन भारतांत फार जुने काळांतच प्रयोगांत होत॑.

अंक n  an act of a play or drama. नाटकाच भाग. uis नाटकांत एक-एक अंक आरंभ होतानहीं संपतानहीं वेदीच पर्दा घालणे अणी काढणे होत असत॑.

अंगण n  court-yard. घराच पुढच नाहीतर॑ मध्य भागांतल॑ मोकळ॑ (उघड॑) ठिकाण. uis साधारण होऊन घरच॑ अंगणांत तुळसी-ब्रिन्दावन असत॑.

अंगप्रदक्षिणा n  circumambulation by rolling on the floor around the sanctum sanctorum of a temple in fulfillment of a vow. नवस करून देऊळाच गर्भगृहाच प्राकारांत॑ साष्टांग निजून प्रदक्षिणा करणे. uis तिरुपतींत मझीं म्हज॑ थोरळे भाऊचीं मुंज झालतम्हा अम्ही दोघीं देऊळाच गर्भग्रहाच (गर्भगुडीच) प्राकारांत॑ अंगप्रदक्षिणा करलों.

अंगरका n  shirt. अंगर्का. अंगरखा. अंगी. दादिगे/दाद्ग्ये मादाच वरल॑ भागांत॑ नेसाच वस्त्र ; अंगरखा/अंगराखा in sm. uis केम्हीन मी पॅन्ट शिंपीकडून शिवून घेतों अणी अंगरका दुकानांतून रेडीमेडाच घेतों. 

अंगरखा n  shirt. अंगर्का. अंगरका. अंगी. दादिगे/दाद्ग्ये मादाच वरल॑ भागांत॑ नेसाच वस्त्र ; अंगरखा/अंगराखा in sm. uis अम्ही लेंकरे असताना दोनकी तीनकी गुंडी असाच अंगरखा डोस्के वरून घालास्क॑ शिवत होते. अत्ता हे काळाच अंगरखाला पांचकी सहाकी गुंडी असत॑ अणी ते पुढे पटीस उघड॑ असते म्हणून डोस्केच वरून घालाच आवश्य नसते. 

अंगर्का n  shirt. अंगरका. अंगरखा. अंगी. uis रेडीमेड अंगर्का घेताना केम्हाहीन मला थोडक॑ पाव्हून घेमतेस्क॑ अस्त॑, कां म्हणजे चाळीस अथवा बेचाळीस नंबराच अंगर्काच मला बरोर पडेल, पण दर कंपनीच चाळीस अणी बेचाळीस नंबरांत व्यत्यास अस्ते. 

अंगवस्त्र n  cloth covering torso of a man. upper cloth. अंगोस्त्र॑. अंगोस्तर॑. अंगूस्त्र॑. दाद्ग्ये आंगाच वरच भागांत पांघरिवून नेसाच कापड. uis (1) पूजा, नाहीतर॑ काहीं शुभकार्य करताना दादिगे/दाद्ग्ये अंगवस्त्र अणी वेष्टी/धोती नेसूनच कराम॑ अस आहे. (2) केरळच देऊळांत॑ जाताना अंगी अणी पॅन्ट नेसाला सोडनात॑. तज बद्दिल वेष्टी अणी अंगवस्त्र नेसाम॑.

अंगारा n  sacred residue of coal cinders after saligrama puja and offering of nevedya to Lord Narayana. साळिग्राम पूजा अणी नेवेद्य (नैवेद्य) झालनंतर॑ सगडींतल॑ कोळसा. Note. the sacred cinder is applied wherever gopichandana has been applied on their body by Madhva brahmins.  uis मध्व संप्रदायाच दादिगे त्यंच आंगांत गोपीचंदन लावलते ठिकाणी अंगारा लावतात.

अंगी n  man's shirt. अंगर्का. अंगरका. अंगरखा. दादिगे/दाद्ग्ये मादाच वरल॑ भागांत॑ नेसाच वस्त्र. uis अनंतशयन श्री पद्मनाभास्वामी देवस्थानाच आंत जाम॑ म्हणजे दादिगे त्यंच अंगी उकलून धोती नेसींगून जाम॑. 

अंगीकार n  espouse. acknowledge. admit. संमत. uis ऐक्य राष्ट्र संघटनाच (UNO) अंगीकार झाल नंतर अमेरिका इर्राक युद्ध आरंभ केले.

अंगुठ n  thumb. हाताच मोठ्ठ बोट ; आंगठा / अंगठा in SM. uis श्स्त्र-विद्यांत अर्जुनाच बरीस कोणीन असताने म्हणून एकलव्याकडून तज अंगूठ कापून गुरुदक्षिणा म्हणून द्याला द्रोणाचार्या विचारले. 

अंगुठ n  toe. पांयाच मोठ्ठ बोट ; आंगठा / अंगठा in SM.  uis नियंत्रण नाहीस्क॑ होतते डयबीटिसामळे मझ॑ मायाच अंगूठा कापून काढूनटाकले.

अंगूस्त्र॑ n  cloth covering torso of a man. upper cloth. अंगवस्त्र. अंगोस्तर॑. अंगोस्त्र॑. दाद्ग्ये आंगाच वर पांघरून नेसाच कापड. uis दादिगे अनंतशयन श्री पद्मनाभस्वामी देवस्थानाच आंत वेघाम म्हणजे अंगी काडूनटामाम॑, पण ब्रह्मणांस॑ अंगूस्त्र घालाला सोडतील॑.

अंगोठी n  finger ring. मुदी ; आंगठी in sm. uis साधारण होऊन अंगोठी डाव॑ हातांतल॑ बोटांतेच घालतों.

अंगोस्तर॑ n  cloth covering torso of a man. upper cloth. अंगोस्त्र॑. अंगूस्त्र॑. अंगवस्त्र. दाद्ग्ये आंगाच वर पांघरून नेसाच कापड. uis बंगळूरांत पेजावरश्री यांच विद्यापीठांत असाच श्री राघवेन्द्रस्वामीला कनकाभिषेक कराच एकएकदनांसीन मंत्राक्षताच बरोर अंगोस्त्रर॑ सम्मानास्क॑ देतील॑. 

अंगोस्त्र॑ n  cloth covering torso of a man. upper cloth. अंगवस्त्र. अंगोस्तर॑. अंगूस्त्र॑. दाद्ग्ये आंगाच वर पांघरून नेसाच कापड. uis आंगावर अंगोस्त्र॑ नोको म्हणून अस्ताना कित्येकदन॑ ते काडून माद (माज) गुंडाळींगून बांदींगतील॑.

अंघूळ n  bathing. पाणींत आंग धुवून शुद्ध करणे. अंघोळ. अंघोळी. आंघूळ. आंघोळ. स्नान. uis अंघूळ कराच खोलीला नाहणी म्हणतों.

अंघोळी n  bathing. पाणींत आंग धुवून शुद्ध करणे. अंघोळ. अंघूळ. आंघोळ. आंघूळ. स्नान. uis खेडेगांवांच लोके अंघोळीला कुंड नाहीतर नदीला जाणे आहे.

अंजली n  offering made with palms held together to form a cup. वाटीच आकारांत॑ दोन हात जोडून अर्पणा करणे. uis फूल दोन हातांतीन काढून अंजली द्याचाला पुष्पांजली म्हणतों.

अंजीर n  figs. एक फलाच नाव. uis अंजीर फळाच गुळचीट वाळतां वाळतां  जास्ती होत जाईल॑.

अंडा n  egg. मुट्टे (Tamil). uis कोंबडेच अंडा दिवसोडी एक एक खाल्लतर आंगाला चोखट म्हणतात॑. 

अंत n  end. अवसान॑. uis वेळाच अंत कस॑ होईल हे कोणालीन योचना कराला होयना.

अंतकरण॑ n  deep seated compassionate feeling. मनाचांतल॑ गाढ करुणाच विचार. uis तो एक क्रूर मनुष. दूसरेंच विषीं तला अंतकरण॑ काहींनच नाही.

अंतकाल n  last days before death. मराच॑ पुढले समय. uis दिव्यज्ञान असणारांस॑ त्यंच अंतकाल कळेल॑ म्हणून सांगतात॑.

अंतकाल n  last days. शेवटलच थोड दिवस. uis मुगळ साम्राज्याच अंतकाल झालनंतर॑ अम्च देशाच एक मोठ॑ भाग मराठांच स्वाधीनांत॑ आल॑.

अंतरपट n  the ceremonial curtain held between the bride and the groom before tying the mangalasutra. गरसोळी बांधाच पुढे नवरा-नवरींच मध्य अडवे धराच पर्दा ; अंतरपाट in sm.

अंतरात्मा n  internal soul. the sentient soul. आंतले आत्मा. जीवात्मा. uis अंतरात्माचीं देहाचीं योग कस॑ कराच, हे रहस्य जुने काळापसून ऋषीनीं-मुनीनीं योगाभ्यासावाटे प्रसिद्ध केल्होते.

अंतरीक्ष n  atmosphere. वायुमंडल. uis एक ग्रहांत॑ जीव उद्भव॑/उत्पत्ति होयाला तज आवश्याप्रकारच अंतरीक्ष॑ अवश्य पह्जे.

अंतर्ज्ञान n  inner (spiritual) knowledge. दिव्यज्ञान॑. uis अम्चांत॑ अंतर्ज्ञान॑ वाढिवणे, हे धर्माच एक प्रधान॑ उद्धेश आहे.

अंतिम adj  final. शेवटीच॑. शेवट्ल॑. uis विनायक चतुर्थीच दिवसी गणेशाच विग्रहाला विसर्जन॑ कराच ते दिवसच अंतिम कार्यक्रम॑ आहे.

अंत्यकर्म n  last rites. मरलानंतर कराच कर्म. uis हिंदू धर्माप्रकार देह सोडून परलोकाला जायाच आत्माच मोक्षाकरतां अम्ही कराच अंत्यकर्मांत॑ वैकुंठसमाराधना एक मुख्य भाग आहे. 


अंत्ययात्रा n  funeral trip. अंतिमयात्रा. मरलनंतर स्मशानाला घेऊन जायाच यात्रा. uis विध-विध आचार-विचार अनुसरण॑ करणार लोक॑, मृतदेहाच अंत्ययात्रा त्यंच-त्यंच वर्गाच दंडकाप्रमाण करतील॑.

अंथरणे vt  to spread a sheet, mat or bedding. (निजाला अथवा भोईं वर बसाला) जमखाण, चांपा, अंथरूण पसरणे. uis जानवासाच दिवस॑ लोकांस॑ बसाला जमखाण अंथरूण ठिवाला/अंथराला मी नवरीच घरचे लोकांस॑ सांगिट्लों.

अंथरूण n  mattress. bed. निजाला उपयोग कराच एक साधन॑. अण्थूण. लेप. नाहिली. uis वसति (वसती) जास्ती नाहीते लोकांच घरांत पाष्टे अग्गीन अंथरूण गुंडाळून एकपटीस ठिवतील॑ अणी रात्री निजाच वेळी ते काडून कोठ सौकर्य आहेकी तिकडे अंथरतील॑.

अंथरूण-पांघरूण n  a full set of bed with mattress, blanket, pillows etc. अण्थूणाचीं पांघरिवणाचीं पूरा व्यवस्था. uis अम्च घरांत चार लोकांस॑ निजाला अंथरूण-पांघरूण सदा अस्त॑.

अंधळ॑ adj  blind. डोळे दिसनाते ; आंधळा in sm. uis (1) अम्च गांवांत॑ अंधळ॑ लेंकरांस॑ शिकिवाला एक साळे/शाळे उघडाच विषय बोलून तीन वर्षा नंतर॑ ते निज/खरे झाल॑. (2) मी ल्हान अस्ताना अम्च घराला एक अंधळ॑ भीकारी वारा-वार॑ येत होतते अत्तापणीं मझ सयेंत॑ आहे.

अंधविश्वास n  superstition. आधार नाहीस्क॑ कराच विश्वास. uis मोठ॑ वाचणे-लिव्हणेच मनुष झालतरीन कित्येक विषयांत॑ तज अंधविश्वास पाह्ताना मला आश्चर्य वाटते.

अंधार n  darkness. उजाड नाहीस्क॑ असाच॑ स्थिती. uis अत्ता-अस्कीन दिवसाला तीनदपा "पवर-कट" होताहे. रात्रीच वेळ अंधारांत॑ लेंकरांस॑ वाचाला उदंड॑ कष्ट होत म्हणून मी एक इनवर्टर घेट्लों.

अंबट adj  sour. अंबट रूच ; आंबट in sm. uis बरोरल॑ अंबट असाच अंबांतून केलते लोणचे फार रूच अस्ते !

अंबटकोळ्ळि adj  extremely sour. उदंड अंबटाच. uis हे दहीं मला वाढनको. उन्हाळांत॑ ते अंबटकोळ्ळि झालाहे !

अंबटभाजी n  a liquid preparation usually made of greens or cabbage or pumpkin eaten with cooked rice. पाला (कीरे-Tamil for पाला) अथवा कॅबेज(cabbage) अथवा भोंपळाच कालवण॑. uis दक्षिणी मराठी लोकांला सगळ्यांचीनपक्षा अवडाच कालवण अंबटभाजी म्हणून संशय नाहीस्क॑ सांगूया.

अंबा n  mango. एक पंडूच नाव॑ ; आंबा in sm. uis हिरव॑ असताना, म्हणजे पिकनास्क॑ असताना फार अंबट असाच अंबाच वर्ग पिकलानंतर॑ फार गुळ्चीट अंबा होईल॑. 

अंबा n  Goddess Durga. दुर्गादेवी. uis पार्वतीदेवीला, अंबा, दुर्गा, ललिता अस॑ अनेक रूपांत हिंदूलोक॑ आरधना करतात॑.

अंबारी n  caparisoned seat on an elephant. हत्तीच पाठीवर बसाला बांधाच व्यवस्था. uis मैसूर दस्सराच वेळी चामुंडीदेवीच विग्रह अंबारी बांधलते हत्तीच वर ठिवून जंबू-सवारी कराच॑ दृश्य तिकडल॑ उत्सवाच एक मुख्य भाग आहे. 

अंश n  a portion. a part. भाग. चूर. uis पांडवांला देशाच एक ल्हान अंश पणीं द्याला दुर्योधना तयार न्होता.